بیماری فیبرومیالژیا چیست؛ علائم، دلایل و راه‌های درمان آن

علائم رایج این بیماری عبارت‌اند از:

• درد منتشرشونده؛
• درد و گرفتگی فک؛
• درد و خستگی عضلات صورت و بافت‌های فیبری مجاور؛
• خشکی مفاصل و عضلات در هنگام صبح؛
• سردرد؛
• الگوهای نامنظم خواب؛
• سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر (IBS)؛
• دوره‌های دردناک قاعدگی؛
• سوزش (مورمور شدن) و بی‌حسی در دست و پا؛
• سندرم پای بی‌قرار (RLS)؛
• حساسیت به سرما یا گرما؛
• مشکلات حافظه و تمرکز که به فیبرو فوگ معروف است؛
• خستگی شدید.

گاهی موارد زیر هم ممکن است وجود داشته باشد:

• مشکلات بینایی؛
• حالت تهوع؛
• مشکلات لگنی و ادراری؛
• افزایش وزن؛
• سرگیجه؛
• علائمی شبیه سرماخوردگی یا آنفولانزا؛
• مشکلات پوستی؛
• علائم درد در قفسهٔ سینه؛
• افسردگی و اضطراب؛
• مشکلات تنفسی.

این علائم می‌توانند در طول زندگی هر شخص در هر زمانی ظاهر شوند، اما اغلب در حدود ۴۵ سالگی گزارش داده می‌شوند.

روش‌های درمان بیماری فیبرومیالژیا

ازآنجاکه کنترل فیبرومیالژیا ممکن است دشوار باشد، حتما به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. فیبرومیالژیا نوعی سندرم است؛ بنابراین هر بیمار مجموعه‌ای از علائم متفاوت را تجربه خواهد کرد و به‌همین‌دلیل ارائهٔ برنامهٔ درمانی فردی برای بیمار ضروری خواهد بود.

برای درمان بیماری فیبرومیالژیا تعدادی از موارد زیر یا تمامی آنها مفید است:

• برنامهٔ ورزشی فعال؛
• طب سوزنی؛
• روان‌درمانی؛
• تعدیل رفتار؛
• درمان کایروپراکتیک (یا درمان دستی که با تکنیک‌هایی مانند جا انداختن و نظایر آنها دردهای اسکلتی را رفع می‌کند)؛
• ماساژ؛
• درمان جسمانی؛
• داروهای ضدافسردگی با دوز پایین، گرچه این درمان در اولویت نیست.

افراد مبتلا به فیبرومیالژیا باید با پزشک خود همکاری کنند تا به برنامهٔ درمانی مناسبی برسند که بهترین نتایج را به همراه داشته باشد.

داروها

داروهایی که برای درمان بیماری فیبرومیالژیا تجویز می‌شوند، ممکن است برای درمان علائم مشخصی از آن کاربرد داشته باشند.

این داروها ممکن است شامل داروهای بدون نسخهٔ ضددرد باشند. بااین‌حال اتحادیهٔ مبارزه با روماتیسم اروپا (EULAR) در آخرین به‌روزرسانی دستورالعمل‌های سال ۲۰۱۶، توصیه‌ای درباره استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای درمان فیبرومیالژیا منتشر کرد.

داروهای ضدافسردگی مانند دولوکستین (Duloxetine) یا سیمبالتا (Cymbalta) و میلناسیپران (Milnacipran) یا ساولا (Savella) ممکن است به کاهش درد کمک کند. البته داروهای ضدتشنج مانند گاباپنتین که به عنوان نورونتین هم شناخته می‌شود و پرگابالین (pregabalin) یا لیریکا (Lyrica) هم ممکن است تجویز شود.

بااین‌حال، بررسی‌ای نشان می‌دهد که بیماران به‌دلیل مؤثر نبودن این داروها در تسکین درد یا به سبب تأثیرات نامطلوب‌شان، اغلب استفاده از آنها را متوقف می‌کنند.

درهرحال، بیماران باید داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهند تا از اثرات جانبی و تداخل آنها با سایر داروها پیشگیری شود.

ورزش

ترکیبی از ورزش هوازی و تمرینات مقاومتی یا تمرینات قدرتی در برخی از بیماران، با کاهش درد، حساسیت، گرفتگی و اختلال خواب همراه است.

چنانچه متوجه شدید ورزش در بهبود علائم‌تان تأثیر دارد، برای مشاهدهٔ پیشرفت حتما به برنامهٔ ورزش‌تان پایبند باشید. تمرینات بدنی با یک دوست یا مربی ورزشی می‌تواند به استمرار برنامهٔ ورزشی‌تان کمک کند.

طب سوزنی

برخی از بیماران بعد از شروع درمان طب سوزنی برای فیبرومیالژیا، بهبود کیفیت زندگی‌شان را تجربه کرده‌اند. تعداد جلسات موردنیاز به علائم و شدت بیماری بستگی دارد.

مطالعه‌ای نشان داده است از هر ۵ نفر مبتلا به فیبرومیالژیا، یک نفر از آن‌ها ظرف دو سال از زمان تشخیص آن، از طب سوزنی استفاده کرده‌ است. پژوهشگران نتیجه گرفتند که طب سوزنی ممکن است سبب بهبود درد و گرفتگی شود، بااین‌حال باید مطالعات بیشتری انجام شوند.

درمان تعدیل رفتار

درمان تعدیل رفتار نوعی از رفتاردرمانی شناختی (CBT) است که هدف آن کاهش رفتارهای منفی، استرس‌زا و افزایش‌دهندهٔ درد و در مقابل، بهبود رفتارهای ذهن‌آگاهانه و مثبت است. این درمان شامل یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای جدید (coping skill)‌ و تمرین‌های خودآرام‌سازی یا ریلکسیشن را دربرمی‌گیرد.

علت بیماری فیبرومیالژیا

علت دقیق فیبرومیالژیا مشخص نیست. بااین‌حال، درحال‌حاضر تصوراتی در زمینهٔ روماتولوژی وجود دارد که نشان می‌دهد فیبرومیالژیا نوعی بیماری است که سیستم مرکزی ادراک درد در مغز را با مشکل مواجه می‌کند که در آن بدن نسبت به محرک‌های احساس درد واکنش شدیدتری نشان می‌دهد.

تعداد زیادی از عوامل خطرساز احتمالی برای ابتلا به بیماری فیبرومیالژیا وجود دارد. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• رویدادی استرس‌زا و احساسی یا فیزیکیِ تروماتیک مانند تصادف خودرو؛
• آسیب‌های عودکننده؛
• آرتریت روماتوئید یا سایر بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس؛
• مشکلات دستگاه عصبی مرکزی (CNS)؛
• روش‌هایی که ژن‌های ما نحوهٔ پردازش درد را نسبت به محرک‌های مختلف تنظیم می‌کنند.

علاوه‌براینها، فیبرومیالژیا می‌تواند ارثی نیز باشد. زنانی که بستگان نزدیک مبتلا به فیبرومیالژیا دارند، احتمال بیشتری دارد که به این بیماری مبتلا شوند.

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، لوپوس، یا آرتریت ستون‌فقرات، اسپوندیلیت آنکیلوزان شناخته‌شده و نیز بیماران مبتلا به سایر بیماری‌های روماتیسمی، بیشتر از سایرین در معرض خطر پیشرفت فیبرومیالژیا قرار دارند.

تشخیص بیماری فیبرومیالژیا

تشخیص فیبرومیالژیا ممکن است مدتی طول بکشد، چون علائم آن شبیه بیماری‌های دیگر مانند کم‌کاری تیروئید است. پیش از تشخیص فیبرومیالژیا، پزشک ابتدا باید بتواند بیماری‌های مشابه آن را رد کند.

هیچ تست آزمایشگاهی برای این بیماری وجود ندارد و به‌همین‌دلیل احتمال تأخیر یا خطا در تشخیص زیاد است.

برای تشخیص فیبرومیالژیا می‌توان از سه معیار زیر که تا کنون شناخته شده‌اند، استفاده کرد:

• درد و علائم در بیش از ۱۹ قسمت شناخته‌شده بدن برای بیش از یک هفته، همراه با خستگی، خواب نامطلوب یا مشکلات شناختی.
• برخی از علائم گفته‌شده در این مطلب که حداقل ۳ ماه به طول انجامیده باشند.
• علائم بیمار به‌شکلی باشد که نتوان آنها را دقیقا به هیچ‌یک از بیماری‌های مشابه دیگر نسبت داد.

پیش‌ازاین برای تشخیص این بیماری از تست «نقاط حساس» استفاده می‌شد، ولی امروزه دیگر از این روش برای تشخیص فیبرومیالژیا استفاده نمی‌شود.

رژیم غذایی برای بهبود علائم فیبرومیالژیا

برای بهبود علائم فیبرومیالژیا، رژیم غذایی با ویژگی‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

• غذاهای پرانرژی با قند پایین: غذاهایی مانند بادام، لوبیا، بلغور جوی‌دوسر، آووکادو و توفو (پنیر تهیه‌شده از سویا) که مقادیر زیادی فیبر دارند، اما قند اضافی ندارند. این غذاها می‌توانند با کمک به افزایش انرژی در طول روز، به بهبود علائم خستگی ناشی از این بیماری کمک کنند.
• پرهیز از غذاهایی که گلوتن دارند: یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ نشان داده که حساسیت به گلوتن می‌تواند در بروز فیبرومیالژیا مؤثر باشد. این مطالعه نشان می‌دهد که حذف غذاهای حاوی گلوتن از رژیم غذایی ممکن است درد را حتی در بیمارانی که بیماری سلیاک ندارند، کاهش دهد. این رژیم غذایی می‌تواند برای کاهش التهاب هم به کار رود.
• حذف الیگوساکاریدها، دی‌ساکاریدها، مونوساکاریدهای قابل تخمیر و پولیول‌ها یا فودمپ (FODMAP): مطالعات اخیر نشان داده که رژیم غذایی با فودمپ پایین می‌تواند اثرات امیدوارکننده‌ای بر میزان درد در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا داشته باشد.
• حذف مواد افزودنی و اکسیتوتوکسین‌ها: گزارشی نشان داده که حذف مواد ‌افزودنی مانند اسپارتام و مونوسدیم گلوتامات (MSG) از رژیم غذایی می‌تواند علائم درد را به‌میزان قابل‌توجهی کاهش دهد. هنگامی که این مواد افزودنی در رژیم غذایی‌ بعضی از افراد در این پژوهش قرار گرفت، دردشان افزایش پیدا کرد.
• خوردن دانه‌ها و مغزهای بیشتر: شواهدی که رابطهٔ مستقیم بین دانه‌ها، مغزها و بهبود علائم فیبرومیالژیا را تأیید کند بسیار ناچیز هستند. بااین‌حال، این خوراکی‌ها حاوی موادمعدنی و موادمغذی مقوی هستند که ممکن است به افراد مبتلا به این بیماری کمک کند.

به رژیم غذایی‌تان پایبند باشید

حفظ رژیم غذایی متعادل و وزن مناسب برای سلامتی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد. مطالعات نشان داده است افراد مبتلا به فیبرومیالژیا و چاقی، بعد از کاهش وزن کیفیت زندگی و علائم دردشان بهبود پیدا کرده است.

پژوهش‌های بیشتری باید درباره اثرات رژیم غذایی بر فیبرومیالژیا انجام شود. بااین‌حال داشتن رژیم غذایی با قند و گلوتن کم، نقطهٔ شروع خوبی است. مطمئنا آزمودن این گزینه‌ها برای کمک به درمان هیچ ضرری ندارد.

نقاط حساس در بیماری فیبرومیالژیا

نقاط حساس، نقاط مشخصی از بدن هستند که فیبرومیالژیا باعث بیشترین درد در آنها می‌شود. پشت‌سر، زانوها و آرنج‌ها‌ بعضی از این نقاط حساس هستند. درد همچنین می‌تواند در گردن و شانه‌ها، باسن و قسمت بالای قفسهٔ سینه افزایش یابد.

پزشکان برای تشخیص فیبرومیالژیا از چگونگی واکنش بیمار به فشار در این نقاط استفاده می‌کردند. بااین‌حال به‌نظر نمی‌رسد که این روش برای تشخیص این بیماری دقیق باشد. به‌همین‌دلیل امروزه از نقاط دردناک به‌عنوان یک شاخص قابل‌اعتماد برای فیبرومیالژیا استفاده نمی‌شود.

تزریق در این نقاط به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. امروزه فیبرومیالژیا را به جای مناطق یا نقاط خاصی از درد، با شدت درد مزمن و نوع آن می‌شناسند.

چشم‌انداز این بیماری

هیچ درمان قطعی برای فیبرومیالژیا وجود ندارد، اما درحال‌حاضر گزینه‌های درمانی بیشتر و معیارهای تشخیصی بهتری در دسترس است.

تا زمانی که بیمار برنامهٔ درمانی خود را پیگیری می‌کند، علائم می‌تواند به‌شکل قابل‌توجهی بهبود یابد.