بیماری‌های مقاربتی یا آمیزشی به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که صرفا از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند. متأسفانه این بیماری‌ها همیشه با علائم و نشانه‌های واضحی همراه نیستند و در اکثر اوقات زمانی تشخیص داده می‌شوند که عوارض جدی لگنی و تناسلی ایجاد کرده‌اند. این بیماری‌ها در مراحل اولیه به‌راحتی با یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند اما اگر به‌موقع تشخیص داده نشوند، به‌سرعت انتشار می‌یابند و حتی می‌توانند باعث نازایی شوند. همراه ما باشید، در این مطلب قصد داریم شما را با یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مقاربتی یعنی سوزاک و علائم، روشهای تشخیص، درمان و پیشگیری از آن آشنا کنیم.
سوزاک چیست؟
سوزاک یک بیماری مقاربتی (STD) است که توسط عفونت ناشی از باکتری نایسریا گونوره‌آ به‌وجود می‌آید. این عفونت معمولا نواحی مرطوب و گرم بدن را آلوده می‌کند، ازجمله:
- مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از مثانه تخلیه می‌کند)؛
- چشم‌ها؛
- گلو؛
- واژن؛
- مقعد؛
- دستگاه تناسلی زن (لوله‌های فالوپ، گردن رحم و رحم).
سوزاک از طریق رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده‌ی دهانی، مقعدی یا واژینال از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. افرادی که شُرکای جنسی متعدد دارند یا آنهایی که از کاندوم استفاده نمی‌کنند، بیشتر از بقیه احتمال دارد به این عفونت مبتلا شوند. بهترین روشهای محافظت در برابر این عفونت عبارت‌اند از:
- نداشتن رابطه‌ی جنسی (پرهیز جنسی)؛
- مونوگامی (تک‌همسری)؛
- استفاده‌ی درست از کاندوم.
رفتارهایی که فرد را به رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده سوق می‌دهند نیز احتمال ابتلا به این نوع عفونت را افزایش می‌دهند. این رفتارها عبارت‌اند از: مصرف الکل و مصرف موادمخدر، به‌خصوص استفاده از موادمخدر تزریقی.
علائم سوزاک
علائم معمولا در عرض ۲ تا ۱۴ روز پس از قرارگیری در معرض این عفونت ظاهر می‌شوند. بااین‌حال برخی از افراد مبتلا به سوزاک هرگز علائم قابل‌توجهی را تجربه نمی‌کنند. مهم است به یاد داشته باشید فرد آلوده‌ای که هیچ‌گونه علائمی ندارد – که حامل بدون علامت نیز نامیده می‌شود – همچنان می‌تواند عفونت را به دیگران انتقال بدهد. درواقع چنین فردی بیشتر احتمال دارد که عفونت را به سایرین منتقل کند.
علائم سوزاک در مردان
مردان ممکن است به‌مدت چندین هفته علائم قابل‌توجهی نداشته باشند. برخی از مردان نیز ممکن است هرگز دچار علائم نشوند.
به‌طور معمول، علائم این عفونت حدود یک هفته پس از انتقال ظاهر می‌شوند. اولین علامت قابل‌توجه در مردان، اغلب احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار کردن است. با پیشرفت عفونت، سایر علائم ممکن است از این قرار باشند:
- تکرر ادرار یا نیاز فوری به دفع ادرار؛
- خروج ترشح یا مایع چرک‌مانند از آلت تناسلی (سفید، زرد، بژ یا متمایل به سبز)؛
- تورم یا قرمزی در سر آلت تناسلی؛
- تورم یا درد بیضه‌ها؛
- گلودرد مداوم.
عفونت تا چندین هفته پس از درمان علائم در بدن باقی خواهد ماند. در موارد نادر، سوزاک می‌تواند همچنان به بدن آسیب برساند، به‌خصوص به مجاری ادرار و بیضه‌ها. درد ممکن است به رکتوم (راست‌روده) نیز گسترش یابد.
علائم سوزاک در زنان
بسیاری از زنان هیچ‌گونه علائم واضحی از سوزاک ندارند. علائم سوزاک در زنان معمولا خفیف بوده یا شبیه علائم سایر عفونت‌ها هستند؛ این مسئله شناسایی آنها را سخت‌تر می‌کند. عفونت‌های سوزاک می‌توانند بسیار شبیه عفونت‌های متداول قارچی یا باکتریایی واژینال باشند.
علائم عبارتند از:
- ترشح از واژن (آبکی، کِرِمی یا کمی سبز)؛
- احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار؛
- نیاز به دفع مکرر ادرار؛
- پریودهای سنگین‌تر یا لکه‌بینی؛
- گلودرد؛
- درد به‌محض شروع مقاربت جنسی؛
- درد تیز در پایین شکم؛
- تب.
آزمایش‌های تشخیص سوزاک
پزشکان می‌توانند سوزاک را از چند راه تشخیص دهند. آنها می‌توانند با سواب (گوش پاک‌کن) نمونه‌ای از مایع ناحیه‌ی علامت‌دار (آلت تناسلی، واژن، رکتوم یا گلو) را بردارند و آن را روی یک اسلاید شیشه‌ای قرار دهند. اگر پزشک شما به عفونت خون یا مفصل مشکوک باشد، با گرفتن خون یا قرار دادن یک سوزن در داخل مفصل علامت‌دار برای برداشتن مایع، یک نمونه‌گیری انجام خواهد داد. او سپس یک رنگ به نمونه اضافه خواهد کرد و آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. اگر سلول‌ها به این رنگ واکنش نشان دهند، شما به احتمال زیاد عفونت سوزاک دارید. این روش نسبتا سریع و آسان است اما کاملا مطمئن نیست. این تست ممکن است توسط یک کارشناس (متخصص) آزمایشگاه نیز انجام شود.
روش دوم شامل گرفتن همان نوع نمونه و قرار دادن آن روی یک ظرف مخصوص است. این ظرف به‌مدت چند روز در شرایط رشد ایده‌آل قرار داده خواهد شد. اگر سوزاک وجود داشته باشد، یک گروه از باکتری گونوره‌آ رشد خواهد کرد.
نتیجه‌ی اولیه ممکن است در عرض ۲۴ ساعت آماده شود اما ارائه‌ی نتیجه‌ی نهایی تا سه روز طول خواهد کشید.
عوارض سوزاک
عفونت‌های درمان‌نشده در زنان می‌تواند آنها را بیشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض طولانی‌مدت قرار دهد. عفونت درمان‌نشده‌ی سوزاک در خانم‌ها ممکن است از دستگاه تناسلی زنان بالا رود و رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها را نیز درگیر کند. این وضعیت به بیماری التهابی لگن (PID) معروف است و می‌تواند باعث درد شدید و مزمن شود و به اندام‌های تناسلی زن آسیب برساند. PID می‌تواند توسط سایر بیماری‌های مقاربتی نیز به‌وجود بیاید. همچنین ممکن است زنان درنتیجه‌ی آن دچار انسداد (گرفتگی) یا زخم در لوله‌های فالوپ شوند که می‌تواند از حاملگی‌های بعدی جلوگیری کند یا به حاملگی خارج از رحم منجر شود. حاملگی خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارورشده در جایی خارج از رحم مستقر می‌شود. عفونت سوزاک می‌تواند در هنگام زایمان به نوزاد تازه‌متولدشده منتقل شود.
مجرای ادرار در مردان ممکن است زخم شود یا آبسه‌ی دردناکی در قسمت داخلی آلت تناسلی آنها ایجاد شود. این عفونت می‌تواند باعث کاهش قدرت باروری یا عقیمی مردان شود.
هنگامی که عفونت سوزاک به داخل جریان خون گسترش یابد، مردان و زنان هردو ممکن است به آرتریت، آسیب دریچه‌ی قلب یا التهاب پوشش مغز یا نخاع دچار شوند. این شرایط، نادر اما بسیار جدی هستند.
درمان سوزاک
آنتی‌بیوتیک‌های مدرن می‌توانند اکثر عفونت‌های سوزاک را درمان کنند. اکثر استان‌ها نیز در درمانگاه‌های دولتی، خدمات تشخیصی و درمانی رایگان ارائه می‌دهند.
درمان‌های خانگی و بدون نیاز به نسخه
هیچ درمان خانگی یا داروی بدون نیاز به نسخه‌ای وجود ندارد که بتواند عفونت سوزاک را درمان کند. اگر احساس می‌کنید که ممکن است به سوزاک مبتلا شده باشید، باید به پزشک مراجعه کنید تا پزشک بررسی‌های لازم را انجام دهد.
آنتی‌بیوتیک‌ها
سوزاک معمولا با یک‌بار تزریق آنتی‌بیوتیک سفتریاکسون به باسن یا یک تک‌دُز آزیترومایسین خوراکی درمان می‌شود. در صورت استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، شما باید در عرض چند روز تسکین یابید.
قانون، پزشکان و کارشناسان بهداشتی را ملزم می‌کند که این عفونت را به مرکز بهداشت شهرستان گزارش دهند. مقامات بهداشت عمومی برای کمک به پیشگیری از گسترش این عفونت، با همسر فرد مبتلا تماس می‌گیرند، آزمایش‌های لازم را روی او انجام می‌دهند و در صورت لزوم درمانش می‌کنند.
ظهور سویه‌های سوزاک مقاوم به آنتی‌بیوتیک، یک چالش روبه‌رشد است. این موارد ممکن است به درمان گسترده‌تری نیاز داشته باشند که شامل یک دوره‌ی هفت‌روزه مصرف آنتی‌بیوتیک خوراکی یا درمان دوگانه با دو آنتی‌بیوتیک مختلف در کل به‌مدت هفت روز است. آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای درمان طولانی تجویز می‌شوند، معمولا باید یک یا دوبار در روز مصرف شوند. برخی از این آنتی‌بیوتیک‌های متداول عبارت‌اند از: آزیترومایسین و داکسی‌سایکلین. دانشمندان در تلاش‌اند واکسن‌هایی برای پیشگیری از عفونت سوزاک تولید کنند.
پیشگیری از سوزاک
مطمئن‌ترین راه برای پیشگیری از سوزاک یا سایر بیماری‌های مقاربتی (STD)، پرهیز جنسی است. در هنگام رابطه‌ی جنسی همیشه از کاندوم استفاده کنید. مهم است که با همسرتان روراست باشید، به‌طور منظم تست‌های STD انجام دهید و مطمئن شوید که او هم این آزمایش‌ها را انجام می‌دهد.
اگر همسر شما علائمی از عفونت احتمالی دارد، به‌هیچ‌وجه با او رابطه‌ی جنسی برقرار نکنید. از او بخواهید به پزشک مراجعه کند تا احتمال ابتلای او به هرگونه عفونت واگیردار بررسی شود.
احتمال ابتلای شما به سوزاک درصورتی‌که قبلا به آن یا سایر بیماری‌های مقاربتی مبتلا شده‌اید، بسیار بیشتر خواهد بود. همچنین درصورت چندهمسری بودن نیز خطر ابتلای شما به سوزاک افزایش خواهد یافت.
اگر به سوزاک مبتلا شدید، باید چه کار کنید
اگر فکر می‌کنید که ممکن است سوزاک داشته باشید، باید از هرگونه فعالیت جنسی اجتناب کنید. همچنین باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
در طول ویزیت پزشک، خودتان را برای موارد زیر آماده کنید:
- شرح دادن علائم‌تان؛
- صحبت کردن در مورد سابقه‌ی جنسی‌تان؛
- درخواست از همسرتان برای انجام هرچه زودتر این آزمایش.
اگر برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز شده است، مهم است که دوره‌ی درمان را کامل کنید تا مطمئن شوید عفونت‌تان کاملا درمان می‌شود. کوتاه کردن دوره‌ی درمان‌تان با آنتی‌بیوتیک می‌تواند باعث شود که احتمال مقاوم شدن باکتری‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک افزایش یابد. همچنین شما باید یک تا دو هفته بعد مجددا به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که عفونت‌تان به‌طور کامل برطرف شده است.
اگر نتایج آزمایش جدیدتان منفی شد و همسرتان نیز به هیچ‌گونه عفونتی مبتلا نبود، آنگاه می‌توانید فعالیت جنسی‌تان را از سر بگیرید.
