بازاریابی ورزشی، استفاده از مفاهیم بازاریابی برای ارائه‌ی محصولات و خدمات ورزشی است. این روش را برای بازاریابی محصولات غیرورزشی، از طریق مفاهیم و رویدادهای مرتبط با ورزش هم به کار می‌برند.
در بازاریابی ورزشی دو مفهوم اساسی داریم، مفهوم اول، استفاده از روش‌های بازاریابی برای فروش محصولات و خدمات ورزشی، و مفهوم دوم، بازاریابی محصولات غیرورزشی از طریق ورزش است. مثل سایر روش‌های بازاریابی، بازاریابی ورزشی هم به دنبال تشخیص و برآورده کردن نیازها و خواسته‌ها‌ی مصرف‌کننده است و برای رسیدن به این هدف، خدمات و محصولات مرتبط با ورزش به مصرف‌کننده ارائه می‌شود. با این روش، برخلاف بازاریابی معمولی می‌توان مشتری را به استفاده از محصولات و خدمات غیر ورزشی هم تشویق کرد.
درک این مفهوم ضروری است که بازاریابی ورزشی به معنی بازاریابی محصولات ورزشی و همچنین استفاده از ورزش به عنوان ابزاری برای بازاریابی سایر محصولات و خدمات است. شناخت این دو جنبه از بازاریابی ورزشی نقش مهمی در درک شیوه‌های متنوع استفاده از ورزش دارد. با این حال، مشکل این است که این دو بعد، بیشتر روی بخش فروش بازاریابی ورزشی تأکید می‌کنند. قبل از هر اقدامی باید تحلیل و آنالیزی طولانی و راهبردی صورت گیرد و مشخص شود مشتریان ورزش به دنبال چه هستند و بهترین راه ارائه‌ی آن به مشتریان کدام است. در نتیجه، بازاریابی ورزشی را باید مجموعه‌ای شامل برنامه‌ریزی و انجام فعالیت‌هایی مربوط به تحویل محصول و خدمت ورزشی به مشتری دانست.
محصول و خدمات ورزشی باید قبل از فروش، جایی در ذهن مشتری داشته باشند، پس مشتری باید از وجود آن محصول یا خدمات آگاه باشد و به نحوی نسبت به آن واکنش نشان داده باشد. فرایندی که طی آن واکنش و پاسخ مشتری به دست می‌آید، «برندینگ» نام دارد و هنگامی که برندی ورزشی در ذهن مشتری جا بگیرد، آن برند موقعیت خود را تثبیت کرده است.
نتیجه‌ی برندینگِ خوب و کسب جایگاه مستحکم در بازار فقط معامله‌ای خوب نیست. به عبارت دیگر، بازاریابی ورزشی نشان‌دهنده‌ی رابطه‌‌ای مداوم بین برند ورزشی و مصرف‌کننده‌ی آن است.
آشنایی با سه مفهومی که در ادامه‌ی این مقاله به آن خواهیم پرداخت کمک می‌کند تا تعریف کاربردی و روشنی از بازاریابی ورزشی داشته باشیم.
ابعاد بازاریابی ورزشی
حال که به تعریف بازاریابی ورزشی پرداختیم، خوب است دوباره به دو بعد بازاریابی ورزشی برگردیم. همان طور که گفتیم در حالت اول خدمات و محصولات ورزشی را به صورت مستقیم به مشتری عرضه می‌کنند، در حالت دوم، برای محصولات و خدمات غیر ورزشی، از طریق ورزش، بازاریابی انجام می‌دهند. به عبارت دیگر بازاریابی ورزشی یعنی بازاریابی محصولات ورزشی و همچنین بازاریابی از طریق ورزش. برای مثال، بازاریابی برای تجهیزات ورزشی، مسابقات حرفه‌ای، رویدادهای ورزشی و باشگاه‌های محلی، بخشی از بازاریابی محصولات و خدمات ورزشی هستند. تبلیغ تیم‌های ورزشی، تبلیغ قهرمانان ورزش، فروش بلیت مسابقات و توزیع لباس‌های ورزشی مثال‌های ساده‌ی دیگری از بازاریابی ورزشی هستند.
به عکس، بازاریابی از طریق ورزش به معنای فروش محصولات غیرورزشی از طریق ورزش و رویدادهای مربوط به آن است. تبلیغ غلات صبحانه توسط یک قهرمان ورزش، پشتیبانی یک رویداد ورزشی توسط یک سازمان و یا توزیع خوراکی‌های تولیدی یک برند خاص در مسابقات ورزشی مثال‌هایی از بازاریابی ورزشی برای محصولات غیر ورزشی هستند.
فلسفه، اصول، فرایند و ابزار بازاریابی ورزشی
بازاریابی ورزشی مفهومی دارای سلسه‌مراتب است، دانستن این موضوع به درک بهتر مفهوم این نوع بازاریابی کمک می‌کند. بنابراین بازاریابی ورزشی شامل سطوحی است. در سطح پایه، فلسفه و باورهای مربوط به مفهوم بازاریابی ورزشی جای دارد.
دانستن فلسفه بازاریابی فقط مختص مدیران بازاریابی و بخش‌های بازاریابی سازمان‌های ورزشی نیست. در فلسفه‌ی بازاریابی، خواسته‌ها و نیازهای مشتری، قلب هر تصمیم را می‌سازد. البته باید این نکته را اضافه کنیم که نیازهای مشتری باید مکمل اهداف سازمان باشند. در دنیای تجارت، هدف اصلی، کسب سود بیشتر است اما در سازمان‌های ورزشی معمولا هدف برنده شدن و یا ایجاد علاقه به ورزش یا آن واحد ورزشی است. فلسفه‌ی بازاریابی ایجاد وضعیت برد-برد برای سازمان و مشتریان سازمان است، اما شکی نیست که اگر نیازهای مشتریان برطرف نشود، هیچ بردی در کار نخواهد بود.
در سطح دوم، بازاریابی ورزشی را به عنوان یک پروسه و فرایند در نظر میگیرند، چرا که شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و مراحل است. به عنوان مثال، بازاریابی ورزشی شامل مراحل تحقیق، تجزیه و تحلیل، برنامه‌ریزی، توسعه، پیاده‌سازی و ارزیابی است.
در سطح سوم، می‌توان بازاریابی ورزشی را مجموعه‌ای از اصول دانست، زیرا شامل ایده‌ها و مفاهیم متعدد است و برای کسانی که با بازاریابی ورزشی سروکار دارند به عنوان یک راهنما ویژه عمل می‌کند.
در آخر و در عملیاتی‌ترین سطح، اصول بازاریابی ورزشی می‌توانند با کمک ابزارهای خاص اجرا شوند. ابزارهای تحلیلی و فعالیت‌های خاص که روزانه انجام می‌شوند جزو این ابزارها به حساب می‌آیند.
انواع مصرف‌کنندگان ورزشی
روش‌های معتبر و متعددی برای تعریف مصرف‌کنندگان ورزشی وجود دارد که بیشتر آنها برمبنای شناسایی انواع محصولات ورزشی یا خدمات ورزشی است. با این حال، پیش از هر چیز باید مشخص کنیم که بین مصرف‌کننده‌ی ورزشی و ذی‌نفعانِ ورزش تفاوت وجود دارد. مصرف‌کننده، فرد یا گروهی است که با پرداخت مستقیم هزینه (مانند پرداخت پول نقد برای خرید بلیت مسابقه‌ی ورزشی) یا پرداخت غیرمستقیم (مانند خرید تلویزیونی که در آن ورزش نوعی سرگرمی است) از یک محصول یا خدمت ورزشی یا محصولی مرتبط با ورزش استفاده می‌کند. ذی‌نفعان افراد یا گروه‌هایی هستند که از محصول یا خدمات ورزشی خاصی سود می‌برند یا برنامه‌ی کاری خاصی در رابطه با آن محصول دارند. به عنوان مثال دولت‌ها یا شرکت‌های حامی مالی امور ورزشی، ذی‌نفع به حساب می‌آیند اما مصرف‌کننده نیستند. مصرف‌کننده‌های ورزشی، کاربران نهایی هستند که به چهار دسته تقسیم می‌شوند.
مصرف‌کنندگان کالاهای ورزشی
دسته‌ی اول مصرف‌کنندگان کالاهای ورزشی هستند که مصرف‌کننده و خریدار محصولات ورزشی از قبیل ابزارها ورزشی، کتاب‌ها و مجله‌های ورزشی، لباس‌های ورزشی، مکمل‌های غذایی و بدنسازی، بازی‌ها و … هستند. خریدار کالای ورزشی کسی است که یک کالای واقعی و غیرمجازی ورزشی یا محصولی مرتبط با ورزش می‌خرد. ارتباط کالای خریداری شده با ورزش می‌تواند مستقیم باشد (مثل خرید راکت تنیس) یا غیرمستقیم (مثل یک بازی کامپیوتری).
مصرف‌کنندگان خدمات ورزشی
دسته‌ی دوم را مصرف‌کنندگان خدمات ورزشی تشکیل می‌دهند که از خدمات مربوط به ورزش استفاده می‌کنند اما مستقیم در خود فعالیت ورزشی مشارکت ندارند. آموزش، شرط‌بندی، مربی‌گری تخصصی، خدمات پزشکی و خدمات سلامتی و رفاهی، مثل خدماتی که در استخر، ورزشگاه‌ها و مراکز تفریحی ارائه می‌شوند، از این دست به حساب می‌آیند.
شرکت‌کنندگان و داوطلبان حضور در فعالیت‌های ورزشی
دسته‌ی سوم مشتریان، شرکت‌کنندگان و داوطلبان حضور در فعالیت‌های ورزشی هستند. این دسته به عنوان شرکت‌کننده یا در نقش سازمان‌دهنده و پشتیبان، بدون دریافت حقوق و به طور فعال در ورزش مشارکت دارند. همه‌ی افرادی که در فعالیت‌های ورزشی مدرسه، مراکز تفریحی و باشگاه‌های ورزشی سازمان‌یافته شرکت دارند در این گروه قرار میگیرند.
تماشاگران، حامیان و طرفداران ورزشی
دسته‌ی چهارم، تماشاگران، حامیان و طرفداران ورزشی هستند. این گروه به فعالیت‌های ورزشی علاقمند هستند اما الزاما ورزشکار حرفه‌ای نیستند. فعالیت‌های حامیان ورزشی، تماشاچیان و طرفداران شامل حضور در مسابقات ورزشی زنده یا تماشای برنامه‌های ورزشی در تلویزیون، اینترنت یا از روی دی‌وی‌دی است. این گروه از مصرف‌کنندگان ورزش بسیار پیچیده هستند به این دلیل که نحوه‌ی استفاده‌ی آنها از محصولات و خدمات ورزشی با سایر مصرف‌کنندگان تفاوت دارد. برای مثال، طرفداران ممکن است در اتاق‌های چت آنلاین ورزشی یا بازی‌های رایانه‌ای لیگ حضور داشته باشند. در برخی موارد، طرفداران، به‌ویژه طرفداران وفادار، ممکن است به طرفداران «متعصب» تبدیل شوند، این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که رفتار این گروه از محدوده‌ی انتظارات اجتماعی عادی و طبیعی خارج شود. البته، اکثر شرکت‌کنندگان و داوطلبان ورزشی، طرفداران ورزش نیز به حساب می‌آیند و از انواع کالاها و خدمات ورزشی استفاده می کنند. به همین دلیل معتقدیم انگیزه‌ی مصرف‌کنندگان ورزشی پیچیده است. با این حساب به نظر می‌رسد دسته‌بندی نوع مصرف و کاربرد ورزش، از دسته‌بندی نوع مصرف‌کنندگان ورزشی آسان‌تر باشد. علاوه بر این، با توجه به انواع استفاده از ورزش، مشخص است انگیزه‌های حامیان، تماشاچیان و طرفداران ورزشی نسبت به سایر موارد از همه پیچیده‌تر است و باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.
برگرفته از: imd.inder.cu
