برخی افراد از شمع گوش و برخی دیگر از گوش پاک‌کُن‌ها برای تمیز کردن گوش استفاده می‌کنند. شما از کدام دسته‌اید؟ شاید شما از کسانی هستید که اصلا به تمیز کردن گوش اعتقادی ندارند. پزشکان هم می‌گویند که هیچ نیازی به تمیز کردن این عضو حساس بدن وجود ندارد. گوش‌ها معمولا خودشان وظیفه پاکسازی خود را به عهده می‌گیرند و به جز مواردی که لایه چرب و چسبنده آن را از ناحیه بیرونی کانال گوش‌ها پاک می‌کنید دیگر نیازی به پاکسازی قسمت‌های درونی وجود ندارد. برای تمیز کردن قسمت بیرونی گوش هم باید نکاتی را به خاطر بسپارید که در ادامه مطرح می‌شود.
علت تشکیل جرم مومی و چسبنده در گوش چیست؟
یکی از دلایل عمده‌ای که برای تمیز کردن گوش وسوسه می‌شویم، وجود جرم مومی‌شکل و چسبنده‌ای است که درون گوش‌ها قرار دارند. به وجود آمدن این جرم، طبیعی است و برای چرب نگه داشتن گوش تولید می‌شود. اگر جرم گوش نبود، درون این عضو از بدن احساس خشکی و خارش آزارمان می‌داد.
جرم گوش، خاصیت ضدمیکروبی هم دارد و این یعنی، گوش‌ها می‌توانند به طور خودکار خودشان را تمیز نگه دارند. جرم موجود در گوش مانند یک نگهبان، کار پالایش گرد و غبار و آلودگی‌های خارجی را انجام می‌دهد و با به دام انداختن آلودگی‌های بیرونی، مانع از ورودشان به درون گوش می‌شود.
وقتی‌که شروع به جویدن می‌کنید و فک را تکان می‌دهید، به خروج جرم‌های قدیمی گوش از کانال بیرونی گوش به سمت دروازه خروجی کمک می‌کنید. جرم‌هایی که به دروازه گوش می‌رسند، معمولا خشک هستند و از گوش خارج می‌شوند. جرم یا همان آشغال گوش در نواحی عمیق درونی کانال آن ساخته نمی‌شود بلکه در لایه‌های بیرونی شکل می‌گیرد.
پس تنها علت اینکه گوش با جرم‌های موجود در آن در نواحی عمیق‌تری مانند نزدیک و پشت پرده خود دچار کیپ شدن ناشی از تجمع جرم‌ها می‌شود، استفاده از گوش‌پاک‌کن و وسایل مشابه آن است. اینها می‌توانند باعث به عقب رانده شدن جرم‌ها در گوش شوند و آن را کیپ و مسدود کنند.
نتایج استفاده از گوش پاک‌کن و وسایل دیگر چیست؟
- عفونت گوش؛
- پارگی پرده گوش؛
- فقدان و کاهش قدرت شنوایی.
با این اوصاف، باید گوش‌ها را پاک و تمیز کنیم؟ پاسخ منفی است. زیرا کانال گوش نباید تمیز شود. اما اگر میزان قابل‌توجهی از جرم در گوش به وجود آید، به طوری که علائمی آزاردهنده ایجاد کند و مانع از معاینه گوش از سوی پزشک شود، حالتی موسوم به سِرومِن ایمپکشن(cerumen impaction)در شما ایجاد خواهد شد.
سرومن ایمپکشن، حالتی است که طی آن، کانال یکی از گوش‌ها یا هردو کاملا مسدود می‌شود. نشانه‌های این حالت به شرح زیر است:
- درد گوش یا احساس گرفتگی گوش؛
- احساس کیپ شدن گوش؛
- از دست دادن قدرت شنوایی که به مرور زمان وخیم‌تر می‌شود؛
- شنیدن صدای زنگ در گوش که به وزوز گوش معروف است؛
- خارش، ترشح و خروج بوی بد از گوش؛
- سرفه کردن.
وقوع چنین علائم و حالاتی در گوش بسیار نادر است. اما اگر با آنها مواجه شدید، مشکل را به گردن جرم گوش نیندازید و سریعا با پزشک تماس بگیرید. او می‌تواند ریشه مشکل‌تان را کشف کند. پزشک می‌تواند با وسیله‌ای مخصوص، داخل کانال گوش را معاینه کند و به کمک ابزارهای کوچک مخصوص، عملیات ساکشن یا شستشوی گوش، گوش‌تان را پاکسازی نماید.
بایدها و نبایدها در تمیز کردن گوش چیست؟
اگر احساس می‌کنید که در لایه بیرونی گوش‌تان جرم وجود دارد و این جرم مشکلی جدی به وجود نیاورده است با پاکسازی قسمت بیرونی گوش با لیف می‌توانید مشکل را حل کنید. برای نرم و خارج کردن جرم گوش از روغن مخصوص نوزادان، روغن‌های طبیعی بی‌خطر و گلیسیرین بهره ببرید. در داروخانه‌ها هم بسته‌هایی برای تمیز کردن گوش وجود دارد.
استفاده از گوش پاک‌کُن‌ها برای پاکسازی گوش اصلا توصیه نمی‌شود زیرا می‌توانند باعث بروز مشکلات زیر شوند:
- هُل دادن جرم گوش به بخش‌های عمیق‌تر گوش؛
- کُند کردن فرایند طبیعی خروج جرم از گوش‌ها؛
- جراحت پرده گوش؛
- گیر کردن گوش پاک‌کن در گوش.
یادتان باشد که استفاده از گوش پاک‌کُن و هر شئ نوک‌تیز دیگری برای گوش به شدت اشتباه است. علاوه بر اینها از مواد زیر نیز به قصد تمیز کردن گوش استفاده نکنید:
- هیدروژن پرواکسید یا آب اکسیژنه: اگر مشکل گوش‌تان فقط تجمع جرم نباشد و پای چیز جدی‌تری به میان باشد، استفاده از این ماده می‌تواند شرایط را وخیم‌تر کند.
- شمع گوش: تحقیقات نشان می‌دهد که این ماده هم در تمیز کردن گوش، مؤثر نیست و ممکن است باعث جراحت شود. شمع‌های پوکی که برای تمیز کردن استفاده می‌شوند باید داخل کانال گوش قرار بگیرند و سمت انتهای آنها که بیرون گوش است، روشن می‌شود. سازمان جهانی غذا و دارو(FDA) کشف کرده که این شمع‌ها باعث سوختگی و گاهی سوراخ شدن پرده و بخشی میان گوش میانی و کانال گوش می‌شوند. خون‌ریزی، مسدود شدن گوش و آتش‌سوزی در منزل هم می‌تواند از عواقب این روش نامطلوب باشد.
علائم کیپ و مسدود شدن گوش چیست؟
زمانی که گوش مسدود می‌شود و جرم موجود در آن افزایش پیدا می‌کند، مشکلاتی در شنوایی پیش می‌آید و گوش کمی آزرده می‌شود. بعضی از افراد احساس می‌کنند که گوش‌شان کیپ شده و درد هم احساس می‌کنند.
چطور باید گوش‌ها را تمیز کرد؟
بهترین و امن‌ترین روش برای پاکسازی گوش‌ها مراجعه به پزشک است تا با وسایلی که در اختیار دارد، جرم و آشغال گوش را بزداید. پزشکان معمولا با ابزارهای زیر کار تمیز کردن گوش‌ها را بر عهده می‌گیرند:
- ابزار ساکشن؛
- ابزاری قاشق‌مانند؛
- فورسپس.
پزشکان با معاینه و بررسی شرایط هر فرد می‌توانند به مشکلات ریشه‌ای دیگر که ممکن است در گوش وجود داشته باشد و نیاز به پیگیری دارد هم پی ببرند. با این تفاسیر، اگر باز هم تمایل به تمیز کردن گوش در منزل دارید، از راه‌کارهای زیر کمک بگیرید:
استفاده از پارچه مرطوب
یک پارچه یا دستمال کاغذی را با آب ولرم مرطوب کنید. بعد از چلاندن آب اضافه حوله یا دستمال با آنها سطح بیرونی گوش را پاک کنید. اما هرگز و هرگز فراموش نکنید که فرو کردن اشیای مختلف در گوش اصلا کار درستی نیست و برای پاکسازی هم فقط باید روی قسمت بیرونی آن متمرکز شوید.
روغن‌های معدنی یا قطره‌های گوش سنتی
استفاده از روغن‌های معدنی یا قطره‌های مخصوص گوش هم راهی برای تمیز کردن آن است. محلول‌ها و راه‌کارهای متنوعی برای روان ساختن جرم گوش و خارج کردن آنها از گوش وجود دارد:
- روغن نوزاد؛
- روغن معدنی؛
- گلیسیرین.
شست‌وشوی گوش
بسته‌هایی برای شست‌وشوی گوش در داروخانه‌ها عرضه می‌شود اما برای این کار بهتر است به مطب پزشک مراجعه کنید و این کار را تحت نظر فردی خبره انجام بدهید. پزشکان قبل از شروع شست‌وشو از قطره‌هایی مخصوص استفاده می‌کنند. روند شست‌وشوی گوش به این ترتیب است که قبل از استفاده از قطره و آب برای شستن گوش، دمای آنها باید به دمای بدن نزدیک شود. اگر دمای آنها مناسب نباشد و مثلا داغ در گوش ریخته شوند، امکان بروز مشکلاتی مانند سرگیجه به وجود خواهد آمد.
در فرایند شست‌وشوی گوش از یک سرنگ استفاده می‌شود تا محلول و آب را به داخل کانال گوش تزریق کند. قطره‌های لازم قبل از شست‌وشوی گوش هم باید ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل به داخل گوش فرد ریخته شوند. لازم است، فرد سر خود را کج نگه دارد تا قطره کاملا به درون کانال گوش راه پیدا کند.
کسانی که دچار مشکلات زیر هستند نباید گوش‌شان را شست‌وشو بدهند:
- ابتلا به دیابت؛
- وجود سوراخ در پرده گوش؛
- اگزما (درماتیت) یا مشکلات پوستی دیگر در گوش یا پوست حوالی آن؛
- ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن؛
- وجود لوله در پرده گوش برای جلوگیری از تجمع مایعات در گوش میانی.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر احساس می‌کنید که گوش‌تان مسدود شده است و با راه‌کارهای ساده خانگی، مشکل‌تان رفع نشده باید به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده علائم زیر که مربوط به عفونت گوش هستند هم نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد:
- وجود درد در گوش یا نواحی اطراف آن؛
- ترشح مایعات از گوش؛
- دشواری در شنوایی.
علاوه بر پیگیری عفونت شدید گوش، در صورت مسدود شدن‌های پیاپی گوش هم نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد. برای رهایی از این حالت، پزشکان راه‌کارهایی برای ارائه در اختیار دارند. امکان تعیین یک برنامه مشخص برای پاکسازی مداوم گوش‌ها هم وجود دارد. در این صورت، فرد می‌تواند گوش‌هایش را همیشه تمیز و پاک نگه دارد.
در آخر
یادتان باشد که جرم گوش، کارکردی مفید در بدن دارد و با جذب گرد و غبار و آلودگی‌های خارجی، مانع از راه یافتن آنها به داخل عمق گوش می‌شود. جرم گوش معمولا بدون نیاز به مداخله شما از گوش‌تان خارج می‌شود. در صورتی هم که به راحتی از گوش خارج نشود، بهترین و مناسب‌ترین راه، مراجعه به پزشک است. تمیز کردن گوش در منزل، خطراتی دارد که بهتر است برای پرهیز از آنها، این کار را تا جایی که برای‌تان مقدور است، خودتان انجام ندهید.
