بیماری گال چیست؛ علائم، علت ایجاد و راه‌های درمان آن

بنا به تاریخ، قدمت گال در این دنیا ۲۵۰۰ سال است. بیمارستان‌ها، خانه‌های سالمندان و سایر مراکز این‌چنینی برای شیوع گال بسیار مستعد هستند. در برخی کشورها مانند آمریکا، گال در افراد بی‌خانمان بسیار زیاد دیده می‌شود. البته سایر گروه‌های اجتماعی و اقتصادی هم ممکن است به گال دچار بشوند.

آیا گال مسری است؟ چگونه در فرد ایجاد می‌شود؟

گال به‌شدت مسری است و تماس مستقیم پوستی از راه‌های انتقال آن به‌شمار می‌رود. انگل‌های عامل گال نسبت به محیط خود بسیار حساس هستند. دربیشتر شرایط، انگل‌ها ۲۴ تا ۳۶ ساعت در بدن میزبان باقی می‌مانند. تماس پوستی مستقیم فرد مبتلا با فردی دیگر باعث انتقال گال می‌شود. احتمال انتقال گال تا حدی می‌تواند ازطریق دست دادن با فرد مبتلا، استفاده از ملحفه‌ی آلوده به این انگل و حتی تماس لباس با لباس فردی مبتلا ایجاد بشود. تماس جنسی هم راهی برای انتقال گال است. بسیاری از موارد انتقال گال ازطریق رابطه‌ی جنسی صورت می‌گیرد و خیلی‌ها تصور می‌کنند که گال یکی از انواع بیماری های مقاربتی است. راه‌های دیگری هم برای انتقال گال وجود دارد. برای مثال، وقتی مادری فرزندش را در آغوش می‌گیرد، احتمال سرایت گال وجود دارد. در مدرسه، تماس‌هایی که فرد با سایرین برقرار می‌کند، در سطحی نیست که موجب سرایت گال بشود.

سگ و گربه می‌توانند ناقل گال باشند؟

حیوانات هم می‌توانند به گال دچار بشوند، اما ازآنجاکه انگل حیوانی با انسانی متفاوت است، سگ و گربه و… نمی‌توانند این بیماری را به انسان منتقل کنند. گال یا جَرَب در سگ‌ها هم دیده می‌شود. وقتی انگل از سگ و گربه‌ها به پوست انسان منتقل می‌شود، فقط اندکی خارش به‌وجود می‌آید و گال به انسان سرایت نمی‌کند. گال در حیوانات مانند انسان‌ها نیست و آن‌قدر ادامه پیدا نمی‌کند تا نیاز به درمان به‌وجود بیاید.

در چه شرایطی گال راحت‌تر شیوع می‌یابد؟

افراد مسن و ضعیف، به‌ویژه کسانی که در آسایشگاه‌ها و مراکز سالمندان زندگی می‌کنند، بیشتر درمعرض خطر ابتلا به گال و نگهداری انگل‌های در بدن خود هستند. وجود انگل در بدن آنها همراه با خارش یا نشانه‌ی مرئی خاصی نیست. در این مکان‌ها، گال به‌صورت گسترده‌ای میان افراد مختلف شیوع پیدا می‌کند. هر چند چنین مواردی به‌ندرت دیده می‌شود، اما امکان وقوع آنها وجود دارد.

تمام افرادی که با انگل گال در تماس باشند، حتی در صورت برخورداری از سلامت کامل، ممکن است دچار این بیماری بشوند. تماس پوستی با فرد مبتلا ازجمله عوامل قطعی دچار شدن به این بیماری است. درصورتی‌که تماس پوستی شدید با فرد بیمار ایجاد شود، رعایت نکات و توصیه‌های بهداشتی هم نمی‌توانند از ابتلا به گال جلوگیری کنند. تماس‌های معمولی که در اجتماع وجود دارد مثلا دست دادن با دیگران یا میزان تماسی که افراد در مدرسه و… دارند، نمی‌تواند موجب انتقال گال بشود، اما تماس شدید مثل رابطه‌ی جنسی یا در آغوش کشیدن باعث انتقال گال خواهد شد. در مکان‌های عمومی احتمال ابتلا و سرایت گال به افراد مختلف وجود دارد (مثلا آسایشگاه‌‌ها).

علائم و نشانه‌های گال چگونه است؟ تحریک پوستی به چه شکلی ظاهر می‌شود؟

گال به‌شکل تاول و برآمدگی‌های پوستی قرمز نمودار می‌شود و بعضی از قسمت‌های بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بین انگشتان، پشت آرنج و مچ دست‌ها ازجمله نواحی بدن است که تحت‌تأثیر گال قرار می‌گیرند. زانوها، دور کمر، ناف، زیربغل، نوک پستان، اطراف و پشت پاها، ناحیه تناسلی و باسن هم از سایر قسمت‌های در خطر هستند. برآمدگی‌های پوستی ناشی از گال بعضا خونی هستند، البته باید دقت داشته باشید که هر برآمدگی پوستی نشانه‌ی گال نیست.

در بیشتر موارد وقتی که افراد سالم به گال دچار می‌شوند، نهایتا ۱۰ تا ۱۵ انگل زنده روی پوست‌شان وجود دارد، اما ممکن است همین تعداد از انگل‌ها باعث ایجاد تاول‌ها و جوش‌های زیادی بشوند. در نوزادان و کودکان برخلاف بزرگ‌سالان، علائم گال روی سر، گردن، صورت و کف دست‌ها و پاها دیده می‌شود. انگل‌های گال روی پوست افراد، تونل‌هایی ایجاد می‌کنند که ۲ تا ۱۵ میلی‌متر طول دارند و به‌شکل خطوط خاکستری، قهوه‌ای و قرمز روی پوست دیده می‌شوند. مشاهده تونل‌های ایجادشده از سوی انگل روی پوست می‌تواند کمی دشوار باشد. خیلی از اوقات، این خطوط مشابه خطوط و خراشیدگی‌های عادی هستند و نمی‌توان به تفاوت آنها با سایر خطوط و خراشیدگی‌ها پوستی پی برد. خاراندن پوست باعث ازبین‌رفتن تونل‌ها و شکل‌گیری زخم‌هایی روی سطح پوست می‌شود.

ابتلا به گال چه حسی در بیمار ایجاد می‌کند؟

باید بدانید که تا ۲ ماه بعد از ابتلا به گال، علائم و نشانه‌های آن خود را نشان نمی‌دهند. هر چند نشانه خاصی بروز پیدا نکرده است، اما بیمار همچنان می‌تواند ناقل گال باشد. وقتی نشانه‌های بیماری کم‌کم ظهور می‌کنند، بدن فرد شروع به خارش می‌کند که یکی از بارزترین علائم ابتلا به گال است. گال همراه با درد نیست. اما خارش ناشی از آن در طول هفته‌ها ممکن است شدیدتر و بی‌وقفه شود. شدت خارش‌ها در شب‌ها بیشتر هم می‌شود. در هفته‌های ابتدایی بیماری، خارش نامحسوس‌ است، اما به‌مرور شدید می‌شود؛ به‌نوعی که بعد از ۱ یا ۲ ماه تقریبا امکان خوابیدن در شب‌ها برای فرد وجود نخواهد داشت.

شاخصه‌ی اصلی خارش در بیماری گال، بی‌وقفه بودن آن پس از چندین هفته است. سایر ناراحتی‌های پوستی مانند کهیر و اگزما هم دارای خارش و مشکلاتی هستند که بر خلاف گال به صورت افتان و خیزان، خارش و ناراحتی ایجاد می‌کند. این ناراحتی‌های پوستی هم ممکن است که مانع از خوابیدن راحت فرد بشوند، اما به‌ندرت مانند گال باعث می‌شوند تا فرد نصف‌شب از خواب بیدار بشود و دیگر نتواند بخوابد.

شیوه‌ی تشخیص بیماری گال چگونه است؟

گال همراه با حساسیت های پوستی و خارش‌های شدید و بی‌وقفه به‌ویژه در طول شب است. برای تشخیص این بیماری، پزشکان با آزمایش‌هایی به وجود انگل روی پوست پی می‌برند. با پوشاندن پوست با لایه‌ای از روغن‌ها معدنی و برداشتن لایه‌ای نازک از روی پوست، امکان معاینه‌ی پوست ازنظر وجود انگل‌ها، تخم انگل‌ها و سایر ذرات ریز بیماری‌زا وجود خواهد داشت. این فرایند معاینه دشوار است و کشف تونل‌هایی که انگل‌ها روی پوست ایجاد می‌کنند و تمییز دادن آنها از خراشیدگی‌ها کمی سخت است. بنابراین، گاهی‌اوقات، معاینه تعداد ۱۵ تونل یا حتی بیشتر فقط منجر به کشف یکی دو انگل یا تخم انگل می‌شود.

اغلب برای تشخیص گال نیازی به آزمایش برداشتن لایه‌ای از پوست، مشابه آنچه گفته شد، نیست. این موضوع برای زمانی صادق است که نشانه‌های جسمانی گال به‌وضوح دیده بشود. در مواردی هم که تشخیص سخت و دشوار است، از آزمایش‌هایی نظیر واکنش زنجیرهٔ پلیمراز (PCR) استفاده می‌شود. استفاده از این آزمایش چندان رایج نیست. این تکنیک ابزاری آسان برای تکثیر یک قطعه خاص از DNA است و برای اهدافی همچون تشخیص و نظارت بر بیماری‌ها و مطالعه‌ی عملکرد بخشی خاص از DNA استفاده می‌شود.

روش دیگر شناسایی و تشخیص بیماری گال هم نمونه‌برداری از پوست است. این کار زمانی انجام می‌گیرد که پزشک به سایر مشکلات پوستی مشکوک باشد.

چه کسانی کار تشخیص این بیماری را برعهده دارند؟

متخصصان مختلفی می‌توانند بیماری گال را درمان کنند. پزشکان عمومی، متخصصان داخلی و اطفال و پزشک خانواده می‌توانند به درمان گال کمک کنند. خیلی از افراد مبتلا هم برای درمان به متخصص پوست و متخصص پوست کودکان مراجعه می‌کنند. درصورتی‌که نیاز به درمان فوری باشد، گاهی‌اوقات پزشکان مرکز فوریت‌های پزشکی اقدام به درمان اولیه‌ی بیماری می‌کنند.

درمان بیماری گال

درمان‌های خانگی و گزینه‌های مختلف درمان برای افراد عادی و باردار چیست؟

درمان‌های خانگی یا داروهایی که بدون نسخه در داروخانه‌ها وجود دارند، کمکی به درمان بیماری گال نمی‌کنند. برای درمان باید حتما به پزشک مراجعه کنید. ضمن اینکه مصرف آنتی بیوتیک هم در این‌باره بی‌اثر است زیرا مشکل ناشی از انگل است. موارد زیر می‌تواند در روند درمان مفید واقع بشود:

• استفاده از کرِم انگل‌کُش مثل پرمترین (permethrin) در شب‌ها مفید است. باید از این کرم‌ها برای نواحی زیر گردن به پایین استفاده کرد و بعد از اتمام شب، در صبحگاه، آنها را از روی پوست شست. کرم پرمترین در همه‌ی افراد، جز نوزادان زیر دو ماه، مورداستفاده قرار می‌گیرد و دوره‌ی مصرف آن معمولا ۱ هفته است. پرمترین، بی‌خطرترین درمان برای گال به‌شمار می‌رود.
• کرم لیندان (lindane) هم برای درمان این بیماری مفید است. مصرف ۳۰ گرم از لوسیون ۱ درصد آن برای اعضای گردن به پایین به‌مدت ۸ ساعت مفید واقع می‌شود. مصرف این کرم روی پوست می‌تواند همراه با تشنج باشد. درنتیجه اگر پوست مرطوب یا حساس باشد (مثلا فرد بیماری پوستی داشته باشد یا پوستش خیس و همراه با جوش باشد) نباید از این کرم استفاده بشود. زنانی که در دوران بارداری یا شیردهی هستند، افراد مسن، افراد دچار زخم‌های پوستی، کودکان زیر ۲ سال و کسانی که وزن‌شان کمتر از ۱۱۰ پوند (هر پوند معادل ۴۵۳ گرم) نباید از این کرم استفاده کنند. این کرم نوعی درمان درجه‌یک نیست و تنها در صورتی تجویز می‌شود که سایر روش‌های درمان مؤثر واقع نشده باشند. موارد زیادی از بیماران هم نسبت به کرم لیندان، از خود مقاومت نشان می‌دهند.

سایر گزینه‌های درمانی برای گال چیست؟

۱. ایوِرمِکتین

ایوِرمِکتین که با نام تجاری استرومکتول شناخته می‌شود، برای درمان انگل مفید است. هر چند که این دارو به‌تأیید سازمان غذا و دارو نرسیده است، اما برای درمان انگل مفید واقع می‌شود. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها آمریکا، مصرف ۲۰۰ میکروگرم از این دارو را به‌ازای هر کیلو از وزن بدن توصیه می‌کند. این میزان دوز مصرفی باید تا ۲ هفته بعد هم تکرار بشود. مصرف داروهای خوراکی معمولا آسان‌تر از کرم و پماد است، اما مصرف ایورمکتین به‌شکل خوراکی بیشتر خطر مسمویت‌های جانبی دارد. ضمن اینکه عوارض جانبی آن از پرمترین بیشتر است و برتری خاصی هم نسبت به آن ندارد. ایورمکتین خوراکی تنها زمانی مورداستفاده قرار می‌گیرد که سایر درمان‌های موضعی مفید نبوده‌اند یا بیمار قادر به پذیرش آنها نبوده است.

۲. لوسیون کروتوماتیتون ۱۰ درصد و کرم ۱۰ درصد (کراتون)

لوسیون کروتوماتیتون ۱۰ درصد و کرم ۱۰ درصد (کراتون) نیز داروی دیگری برای درمان گال است که مصرف آن چندان مؤثر گزارش نمی‌شود و برای مصرف بزرگ‌سالان تجویز می‌شود.

۳. سولفور وازلین

سولفور وازلین هم یکی از قدیمی‌ترین داروها برای گال است که در قالب پماد و کرم مورداستفاده قرار می‌گیرد. این دارو هم به‌تأیید سازمان غذا و داوری آمریکا نرسیده است. ضمنا از این دارو تنها زمانی باید استفاده بشود که سایر داروها نظیر ایورمکتین، پرمترین و لیندان برای بیمار قابل‌تحمل و پذیرش نباشند. مصرف سولفور وازلین برای زنان باردار و نوزادان منعی ندارد.

۴. برخی از آنتی‌هسیتامین‌ها

برخی از آنتی‌هسیتامین‌ها مانند دیفن‌هیدرامین هم برای کاهش میزان خارش مفید هستند. گاهی‌اوقات برای کاهش و کنترل خارش‌ها در دوره‌ای کوتاه، استروئید به‌شکل خوراکی یا موضعی تجویز می‌شود.

• ملحفه‌ها و روتختی‌ها بیمار باید شسته و تمیز بشود. انگل‌ها خارج از بدن بیمار زیاد عمر نمی‌کنند، به‌همین‌خاطر نیازی به شستن تمام لباس‌ها و پاک‌سازی فرش و سایر اسباب نیست.
• ارتباطات جنسی و تماس پوستی شدید با فردی که در خانواده به گال مبتلا شده باید قطع بشود.
• به خارش افتادن بدن بعد از ابتلا به گال کمی طول می‌کشد؛ به‌همین‌خاطر چند روز طول می‌کشد تا درمان‌هایی که برای بهبود صورت می‌گیرند، اثرات خود را نشان بدهند. بعد از یکی دو هفته درمان کاملا جواب خواهد داد. درغیر‌این‌صورت شاید تشخیص پزشک درباره‌ی گال اشتباه بوده است و پای بیماری دیگری در میان است.
• تشخیص گال کمی دشوار و در برخی موارد گمراه‌کننده است، زیرا علائم پوستی آن بی‌شباهت به جوش یا گزیدگی حشرات نیست. فرد مبتلا ممکن است با خود فکر کند که دچار جوش یا گزیدگی حشرات شده است. اما با گذشت چند هفته، علائم بیشتر و شدیدتر می‌شوند و مشخص می‌شود که مشکل جدی‌تر از گزیدگی و… است.
• با خاراندن پوست احتمال رشد باکتری‌هایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس (Staphyloco) و استرپتوکوک (Streptococcus) که از قبل هم روی پوست وجود دارند، بیشتر می‌شود.

گال کراسته یا نروژی چیست؟

این نوع از بیماری گال، از نوع مرسوم آن شدیدتر بروز می‌یابد و اولین بار در کشور نروژ دیده شده است. این مشکل تقریبا همیشه در افرادی دیده می‌شود که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند. گال نروژی بیشتر در افرادی که دارای ناتوانی‌های جسمی و ذهنی هستند، دیده می‌شود. بیماران مبتلا به ایدز، لنفوم و افراد سال‌خورده و سایر افرادی که دارای ضعف در سیستم ایمنی بدن خود هستند. وقتی سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد، فرد به تعداد زیادی انگل آلوده می‌شود. در این نوع از بیماری گال، انگل‌ها در تمام سطح بدن پخش می‌شوند. در گال کِراسته یا نوروژی، آرنج، زانو، کف دست و پا و پوست سر بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. شکل و شمائل فردی که دچار این نوع از گال می‌شود، مشابه کسانی خواهد شد که روی پوست خود در نواحی نام‌برده زگیل دارند.

در گال نروژی، میزان خارش کمتر از نوع عادی است، اما ناخن‌ها هم احتمالا تغییر رنگ می‌دهند و سفت می‌شوند. مشکل دیگر این نوع از گال افزایش احتمال ابتلا به سایر عفونت‌ها نظیر استافیلوکوکوس اورئوس (Staphyloco و استرپتوکوک (Streptococcus) یا زردزخم (یک بیماری پوستی حاد میکروبی) در کودکان است.

چگونه می‌توان از گال جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از ابتلا به گال باید از برقراری تماس با افرادی که دچار این بیماری هستند کاملا خودداری کنید. برقراری تماس پوستی نزدیک یا ارتباط جنسی با افراد مبتلا و کسانی که با آنها در ارتباط هستند، امکان ابتلا را افزایش می‌دهد. بیماری گال قابل‌درمان است. برای بهبود یافتن باید داروهای مخصوصی را مصرف کرد. در موارد نادری، افراد نسبت به داروها، واکنش منفی نشان می‌دهند. کسانی هم که به گال نروژی مبتلا هستند، باید از ترکیبی از داروها استفاده کنند.