قرنیه لایه شفاف و نازک بیرونی عدسی چشم است که حالتی گنبدی‌شکل شبیه به توپ دارد. گاهی ممکن است ساختار قرنیه به‌‌اندازه کافی قوی نباشد که بتواند حالت گنبدی چشم را حفظ کند. این امر موجب ورم قرنیه به‌سمت خارج و ایجاد شکلی مخروطی می‌شود. این بیماری قوز قرنیه (کراتوکونوس) نامیده می‌شود. این بیماری که معمولا در سنین نوجوانی شروع می‌شود و کم‌کم پیشرفت می‌کند، معمولا در دو چشم بروز می‌کند، ولی اغلب اثر آن روی یکی از چشم‌ها شدیدتر است. برای آشنایی با بیماری قوز قرنیه چشم، علائم، تشخیص، عوارض و روش‌های درمان آن ادامه این مطلب را از دست ندهید.
قوز قرنیه چگونه بروز می‌کند؟
رشته‌های ریز پروتئین در چشم، که کلاژن نامیده می‌شوند، به حفظ قرنیه در جای ثابت کمک می‌کنند. زمانی که این رشته‌ها ضعیف شوند، نمی‌توانند شکل چشم را به‌درستی حفظ کنند. این امر موجب ایجاد شکل مخروطی چشم می‌شود.
این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که در قرنیه مقدار کافی آنتی‌اکسیدان‌های محافظتی وجود نداشته باشد. سلول‌های قرنیه مانند دود خودرو مقداری محصولات جانبی مضر تولید می‌کنند. به‌طور طبیعی، آنتی‌اکسیدان‌ها به رهایی از این محصولات مضر و حفاظت از رشته‌های کلاژن کمک می‌کنند. منتها اگر مقدار آنتی‌اکسیدان‌ها کم باشد، کلاژن ضعیف می‌شود و قرنیه به‌سمت بیرون ورم می‌کند.
علائم و نشانه‌های قوز قرنیه چیست؟
کراتوکونوس بینایی را به دو روش تغییر می‌دهد:
- با تغییر شکل قرنیه از حالت گنبدی به مخروطی، سطح صاف آن موج‌دار می‌شود. این امر «آستیگماتیسم نامنظم» نامیده می‌شود.
- از جایی که قسمت جلویی قرنیه ورم می‌کند، چشم به‌مرور نزدیک‌بین می‌شود. در نتیجه، فرد اشیا را فقط زمانی که به‌‌اندازه کافی نزدیک باشند به‌وضوح می‌بیند و چیزهای دور برایش غیرشفاف دیده می‌شوند.
چشم‌پزشک برای تشخیص قوز قرنیه اقداماتی را در طول معاینه انجام خواهد داد. در این راه، توضیح نشانه‌هایتان به او در تشخیص وضعیت‌تان کمک می‌کند. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- نیاز مداوم به تغییر عینک تجویزشده؛
- دیدن اشیای نزدیک و دور به‌صورت غیرشفاف؛
- دوبینی (این اتفاق معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که فقط با یک چشم به چیزی نگاه کنید)؛
- مشاهده هاله در اطراف نورهای شدید (این امر در رانندگی در شب اختلال ایجاد می‌کند).
عوامل مؤثر بر بروز قوز قرنیه کدام‌ها هستند؟
علت دقیق بروز این بیماری مشخص نیست. محققان بر این باورند که برخی افراد از ابتدای تولد بیش از سایرین در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. به‌علاوه برخی عوامل می‌توانند احتمال بروز آن را افزایش بدهند. این عوامل عبارت‌اند از:
- التهابات: التهابات ناشی از مواردی مانند حساسیت، آسم و درماتیت آتوپیک (اگزمای آتوپیک) ممکن است موجب ایجاد آسیب در بافت قرنیه شود و احتمال بروز کراتوکونوس را افزایش دهد.
- مالیدن چشم: مالیدن محکم و مداوم چشم ممکن است در طول زمان موجب آسیب‌زدن به بافت قرنیه شود. همچنین این عمل شاید باعث پیشرفت سریع‌تر بیماری در افراد مبتلا شود.
- نژاد: فراوانی بروز این بیماری در برخی نژادها بیشتر است. بررسی‌ای روی بیش از ۱۶هزار فرد مبتلا نشان داد افراد با نژاد سیاه‌پوست و لاتین تقریبا ۵۰ درصد بیشتر از افراد سفیدپوست در معرض ابتلا به آن قرار دارند.
- سن: معمولا کراتوکونوس از زمان نوجوانی شروع می‌شود؛ اما گاهی در کودکی شروع شده و تا ۳۰سالگی متوقف می‌شود. البته این بیماری ممکن است در افراد ۴۰ساله و به بالا نیز بروز کند، منتها این مورد چندان رایج نیست.
- برخی اختلالات: تحقیقات نشان داده‌اند بین بروز قوز قرنیه و برخی بیمار‌ی‌ها ارتباطی وجود دارد. احتمال بروز بیماری در مبتلایان به ورم رنگیزه‌ای شبکیه (رینیت پیگمنتوزا)، سندرم اهلرز-دنلوس، التهاب مخاط بینی آلرژیک (رینیت آلرژیک) و سندرم داون بیشتر است.
- سابقه خانوادگی: اگر فردی در خانواده قوز قرنیه داشته باشد، احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده افزایش می‌یابد. اگر خودتان کراتوکونوس داشته باشید، احتمال بروز آن در کودکتان افزایش می‌یابد. به همین دلیل، در این مواقع توصیه می‌شود کودک از ۱۰سالگی، هر سال به چشم‌پزشکی برود.
آیا کراتوکونوس یا همان قوز قرنیه به بینایی آسیب می‌زند؟
تغییرات قرنیه می‌تواند مشاهده دقیق اشیا را بدون عینک یا لنزهای تماسی برای چشم غیرممکن کند. در حادترین موارد، ممکن است فرد برای بینایی کامل به عمل پیوند قرنیه نیاز پیدا کند.
قوز قرنیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک برای تشخیص قوز قرنیه باید شکل قرنیه را بررسی کند. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد. رایج‌ترین آن تهیه «توپوگرافی چشم» است. در این روش، پزشک از سطح قرنیه عکس‌هایی می‌گیرد و قرنیه را از نظر صافی به‌دقت بررسی می‌کند.
کراتوکونوس چگونه درمان می‌شود؟
آیا قوز قرنیه درمان دارد؟ بله! احتمالا باید برای شروع از عینک استفاده کرد. در موارد متوسط، وجود عینک‌های جدید می‌تواند به بهتردیدن چیزها کمک کند. اگر این روش‌ها مؤثر نبودند، احتمالا پزشک لنزهای تماسی را تجویز می‌کند. ممکن است پزشک لنزهای تماسی نرم یا لنزهای دیگری مانند لنزهای سخت نفوذپذیر به گاز و لنز اسکلرال یا لنز هیبریدی قوز قرنیه تجویز کند.
به‌مرور زمان، احتمالا فرد به درمان‌هایی برای تقویت قرنیه و بهبود بینایی نیاز پیدا می‌کند. یکی از این درمان‌ها عمل کراس لینک یا عمل کراس لینکینگ کلاژن قرنیه نامیده می‌شود. این عمل ممکن است از بدترشدن قوز قرنیه جلوگیری کند. همچنین ممکن است پزشک از رینگ‌هایی استفاده کند که آنها را در زیر سطح قرنیه قرار می‌دهد تا حالت گنبدی قرنیه را حفظ و به بهبود بینایی کمک کند.
زمانی که تمامی درمان‌ها به بینایی بیمار کمک نکرد، آخرین اقدام عمل پیوند قرنیه است. عمل پیوند قرنیه از عمل‌های کم‌خطر است و معمولا در بیش از ۹۰ درصد موارد موفقیت‌آمیز است. در این عمل، پزشک قسمت مرکزی قرنیه را برمی‌دارد، آن را با قرنیه فرد اهداکننده عوض می‌کند و سپس آن را بخیه می‌زند. در برخی موارد، فرد باید پس از عمل پیوند قرنیه از لنزهای تماسی استفاده کند.
دیگر پرسش‌های رایج درباره قوز قرنیه
– آیا نقص بینایی ناشی از قوز قرنیه با عینک اصلاح می‌شود؟
در برخی مواردِ قوز قرنیه خفیف، می‌توان نقص بینایی را با عینک اصلاح کرد.
– آیا عمل کراس لینکینگ تمام آسیب‌های این بیماری را اصلاح می‌کند و بینایی فرد را به حالت کامل برمی‌گرداند؟
خیر. این عمل بیشتر به‌منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام می‌شود.
– قوز قرنیه معمولا در چه سنی بروز می‌کند؟
این بیماری معمولا در ۱۰ تا ۲۵ سالگی شروع می‌شود و تا ۱۰ سال یا بیشتر پیشرفت می‌کند. معمولا پیشرفت این بیماری بین ۲۵ تا ۳۰ سالگی متوقف می‌شود.
– آیا رژیم غذایی در کاهش اثرات مخرب کراتوکونوس مؤثر است؟
بله. رژیم غذایی سالم و محتوی آنتی‌اکسیدان‌ها تأثیرات بیماری را کمی کاهش می‌دهد. البته این تأثیر چندان چشمگیر و تعیین‌کننده نیست.
– آیا بروز قوز قرنیه در رانندگی اختلال ایجاد می‌کند؟
معمولا قوز قرنیه یکی از چشم‌ها را بیشتر درگیر می‌کند. اگر تأثیر بیماری روی یکی از چشم‌ها کم باشد، مشکلی ایجاد نمی‌شود. منتها در صورت درگیری شدید هر دو چشم، رانندگی، مخصوصا در شب‌ها، ممکن است دشوار باشد و به نظر پزشک نیاز داشته باشد.
– آیا قوز قرنیه بیماری رایجی است؟
خیر. کراتوکونوس بیماری نسبتا نادری است. معمولا بروز آن ۱ نفر در هر ۴۰۰ نفر است. در بسیاری از موارد، به‌علت خفیف‌بودن بیماری، تشخیص داده نمی‌شود. تقریبا ۱ نفر در هر ۲۰۰۰ نفر، مبتلا به قوز قرنیه تشخیص داده می‌شود.
– آیا شرایط جغرافیایی بر افزایش احتمال بروز قوز قرنیه مؤثر است؟
بله. به نظر می‌رسد ابتلا به قوز قرنیه در نقاط گرم و با تابش شدید خورشید رایج‌تر از جاهای سرد است.
– آیا عادات سبک زندگی احتمال ابتلا به قوز قرنیه را افزایش می‌دهد؟
بله. مثلا مالیدن محکم و مداوم چشم، یا احتمال بروز قوز قرنیه را افزایش می‌دهد یا موجب بدترشدن آن شود.
– آیا ابتلای والدین به قوز قرنیه احتمال بروز آن را در کودک افزایش می‌دهد؟
بله. به‌طور متوسط از هر ۱۰ فرد مبتلا، والدین یکی از مبتلایان به قوز قرنیه مبتلاست.
– آیا استفاده از روش پیوند قرنیه برای درمان مبتلایان به قوز قرنیه رایج است؟
خیر. معمولا این بیماری با روش‌های مختلفی کنترل می‌شود. فقط در صورتی عمل پیوند قرنیه انجام می‌شود که همه روش‌ها با شکست مواجه بشوند.
سخن پایانی
قوز قرنیه از اختلالات چشم است که عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند. بهتر است پس از ۱۰سالگی هر سال فرزندتان را برای بررسی وضعیت چشم نزد چشم‌پزشک ببرید؛ مخصوصا اگر خودتان یا همسرتان مبتلا به این بیماری هستید.
بهتر است از مالیدن شدید چشم خودداری کنید. این کار احتمال بروز قوز قرنیه یا پیشرفت آن را افزایش می‌دهد. درمان‌های مختلفی برای توقف این بیماری وجود دارد. در صورت بی‌تأثیری روش‌های مختلف و شدت بیماری، ممکن است فرد مجبور به انجام عمل پیوند قرنیه شود.
