طلاق و جدایی مسئله ساده‌ای نیست و وقتی فرزندانمان هم درگیر آن باشند، حساس‌تر هم می‌شود. نمی‌توانیم تاثیر طلاق بر فرزندان را انکار کنیم. گاهی اوقات این مسئله به شیوه‌هایی بر بچه‌ها تأثیر می‌گذارد که اصلا انتظارش را نداریم. اگر شما هم در این شرایط قرار گرفته‌اید و از آن خسته شده‌اید، به خودتان یاد‌آوری کنید که دارید کاری را انجام می‌دهید که برای خوشبختی خانواده لازم است. با برنامه‌ریزی درست، متوجه نشانه‌های هشداردهنده احتمالی می‌شوید. در این مقاله، با روش‌هایی آشنا می‌شویم که ممکن است فرزندانتان از طریق آنها احساساتشان درباره جدایی را بیان کنند و تأثیر طلاق بر آنها را بررسی می‌کنیم. در پایان هم راهکارهایی معرفی می‌کنیم برای اینکه به کودکان کمک کنیم با طلاق والدین کنار بیایند.
تأثیرات طلاق بر فرزندان
۱. خشم
بچه‌ها ممکن است از طلاق والدینشان عصبانی بشوند. اگر کمی به این مسئله فکر کنید، چندان هم غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد؛ دنیایشان در حال تغییر است و آنها اطلاعات زیادی از این مسئله ندارند.
خشم ممکن است در هر سنی گریبان‌گیر فرزندان شود، اما این مسئله برای کودکان و نوجوانان در سن مدرسه شدیدتر است. این احساسات ممکن است ناشی از حس رهاشدن یا ازدست‌دادن اختیار امور باشد. ممکن است خشم درون فرزندان نهفته باشد، چون بعضی از آنها خودشان را مسئول طلاق والدینشان می‌دانند.
۲. کناره‌گیری از جامعه
این احتمال هم وجود دارد که فرزند به‌شدت اجتماعی شما به فردی بسیار خجالتی یا مضطرب تبدیل شود. ممکن است به چیزهای زیادی فکر کند و احساسات متناقضی داشته باشد. ممکن است بی‌اشتیاق به نظر برسد یا حتی از موقعیت‌های اجتماعی مانند معاشرت با دوستان یا شرکت در رویدادهای مدرسه اجتناب کند.
خودکم‌بینی هم ممکن است با طلاق و کناره‌گیری اجتماعی مرتبط باشد. بنابراین تقویت اعتمادبه‌نفس و گفت‌وگوی صمیمانه به فرزندتان کمک می‌کند که از لاک تنهایی‌اش بیرون بیاید.
۳. تاثیر طلاق بر تحصیل فرزندان
بچه‌های طلاق ممکن است دچار افت تحصیلی بشوند و حتی در مقایسه با هم‌سالانشان بیشتر به ترک تحصیل فکر کنند. این تأثیرات ممکن است در کودکان ۶ساله هم مشاهده شود، اما در ۱۳ تا ۱۸سالگی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بدترین سن طلاق برای کودکان می‌تواند همین سنین باشد.
چند دلیل احتمالی برای افت تحصیلی فرزندان وجود دارد، مثلا ممکن است کودکان به‌دلیل افزایش درگیری میان والدین دچار این مشکلات شده باشند:
- احساس کنند که به آنها بی‌توجهی شده است؛
- افسرده شوند؛
- دچار حواس‌پرتی شوند.
با گذشت زمان، علاقه آنها به تحصیلات کمتر می‌شود یا کلا به ترک تحصیل فکر می‌کنند.
۴. احساس اضطراب جدایی
معمولا کودکان کوچک‌تر علائم اضطراب جدایی مانند گریه و وابستگی بیش از حد را بروز می‌دهند، البته همیشه هم این‌طور نیست. بعضی مواقع ممکن است این نشانه‌ها مربوط به رشد کودکان باشند که از ۶ تا ۹ماهگی شروع می‌شوند و تا ۱۸ماهگی از بین می‌روند. با وجود این، کودکان نوپا و بچه‌های بزرگ‌تر ممکن است نشانه‌های اضطراب جدایی را داشته باشند یا حتی سراغ پدر یا مادری را بگیرند که در کنارشان نیستند.
بعضی از کودکان به روتینی ثابت برای بازدید والدین یا ابزارهای بصری مانند تقویم برای مشخص‌کردن زمان بازدید، واکنش خوبی نشان می‌دهند.
۵. رفتارهای هشداردهنده
کودکان نوپا و پیش‌دبستانی (از ۱۸ماهگی تا ۶سالگی) ممکن است از خودشان چنین رفتارهایی را بروز بدهند:
- وابستگی بیش از اندازه؛
- شب‌ادراری؛
- مکیدن انگشت؛
- عصبانیت.
این رفتارها ممکن است نشانه افزایش استرس کودک و نگران‌کننده باشند، حتی شاید ندانید برای کمک به او باید چه‌کار کنید. در این شرایط، خیلی مهم است که به فرزندتان کمک کنید احساس امنیت کند.
۶. تغییرکردن الگوی تغذیه و خواب کودکان
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ در آمریکا انجام شد این پرسش مطرح شد که آیا فرزندان می‌توانند به‌معنای واقعی کلمه وزن طلاق را تحمل کنند یا نه. شاخص توده بدنی (BMI) این کودکان فوری تغییر نمی‌کند، اما ممکن است در طول زمان خیلی بیشتر از شاخص توده بدنی کودکانی شود که طلاق والدین را تجربه نکرده‌اند. این مسئله در کودکانی که قبل از رسیدن به ۶سالگی جدایی والدینشان را تجربه کرده‌اند بیشتر مشاهده می‌شود.
خواب کودکان در بیشتر گروه‌های سنی دچار مشکل می‌شود. این مشکل ممکن است باعث افزایش وزنشان بشود، اما مسائلی مانند کابوس‌دیدن یا اعتقاد به هیولا یا موجودات ترسناک نشانه احساس اضطراب در کودک هستند.
۷. حق‌دادن به یکی از والدین
هنگام دعوای والدین، کودکان هم به ناهنجاری شناختی مبتلا می‌شوند و هم با احساسات متناقض در زمینه وفاداری به والدینشان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در واقع آنها نمی‌دانند باید با کدام‌یک از والدین کنار بیایند و حق با کدام‌یک از آنهاست.
کودکان در این مواقع بیش از هر زمان دیگری نیازمند عدالت و انصاف‌اند، حتی اگر این عدالت به ضرر خودشان باشد. این مسئله در بعضی از کودکان به‌قدری ناراحت‌کننده است که به بروز مشکلات جسمی مانند سردرد یا معده‌درد می‌انجامد.
احساسات متناقض مربوط به وفاداری ممکن است با بزرگ‌ترشدن کودکان بیشتر شوند و در نهایت به قطع ارتباط با یکی از والدین منجر شوند.
۸. افسردگی
بر اساس تحقیقات، بچه‌های طلاق بیش از سایرین در معرض ابتلا به افسردگی‌اند، حتی در موارد بسیار نادری تهدید یا اقدام به خودکشی هم می‌کنند.
این مسائل بر کودکان در هر سنی تأثیر می‌گذارد، اما در کودکان ۱۱ سال به بالا شایع‌تر است. بر اساس تحقیقات دانشمندان، تاثیر طلاق بر فرزند پسر خودش را بدتر نشان می‌دهد. پسران در چنین شرایطی بیشتر از دختران به خودکشی فکر می‌کنند. به همین دلیل کمک‌گرفتن از روانشناسی باتجربه بسیار مفید خواهد بود.
۹. رفتارهای پرخطر
اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی، رفتارهای پرخاشگرانه و آشنایی زودهنگام با فعالیت‌های جنسی نیز تاثیر دیگر طلاق بر فرزندان است. مطالعات نشان می‌دهند اگر دختران نوجوان در خانواده‌ای زندگی کنند که پدر در آن حضور ندارد، بیشتر تمایل به برقراری رابطه جنسی دارند. این مسئله درباره پسران در چنین خانواده‌هایی صدق نمی‌کند و اولین رابطه جنسی آنها به عوامل مختلفی مانند باورهای مربوط به ازدواج و فرزندآوری بستگی دارد.
۱۰. مشکلات در روابط شخصی و عاطفی
آخرین تاثیر طلاق عاطفی بر فرزندان هم این است که به سرنوشتی مشابه با سرنوشت والدینشان گرفتار می‌شوند. تحقیقات دانشمندان حاکی از این است که وقتی والدین از هم جدا می‌شوند، شکاف میان آنها نگرش کودک به روابط را تغییر می‌دهد. ممکن است بچه های طلاق در بزرگسالی به برقراری روابط بلندمدت و متعهدانه علاقه کمتری نشان بدهند.
زندگی در خانواده‌ای که طلاق در آن اتفاق افتاده است، نشان می‌دهد که جایگزین‌های بسیاری برای زندگی خانوادگی وجود دارد. همچنین ممکن است فرزندان طلاق زندگی مشترک بدون ازدواج را به ازدواج‌کردن ترجیح بدهند.
چطور به کودکان کمک کنیم با طلاق والدینشان کنار بیایند؟
بچه های طلاق در بزرگسالی ممکن است درگیر مشکلات بیشتری بشوند. نرخ طلاق در افرادی که والدینشان از هم جدا شده‌اند بالاتر است. این والدین در کاهش تاثیر طلاق بر فرزندان نقش مهمی دارند. در ادامه، ۱۰ راهکار برای کاهش آسیب‌های طلاق بر فرزندان را ارائه می‌کنیم.
۱. ایجاد آرامش با کمک والدین
درگیری شدید میان والدین سبب افزایش ناراحتی کودکان می‌شود. دشمنی آشکار مانند فریادزدن و تهدید یکدیگر با مشکلات رفتاری کودکان ارتباط مستقیمی دارد. تنش‌های جزئی نیز ممکن است ناراحتی کودک را افزایش بدهند. اگر برای همراهی با همسر سابقتان دچار مشکل شده‌اید، بهتر است از مشاوری حرفه‌ای کمک بگیرید.
۲. درگیرنکردن کودکان در دعوای والدین
اینکه از فرزندتان بخواهید میان پدر و مادرش یکی را انتخاب کند یا او را به پیام‌رسانتان تبدیل کنید، اصلا کار درستی نیست. کودکانی که خود را میان میدان جنگ والدین می‌بینند، بیشتر از سایرین در معرض افسردگی و اضطراب‌اند.
۳. حفظ روابط سالم
صمیمیت والدین و درگیری کمتر، به کودکان کمک می‌کند راحت‌تر با طلاق کنار بیایند. ایجاد رابطه والدکودک به فرزندان کمک می‌کند پس از طلاق، عزت‌نفس بیشتر و عملکرد تحصیلی بهتری داشته باشند.
۴. نظم و انضباط دائمی
قوانینی متناسب با سن فرزندانتان وضع کنید و در صورت لزوم، برای سرپیچی از آن تنبیهی در نظر بگیرید. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۱ در آمریکا انجام شد، نظم و انضباط دائمی و مؤثر پس از طلاق سبب کاهش بزهکاری و بهبود عملکرد تحصیلی کودکان می‌شود.
۵. توجه بیشتر به نوجوانان
اگر والدین به کارهای نوجوانان و دوستان نزدیک آنها بیشتر دقت کنند، احتمال بروز مشکلات رفتاری در آنها کاهش می‌یابد. این‌طوری نوجوانان کمتر فرصت رفتن سراغ مواد مخدر را خواهند داشت و کمتر دچار افت تحصیلی می‌شوند.
۶. توانمند‌کردن فرزندان
کودکانی که به توانایی‌های خود شک دارند و خود را قربانی و درمانده می‌بینند، بیش از سایرین در معرض مشکلات روانی‌اند. به فرزندتان یاد بدهید که اگرچه درگیری با طلاق والدین دشوار است، او قدرت ذهنی لازم برای این رویارویی را دارد.
۷. آموزش مهارت‌های سازگاری
کودکانی که راهبردهای مقابله با شرایط دشوار مانند مهارت‌های حل مسئله و مهارت‌های شناختی را بلدند، بهتر از بقیه با طلاق کنار می‌آیند. به کودکتان نحوه مدیریت سالم افکار، احساسات و رفتارهایش را بیاموزید.
۸. افزایش احساس امنیت کودکان
ترس از رهاشدن و نگرانی درباره آینده موجب احساس اضطراب شدید در کودکان می‌شود. به فرزندانتان کمک کنید که حس کنند دوست‌داشتنی‌اند و جایشان امن است. این‌طوری نه‌تنها وابستگی بیش از حدشان کم می‌شود، بلکه خطر بروز مشکلات سلامت روان نیز کاهش می‌یابد.
۹. آموزش والدین
برنامه‌های مشاوره‌ای بسیاری برای کمک به کاهش تاثیر طلاق بر فرزندان وجود دارد. بسیاری از مراکز روانشناسی و مشاوره به والدین مهارت‌های لازم برای کمک به فرزندان طلاق را آموزش می‌دهند.
۱۰. کمک‌گرفتن از روان‌شناسان حرفه‌ای
زمانی که استرس کمتری داشته باشید، بهتر به فرزندانتان کمک می‌کنید. خودمراقبتی را تمرین کنید و از گفتاردرمانی یا روش‌های دیگر کمک بگیرید تا بتوانید شرایط را بهتر مدیریت کنید.
سخن پایانی
طلاق یکی از چالش‌برانگیزترین مراحل زندگی است که افراد تجربه می‌کنند. این مسئله بر کودکان بیشتر از بقیه تأثیر می‌گذارد. در این مقاله از تاثیر منفی طلاق بر کودکان گفتیم. با وجودِ این، طلاق ممکن است تأثیرات مثبتی هم داشته باشد. توجه بیشتر والدین به کودک و تکرارنکردن اشتباهات والدین از جمله تأثیرات مثبتی هستند که ممکن است طلاق به همراه داشته باشد. نظر شما چیست؟
