تالکین چگونه از تجربیات زندگی‌اش برای خلق سرزمین میانه الهام گرفت؟

تالکین در ابتدا هم برای شرکت در جنگ مشتاق نبود، اما این تجربه برای او بیش از حد وحشتناک بود. در تا وقتی که او را به دلیل «تب سنگر» از خط مقدم به عقب برگرداندند، بسیاری از هم‌رزمان و دوستان قدیمی‌اش که از زمان مدرسه آن ها را می‌شناخت، در مقابل چشمانش کشته شده بودند. از آن‌جا به بعد او سال‌های باقیمانده خدمتش را  در مرخصی پزشکی یا در پادگان‌ها می‌گذراند. حتی نوشتن هم که یکی از منابع آرامش انگشت شمار او در این دوران بود متاثر از مفاهیمی بود که جنگ به او آموخته بود. در نتیجه مفاهیمی مانند از بین بردن موانع اجتماعی و شکاف طبقاتی در نوشته‌های او بیش از پیش دیده می‌شد. اما منبع دیگر آرامش او همسر عزیزش، ادیت بود که یک بار به دیدارش رفت و در باغ شوکران برای او رقصید. خاطره‌ای آنقدر تاثیرگذار که به الهام بخش هسته‌ی اصلی «سیلماریلیون» شد:

«من هرگز ادیت را لوتین صدا نکردم، اما به واقع او منبع اصلی داستانی بود که به مرور زمان به بخش اصلی سیلماریلیون تبدیل شد. ایده اولیه در یک منطقه‌ی کوچک جنگلی پر از درختان شوکران در روس در یورکشایر (جایی که من برای مدت کوتاهی در سال ۱۹۱۷ فرماندهی یک پاسگاه از پادگان هامبر بودم و او توانست مدتی با من زندگی کند) در ذهنم شکل گرفت. در آن روزها موهایش زاغ ، پوستش شفاف و چشمانش آنقدر درخشان بود که نمی‌توانستی به آن‌ها نگاه کنی. او در آن زمان می‌توانست آواز بخواند و برقصد. اما داستان عوض شده است. حالا من تنها مانده‌ام و ماندوسی هم وجود ندارد تا دربرابر او دعا کنم.

با این اوصاف جای تعجب نیست که بیشتر سیر داستان‌های او تا زمانی که در سال ۱۹۲۰ از خدمت نظامی رها نشد، به طور مستحکم تکامل نیافت. تالکین در این دوره در دانشگاه‌ها به عنوان دانشیار و خواننده (فردی شناخته شده در جامع آکادمیک برای تایید صحت تحقیقات) و همچنین معلم خصوصی مشغول شد. او همچنین بیشتر وقت خود را صرف ترجمه متون قدیمی کرد، از جمله کتاب «سر گاوین و شوالیه سبز» (Sir Gawain and the Green Knight) و افسانه‌ی کهن «بیوولف» (Beowulf).

همه این تجربیات، پستی‌ها و بلندی‌ها، تلخی‌ها و شیرینی‌ها زمینه‌ساز خلق سرزمین میانه بوند. سرانجام در طول دوران تصدی تالکین در کالج پمبروک، او نوشتن نسخه‌ی کامل افسانه‌ی هابیت را به اتمام رساند و از  این طریق خلق افسانه‌ی سرزمینی را که در نهایت به شاهکار سه‌گانه‌ی ارباب حلقه‌ها تبدیل ‌شد، آغاز کرد.

در جواب به این سوال که تالکین چه کسی را به عنوان انسان کامل قبول داشت و تحت تاثیر چه کسی یا چه مکتبی بود باید گفت همه چیز و همه کس. او مرد حساسی بود که مانند یک اسفنج چیزهای زیادی از دنیایی که در آن زندگی می‌کرد جذب می‌کرد، اما هوشمندی و مهارت‌های تفکر انتقادی‌اش باعث می‌شد  بتواند نظرات خود را هم در آنچه که از دنیای اطراف جذب می‌کرد، دخالت دهد. قطعاً همین نظرات عاملی بوده که باعث خلق و توسعه سرزمین میانه به عنوان دنیایی بی‌همتا شده است.

چیزی که مشخص است این است که تالکین تقریباً در تمام طول زندگی خود مسیحی‌ای مؤمن بود وبه همین دلیل هم سرزمین میانه را دنیایی با معیارهای مسیحی خلق کرده است. گذشته از هرچیز، داستان‌ها در دنیای تالکین حول نبرد خیر در مقابل شر شکل می‌گیرند. او در نامه‌ای به دوستش، کشیش یسوعی، رابرت موری، در این مورد توضیح می‌دهد:

ارباب حلقه‌ها به طور قطع از لحاظ ساختاری اثری مذهبی و کاتولیک است. این اتفاقی است که در ابتدا به طور ناخودآگاه رخ داد، اما در بانویسی آگاهانه گسترش پیدا کرد. در واقع من در بازنویسی ارجاعات به چیزی مانند «مذهب»، فرقه‌ها یا اعمال را در دنیای خیالی‌ام وارد نکردم، اما چیزهایی که بود را هم حذف نکرده‌ام. به همین دلیل هم عناصر مذهبی و نمادگرایی در عمق داستان جذب شده است.

با توجه به آنچه گفته شد، محققان به قطع معتقدند که سرزمین میانه مملو از اشاراتی به بت‌پرستی و شرک است که نشان می‌دهد تالکین تا آخرین روزهای عمرش دانشمندی متعهد و کاتولیکی معتقد بوده است.

ولی شاید چیزی که بیشتر از این نمادها و مذهب‌گرایی در آثار تالکین دیده شود، علاقه او به طبیعتاست. این علاقه که تحت تأثیر دوران کودکی و خاطراتی از نوع خاطره‌اش با ادیث در جنگل شوکران داشت، شکل گرفته است نه تنها محیط‌های طبیعی سرزمین میانه، بلکه ساکنین آن را شکل داده است. به عنوان مثال، الف‌ها که در واقع طبیعت بخشی از وجود خود آن‌هاست و به شدت با طبیعت هماهنگ هستند. با وجود اینکه در زمان حیات تالکین حفاظت‌ از محیط زیست هنوز به موضعی جدی و سیاسی تبدیل نشده بود، اما تالکین از ابتدا مدافع سرسخت حفظ چیزهای زیبا و در راس ان طبیعت بود.

با این حال، شاید بحث برانگیزترین نقطه در سرزمین میانه که همواره توجهات زیادی را به خود جلب کرده است، لحن نژادپرستانه‌ی آن باشد. اگر بخواهیم به عنوان یک مورخ این شاهکار تاریخی را بررسی کنیم باید همواره به یاد داشته باشیم که نباید مسائل را با دیدی امروزی و از دریچه کاملاً مدرن بررسی کرد و در عوض باید به بافت زمانی که آن اثر تولید شده توجه کنیم. با این اوصاف، ذکر این نکته در هنگام نقد سرزمین میانه ضروری است که تالکین سرزمین میانه را در دوران اوج بیگانه‌هراسی و اضطراب زمان جنگ نوشته و خلق کرده است (کتاب‌ها بین سال‌های ۱۹۳۷ و ۱۹۴۹ نوشته شده‌اند، اما او عمدتاً در طول جنگ جهانی دوم روی تکامل آنها کار کرده است).

عبارت «خطر زرد» (استعاره‌ای نژادی که مردم شرق و جنوب شرق آسیا را به عنوان یک خطر وجودی برای جهان غرب به تصویر می کشد.) هنگام بحث در مورد توصیفات نژادپرستانه‌ی تالکین بسیار به چشم می‌خورد و بیراه هم نمی‌گویند. اورک‌ها از نظر شخصیت و ماهیت مشخصا نمادی کلیشه‌ای از مردمان آسیای شرقی هستند. آنها معیارهای اخلاقی مورد قبول مسیحیان را رعایت نمی‌کنند و تجسم تبلیغات دوران جنگ «غرب خوب، شرق بد» هستند. برعکس، الف‌ها با ویژگی‌های فیزیکی و رنگ‌های پریده و بورشان بسیار شبیه آلمانی‌ها هستند. احتمالاً این تشابه متاثر از عصبانیت تالکین از بسط نگرش ضد نازیسم به نگرش‌ ضد آلمانی است.

البته باید اشاره‌ی سریعی هم به این نکته داشته باشیم که تالکین خود را فردی با تفکرات ضد نژادپرستانه می‌دانست و به خوبی می‌توان تصور کرد که این حرف او برای آن دوره‌ی زمانی و جریان‌های رایج جامعه کاملا معقول است. علاوه بر این، او به شدت با تئوری‌های نژادی نازی‌ها مخالفت می‌کرد و تا حد زیادی هم با نظریه‌هایی که تحت هر شرایطی مخالف جنگ بودند، موافق نبود، به ویژه در مورد نازی ها. با این حال، او به فرهنگ و اسطوره‌های آلمانی علاقه داشت، از این رو در آن زمان او از کسانی بود که موضعی قاطع در این زمینه داشت که نباید آلمانی‌ها را با نازی‌ها یکی دانست.

البته طبق استانداردهای مدرن، ما چنین نگرش‌های نصف و نیمه‌ای را رضایت‌بخش نمی‌دانیم و به جرأت می‌تون گفت که حتی مشکل‌ساز است، اما در  بررسی موضوعی که در دوره‌ی تاریخی متفاوتی رخ داده است، لازم است که بدانیم تفکر غالب در آن زمان چه بوده و اعتقادات اشخاص ممکن است از کجا آمده باشد. نمی‌توان اخلاقیات گذشته را با معیارهای امروز قضاوت کرد.

در هر صورت، تالکین به احتمال زیاد با ناآگاهی در مورد چگونگی تفسیر این مسائل نژادی آن‌ها را خلق کرده است که مایه شرمساری است، اما همین مطلب می‌تواند به ما نشان دهد که حتی با استعدادترین نویسندگان نیز گاهی اشتباه می‌کنند.

می‌توان اینطور نتیجه‌گیری کرد که با وجود خطاهای نژادی که تالکین مرتکب شده، مرد باهوشی بود که زندگی غنی و البته گاهی دردناکی داشت و مجموع چنین زندگی‌ای بود که موجب تولد سرزمین میانه شد. البته که موارد بیشماری در حسین شاهکار تالکین و مسائلی که الهام بخش او در خلق این دنیا بوده‌اند، وجود دارد که می‌توان همه‌ی آن‌ها را بررسی کرد و این تنها مقدمه‌ای کوتاه برای آشنایی با زندگی تالکین و چگونگی خلق سرزمین میانه بود. منابع معتبر زیادی وجود دارد که در صورت علاقه‌مندی بیشتر می‌توانید به آن‌ها مراجعه کنید و با زندگی تالکین و نبوغ کم نظیرش آشنا شوید.

منبع: THE MARY SUE