استهلاک عبارت است از کاهش کیفیت، کمیت یا ارزشِ مداومِ یک دارایی به‌صورت ماندگار. استهلاک معیار دوامِ یک دارایی ثابت است. در حقیقت انتظار می‌رود با گذشت زمان، از کاراییِ دارایی‌های ثابت که به طور مداوم در کسب‌وکار استفاده می‌شود، کاسته شود. این تعریف استهلاک است.
استهلاک ارزیابیِ اندازه‌ی دوام است که محاسبه شده و در گزارش سود و زیانِ ماهانه یا سالانه ثبت می‌شود. هزینه‌ی داراییِ موردنظر منهای مقدار کل استهلاک، ارزش خالص آن دارایی را در اختیارتان قرار می‌دهد.
چرا از استهلاک استفاده می‌شود؟
ایده‌ی کلی استهلاک عبارت است از پخشِ هزینه‌ی دارایی موردنظر بر دوره‌ی «عمر مفیدی» که در حال حاضر دارد. اگر هزینه‌ی کامل دارایی، بر همان سالی که خریداری شده اِعمال شود، خرجِ آن سال به‌صورت نامتوازنی بالا می‌رود، درحالی‌که سال‌های باقی‌مانده که همچنان از آن دارایی بهره می‌برند، تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند.
چگونه دارایی‌ها مستهلک می‌شوند؟
دارایی‌ها به دو دلیل اصلی مستهلک می‌شوند:
- استهلاک طبیعی: برای مثال، هر خودرویی بر اساس مسافتی که پیموده، سایش لاستیک‌ها و سایر عوامل مربوط به استفاده از آن، ارزش خود را از دست می‌دهد.
- کهنگی: دارایی‌ها وقتی با مدل‌های جدید جایگزین می‌شوند هم، ارزش خود را از دست می‌دهند. مثلا خودروی مدل پارسال ارزش کمتری دارد، زیرا امسال مدل جدیدی به بازار آمده است.
استهلاک چگونه محاسبه می‌شود؟
استهلاک به این صورت محاسبه می‌شود: هزینه‌ی اولیه‌ی دارایی موردنظر، منهای ارزش بازیافتنی، تقسیم‌بر سال‌های عمر مفید آن دارایی.
برای مثال شرکت تجارت الکترونیک توژال یک پرینتر سه‌بُعدی به ارزش ۱۲ میلیون تومان خریداری می‌کند و تخمین می‌زند که به مدت ۳ سال (عمر مفید آن پرینتر) از آن استفاده خواهد کرد. ارزش این پرینتر به خاطر استهلاک هر سال کاهش می‌یابد و ارزش تخمینیِ آن پس از سه سال حدود ۳۸۷۰۰۰۰ تومان است.
روش‌های استهلاک چه هستند؟
روش‌های استهلاک به کسب‌وکارها اجازه می‌دهند، محصولات یا دارایی‌هایی را که با گذشت زمان ارزش زیادی را از دست می‌دهند، کسر کنند.
برای تعیین اختصاص هزینه‌ی دارایی‌ها در طول مدت استفاده‌شان در شرکت، چهار روش وجود دارد. روش‌های استهلاک به نیاز کسب‌وکارها برای تعیین ارزش ازدست‌رفته‌ی مشخصِ دارایی‌های مشخصی در طول دوره‌ی زمانی یا بر اساس استفاده‌ی فیزیکی واقعی اشاره دارند. این امر اجازه‌ی اختصاص مؤثر هزینه‌ها را در طول «عمر مفید» دارایی در دوره‌ی صحیح می‌دهد.
رابطه‌ی استهلاک و زمان چیست؟
هنگام تعیین ارزش طول عمر یک دارایی، استهلاک عامل مهمی است. سه روش از چهار روش اصلیِ استهلاک بر پایه‌ی زمان هستند. چهارمی بر پایه‌ی مقدار استفاده‌ی فیزیکی از آن دارایی است.
چهار روش اصلی برای تعیین استهلاک عبارت‌اند از:
۱. استهلاک خط مستقیم: ساده‌ترین و رایج‌ترین روش استهلاک مورداستفاده، همین استهلاک است. این روش با کاهش ارزش یک دارایی (قیمتی که وقتی شرکت دیگر به آن نیازی نداشت می‌تواند بفروشد) از قیمت اصلی خرید و سپس تقسیم آن بر تعداد کل سال‌هایی که انتظار می‌رود، دارایی مفیدی برای شرکت باشد، محاسبه می‌شود. این روش باعث می‌شود همان مقدار استهلاک به‌طور یکسان بر دوره‌ی عمر مفید دارایی پخش شود.
۲. استهلاک کاهش توازن: این روش مقدار استهلاکی را که در طول زمان به‌وجود آمده تغییر می‌دهد. این استهلاک برای دارایی‌هایی بسیار مفید است که عموما بیشتر ارزش خود را در سال‌های اولیه از دست می‌دهند، اما بعد از آن دچار استهلاک آهسته می‌شوند. تجهیزات کامپیوتری نمونه‌ی خوب دارایی‌هایی هستند که از این روش بهره‌مند می‌گردند. این روش استهلاک «تشدیدی» محسوب می‌شود.
۳. استهلاک کل ارقام سال‌ها: روش تشدیدی دوم هم مقدار استهلاک بالاتری را به سال‌های نخستینِ دارایی اختصاص می‌دهد و در طول زمان کاهش می‌یابد. این روش این‌گونه تعیین می‌شود: اضافه کردنِ تعداد کل سال‌های عمر مفید موردانتظارِ دارایی و بعد هم تعیین سال کنونی که در آن بازه است.
۴. استهلاک واحدهای تولیدشده: تنها روشی که بر اساس زمان نیست، این روش است. این رویکرد مقدار فعالیتی را به‌حساب می‌آورد که دارایی واقعا تجربه می‌کند. برای مثال، در طول دوران استفاده‌ی فراوان، نسبت استهلاک بالاتر و در دوران استفاده‌ی کم یا بی‌استفادگی، نسبت استهلاک پایین‌تری را به‌حساب می‌آورد. این روش برای دارایی‌های مفید است که به‌شدت تحت تأثیر استفاده یا بازده‌ی فیزیکی هستند.
