در ادامه‌ی مطالب بیوگرافی، نوبت به ناصر تقوایی، نویسنده و فیلمساز ایرانی رسیده است.
ناصر تقوایی در سال ۱۳۲۰، ماهِ تیر، روز نوزدهم به دنیا آمد. ناصر تقوایی از دوران نوجوانی به سینما علاقه‌مند شد. وی یکی از عوامل فنی فیلم سینمایی «خشت و آینه» ساخته ابراهیم گلستان بوده است. گفته می‌شود ناصر تقوایی برخی از قواعد فیلمسازی را با فیلم «خشت و آینه» فرا گرفته است. ناصر تقوایی پیش از این که فیلمسازی را آغاز کند، به ساختن مستند روی آورده بود. تقوایی ساخت مستندهایی با نام‌های «نانخورهای بیسواد»، «آرایشگاه آفتاب، «تاکسی متر»، «باد جن» و «فروغ فرخزاد» را در کارنامه دارد. آغاز کار وی به عنوان مستندساز نیز به اواسط دهه ۴۰ بازمی‌گردد. ناصر تقوایی در میان کارگردانان ایرانی یک شهرت معروف دارد. آن شهرت، نزدیکی وی به ادبیات است. برخی می‌گویند وی از ارنست همینگوی تاثیر پذیرفته است. در ادامه این مطلب، با نگاه کردن به کارنامه او، به نزدیکی تقوایی و ادبیات پرداخته‌ایم. از ناصر تقوایی به عنوان یکی از کارگردانان تاثیرگذار در موج نو دوم سینمای ایران یاد شده است. موجی از سینمای ایران که با ادامه‌ی مسیر «خشت و آینه» در مقابل پدیده فیلمفارسی قدعلم کرد. نزدیکی وی به ادبیات می‌تواند یکی از دلایل قرار گرفتن نام وی در میان دیگر تاثیرگذاران در موج نو مانند مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، علی حاتمی و امیر نادری قرار بگیرد. تقوایی همچنین سابقه نگارش هشت داستان پیوسته را با عنوان «تابستان همان سال» دارد.
ناصر تقوایی اولین فیلم خود را در سال ۱۳۴۹ ساخت؛ «آرامش در حضور دیگران»
ناصر تقوایی اولین فیلم سینمایی خود را در سال ۱۳۴۹ با نام «آرامش در حضور دیگران» ساخت. تقوایی از همان فیلم اول به سراغ ادبیات رفته بود. وی «آرامش در حضور دیگران» را براساس داستانی با همین نام از مجموعه داستان «واهمه‌های بی‌نام‌ونشان» از غلامحسین ساعدی جلوی دوربین برد. این فیلم سینمایی برای ۴ سال توقیف شد و سرانجام در سال ۱۳۵۲ به نمایش درآمد. تقوایی در این فیلم علاوه‌بر کارگردانی، وظیفه تهیه‌کنندگی و نویسندگی را نیز برعهده گرفته بود. ناصر تقوایی یک‌سال بعد از «آرامش در حضور دیگران»، فیلم سینمایی «صادق کرده» را به عنوان کارگردان و نویسنده جلوی دوربین برد. وی در این فیلم سیاه و سفید با سعید راد، عزت‌الله انتظامی و محمدعلی کشاورز همکاری کرد. داستان فیلم درباره تلاش شخصیت صادق برای انتقام‌گیری از قاتل همسرش است. تقوایی برای «صادق کرده» در جشنواره سپاس تهران دو جایزه بهترین فیلم سوم و بهترین کارگردانی را دریافت کرد. ناصر تقوایی در همان سال فیلم کوتاه «رهایی» را نیز ساخته است.
ناصر تقوایی فیلم بعدی خود را دو سال بعد با نام «نفرین» ساخت. وی در این فیلم برای اولین‌بار با جمشید مشایخی و بهروز وثوقی همکاری کرد. بازیگران جواب پس داده‌ای که در «قیصر» نیز همکاری کرده بودند. تصویربرداری فیلم سینمایی «نفرین» برعهده برخی از تصویربرداران مطرح سینمای ایران یعنی نعمت حقیقی، جمشید فرحی و عبدالله رسول نژاد بود. سال ۱۳۵۴ فرا رسیده بود و ناصر تقوایی سریال مشهور «دایی جان ناپلئون» را کلید زد. این مجموعه براساس رمانی با همین نام از ایرج پزشکزاد ساخته شد. تقوایی علاوه‌بر کارگردان، تهیه‌کننده «دایی جان ناپلئون» نیز بود. تقوایی در ابتدا ایفای نقش دایی جان ناپلئون را به علی نصیریان پیشنهاد داد اما این نقش در انتها توسط غلامحسین نقشینه ایفا شد. از دیگر بازیگران سریال می‌توان به پرویز فنی‌زاده، نصرت کریمی، پرویز صیاد، محمدعلی کشاورز و سعید کنگرانی اشاره کرد. «دایی جان ناپلئون» تنها سریال تقوایی بود. البته وی در سال ۱۳۵۷ قصد ساخت یک سریال با نام «داستان سرایان» را داشت. سریالی که در آن قرار بود به زندگی و آثار نویسندگان مشهور ادبیات معاصر بپردازد. در سال ۱۳۶۲ پروژه «کوچک جنگلی» که قرار بود پروژه‌ای عظیم باشد، نیمه‌کاره ماند.
ناصر تقوایی به آشنایی زیاد با ادبیات مشهور است
ناصر تقوایی از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۶۵ فیلمی نساخت. او اما در سال ۱۳۶۵، فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» را کارگردانی کرد. فیلمی که به یکی از مشهورترین فیلم‌های این کارگردان تبدیل شد. «ناخدا خورشید» اقتباسی آزاد از رمان «داشتن و نداشتن» نوشته‌ی ارنست همینگوی بود. از بازیگران «ناخدا خورشید» می‌توان به داریوش ارجمند، علی نصیریان، سعید پورصمیمی، پروانه معصومی و جعفر والی اشاره کرد. داریوش ارجمند و سعید پورصمیمی به ترتیب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و لوح زرین بهترین بازیگر نقش دوم مرد پنجمین جشنواره فیلم فجر را برنده شدند. فتحعلی اویسی نیز در همین جشنواره نامزد دریافت سیمرغ بلورین برای بهترین بازیگر نقش دوم مرد بود. «ناخدا خورشید» در بخش‌های بهترین صداگذاری، بهترین فیلم، بهترین فیلمبرداری و بهترین کارگردانی نیز نامزد دریافت جایزه بود. این فیلم در نهایت تنها در بخش بهترین کارگردانی برنده دریافت جایزه شد. فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» در جشنواره بین‌المللی فیلم لورکانو برنده یوزپلنگ برنزی شد. تقوایی پس از «ناخدا خورشید»، در سال ۱۳۶۸ فیلم سینمایی «ای ایران» را جلوی دوربین برد. فیلمی درباره انقلاب ۵۷. تقوایی پس از ۹ سال دوری از فیلمسازی، «کشتی یونانی» را به عنوان یکی از قسمت‌های «قصه‌های کیش» ساخت. این فیلم سینمایی در سال ۱۹۹۹ در جشنواره کن شرکت کرد و در پنج رشته نامزد دریافت جایزه شد. از فیلم‌های آن دوره جشنواره می‌توان به The Straight Story ساخته دیوید لینچ اشاره کرد.
آخرین فیلمِ کامل ناصر تقوایی «کاغذ بی‌خط» محصول سال ۱۳۸۰ است. وی این فیلم را با بازی خسرو شکیبایی، هدیه تهرانی و جمشید مشایخی ساخت. مرحوم شکیبایی در مصاحبه‌ای از سخت‌گیری منحصربه‌فرد تقوایی یاد کرده است. فیلم سینمایی «کاغذ بی‌خط» در جشن خانه سینما به عنوان بهترین فیلم انتخاب شد. ناصر تقوایی پس از «کاغذ بی‌خط» دو پروژه «زنگی و رومی» و «چای تلخ» را به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ آغاز کرد و هردوی این پروژه‌ها نیمه‌کاره ماندند. پیش از انقلاب نیز قرار بود تقوایی فیلم «شوهر آهو خانم» از علی‌محمد افغانی را بسازد، اتفاقی که میسر نشد. در ادامه به مرور فهرست‌وار فیلم‌های ناصر تقوایی پرداخته‌ایم.
فیلم‌ها
| سال | نام فیلم | سمت |
|---|---|---|
| ۱۳۴۹ | آرامش در حضور دیگران | کارگردان، نویسنده (به همراه غلامحسین ساعدی) و تهیه‌کننده |
| ۱۳۵۰ | صادق کُرده | کارگردان و نویسنده |
| ۱۳۵۲ | نفرین | کارگردان، تهیه‌کننده (به‌صورت مشترک با محمدتقی شکرایی) و نویسنده |
| ۱۳۶۵ | ناخدا خورشید | کارگردان، نویسنده و تدوین‌گر |
| ۱۳۶۸ | ای‌ایران | کارگردان و نویسنده |
| ۱۳۷۷ | اپیزود کشتی یونایی از قصه‌های کیش | کارگردان |
| ۱۳۸۰ | کاغذ بی‌خط | کارگردان و نویسنده |
| ۱۳۸۱ | زنگی و رومی (ناتمام) | کارگردان |
| ۱۳۸۲ | چای تلخ (ناتمام) | کارگردان |
