تصمیم گیری برای بچه‌دار شدن یکی از مهم‌ترین تغییرات زندگی زن و شوهرهاست. بسیاری از افراد بلافاصله بعد از ازدواج صاحب فرزند می‌شوند و برخی دیگر تا مدت‌ها این کار را عقب می‌اندازند و ممکن است کمی دیر شود. بارداری در سنین بالا دشواری‌های خاص خودش را دارد. بااین‌حال، این تصمیم به عوامل متعددی بستگی دارد. بنابراین، تعیین سن مناسب برای بچه‌دارشدن آسان نیست. همراه ما باشید. در این مطلب درباره بارداری در سن بالا با شما صحبت خواهیم کرد.
حقیقت این است که سن کاملا مناسبی برای باردار شدن وجود ندارد، یعنی بهترین زمان برای بچه‌دار شدن همان زمانی است که احساس می‌کنید آمادگی لازم را برای مادر یا پدر شدن دارید. این اصلا منطقی نیست که در وضعیت فیزیکی، شغلی و مالی خوبی باشید و همه‌چیز مهیا باشد، اما بچه‌دارشدن را به تعویق بیندازید. دلیلش این است که حقیقت مهم دیگری هم وجود دارد و شاید شنیدن آن برای‌تان کمی سخت باشد:
هیچ زن یا مردی تا ابد بارور نمی‌ماند.
هرچه سال‌های بیشتری از عمرتان می‌گذرد، مجبور می‌شوید تلاش بیشتری برای باردار شدن انجام دهید. بااین‌حال، خبر خوب این است که حتی اگر ۳۰ تا ۴۰ سال داشته باشید، بازهم احتمال اینکه باردار شوید و کودک سالم به دنیا بیاورید وجود دارد.
قدرت باروری در مراحل مختلف زندگی زنان
همه زنان از روزی که متولد می‌شوند به‌شکل طبیعی در بدن‌شان حدود ۱ تا ۲ میلیون تخمک دارند. این تعداد با افزایش سن به‌شکل طبیعی کاهش می‌یابد و بنابراین از قدرت باروری زن هم کاسته می‌شود. براساس تحقیقات سازمان ملی بهداشت (NIH)، هنگامی که دختر به بلوغ می‌رسد (حدود ۱۰ تا ۱۴سالگی) و قاعدگی او آغاز می‌شود، می‌تواند تخمک گذاری کند و درنتیجه باردار شود. بااین‌حال، حتی اگر یک دختر ۱۵ساله ازنظر فیزیکی آمادگی لازم برای فرزندآوری داشته باشد، این بدان معنا نیست که حتما برای مادرشدن آمادگی دارد. بارداری صرفا به‌معنای آمادگی جسمانی نیست و وضعیت روحی، سلامتی بدنی و، از همه مهم‌تر، هزینه‌های مالی هم از عوامل بسیار مهم در بچه‌دارشدن هستند. به همین دلیل، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ها (CDC)، باردار شدن و پذیرش مسئولیت کودک را برای دختران زیر ۲۰ سال دشوار می‌داند.
از منظر زیست‌شناختی، بهترین سن باردار شدن زنان زمانی است که در دههٔ سوم زندگی‌شان باشند. در این دوره بدن زن به اندازه کافی بالغ شده است و می‌تواند کودک را در خودش حمل کند. از سوی دیگر، زنان از دههٔ چهارم زندگی‌شان به بعد با کاهش قدرت باروری مواجه خواهند شد (این روند از ۳۲سالگی شروع می‌شود و بعد از ۳۷سالگی سرعتش افزایش می‌یابد). بگذارید به‌تفکیک هریک از این دوره‌ها را بررسی کنیم:
سومین دهه زندگی (از ۲۰ تا ۲۹سالگی)
بیشترین قدرت باروری و بالاترین احتمال باردار شدن شما به‌عنوان یک زن در سنین ۲۰ تا ۲۹سالگی‌تان است. در این دوره از زندگی، شما بیشترین و باکیفیت‌ترین تخمک‌ها را دارید و خطرات بارداری در این سن از همیشه کمتر است.
در ۲۵سالگی احتمال باردار شدن شما پس از سه ماه تلاش کمتر از ۲۰ درصد است.
چهارمین دهه زندگی (۳۰ تا ۳۹سالگی)
کاهش قدرت باروری از حدود ۳۲سالگی شروع می‌شود. پس از ۳۵سالگی (در بعضی افراد پس از ۳۷سالگی)، این روند کاهشی سریع‌تر خواهد شد.
براساس برآوردها، در ۳۷سالگی فقط درحدود ۲۵هزار تخمک در بدن زن باقی مانده است. تا ۳۵سالگی شانس شما برای باردار شدن پس از سه ماه تلاش حدود ۱۲ درصد است.
خطر سقط جنین و بیماری های ژنتیکی پس از ۳۵سالگی افزایش می‌یابد. همچنین احتمال اینکه بعدها در زندگی با پیامدهای ناخوشایند دوران بارداری در سنین بالا یا زایمان روبه‌رو شوید بیشتر می‌شود. در چنین وضعیتی پزشک‌تان به شما خواهد گفت که بهتر است تحت‌نظر باشید و احتمال دارد از شما بخواهد آزمایش‌های بیشتری هم دربارهٔ خودتان و هم جنین انجام دهید.
پنجمین دهه زندگی (۴۰ تا ۵۰سالگی)
در ۴۰سالگی، توانایی باردار شدن به‌شکل طبیعی برای زنان با سرعت بسیار بیشتری کاهش می‌یابد. در ۴۰سالگی شانس شما برای باردار شدن پس از سه ماه تلاش، فقط ۷ درصد است.
با گذشت زمان، تعداد و کیفیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد. تخمک‌ها در سنین بالاتر معمولا با مشکلات کروموزومی بیشتری روبه‌رو می‌شوند و احتمال تولد نوزاد دارای نقص مادرزادی افزایش می‌یابد.
بیشتر زنان بعد از ۴۰سالگی هم می‌توانند باردار شوند و کودک سالمی به دنیا بیاورند اما خطرات بارداری در این دوره به‌شکل قابل‌توجهی بیشتر است. برخی از این خطرات عبارت‌اند از:
- سزارین اجباری؛
- زایمان زودرس؛
- تولد کودک با وزن کم؛
- نقص مادرزادی در جنین؛
- مرده به‌دنیاآمدن کودک.
بیماری‌هایی مانند دیابت و فشارخون بالا هم از شایع‌ترین بیماری‌های زنانی است که بعد از ۳۵سالگی باردار شده‌اند. این بیماری‌ها به‌ترتیب به عوارض بارداری در سنین بالا مانند دیابت بارداری و مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی) می‌انجامند.
اگر در ۴۰سالگی باردار شوید، پزشک‌تان آزمایش‌های بسیار بیشتری برای مراقبت از شما در نظر خواهد گرفت تا خطر عوارض بارداری را به حداقل برساند. اینکه باروری درکل با افزایش سن کاهش می‌یابد شوخی نیست. احتمال باردار شدن زنان در سنین بالاتر واقعا تا ۵۰ درصد کمتر است.
از همه مهم‌تر اینکه، خطر به‌دنیاآوردن کودکی با سندرم داون در یک زن ۲۰ساله ۱ در ۵۲۵ است. اما برای یک زن ۴۰ساله ۱ در ۶۵ است.
روش‌های کمک به بارداری در سنین بالا
ازنظر علمی، تا زمانی که هنوز تخمک آزاد می‌کنید و یائسه نشده‌اید (یائسگی معمولا درحدود ۵۱سالگی اتفاق می‌افتد)، این احتمال وجود دارد که به‌شکل طبیعی باردار شوید. اما اگر بیشتر از ۳۵ سال دارید و بیش از ۶ ماه است تلاش می‌کنید باردار شوید و هنوز موفق نشده‌اید، ممکن است مشکلات باروری داشته باشید. پزشک یا متخصص باروری می‌تواند به شما در تعیین علت باردار نشدن‌تان کمک کند و روش‌های مناسبی را برای کمک به باروری به شما پیشنهاد کند.
امروزه پیشرفت‌های زیادی در درمان ناباروری و مراقبت های دوران بارداری صورت گرفته است که می‌تواند به زنان کمک کند در ۴۰ تا ۵۰سالگی‌شان (یعنی پس از یائسگی) باردار شوند. شاید تعجب کنید اما حقیقت دارد. یائسگی فقط مانعی برای بارداری طبیعی است، اما داشتن یک کودک در رحم متفاوت از باردار شدن است. بنابراین، تا زمانی که رحم شما سالم است و قادر است کودکی را پرورش دهد، احتمالش وجود دارد که با روش‌های مختلف در اوایل ۵۰سالگی بچه‌دار شوید.
پزشکان مشکلات باروری در زنان را با داروهایی درمان می‌کنند که تولید تخمک را تحریک می‌کند یا از روش‌های فناوری کمک‌باروری (ART) استفاده می‌کنند. البته فراموش نکنید که این راه‌حل‌ها فقط برای باردار شدن هستند و نمی‌توانند مشکل کاهش قدرت باروری به‌دلیل افزایش سن را حل کنند. بعضی از این روش‌ها به شرح زیر هستند:
لقاح آزمایشگاهی
در روش IVF یا لقاح مصنوعی، در موقعیت آزمایشگاهی سلول‌های تخمک را با اسپرم بارور می‌کنند و سپس دوباره در رحم قرار می‌دهند تا رشد جنین به‌شکل طبیعی ادامه یابد.
اهدای تخمک
در این روش به‌جای تخمک‌های خود فرد، از تخمک‌های سالم یک فرد اهداکننده استفاده می‌کنند. این تخمک‌های اهدایی در موقعیت آزمایشگاهی با اسپرم مرد بارور می‌شود و به رحم زن انتقال می‌یابد.
منجمدکردن تخمک‌ها
اگر در سن باروری هستید اما آمادگی تشکیل خانواده یا بچه‌دارشدن را ندارید ولی مطمئن هستید که می‌خواهید در آینده این کار را انجام دهید، در سال‌هایی که در اوج باروری هستید از روش انجماد تخمک استفاده کنید.
در این روش ابتدا هورمون‌های تحریک تولید تخمک را دریافت می‌کنید. سپس تخمک‌ها بازیابی و منجمد می‌شوند. تخمک‌ها تا سال‌ها می‌توانند در حالت منجمد باقی بمانند.
هنگامی که آمادگی پیدا کردید، تخمک‌ها را از حالت انجماد بیرون می‌آورند و با اسپرم بارور می‌کنند. سپس آن را برای رشد جنین در رحم قرار می‌دهند.
نکتهٔ مهم: منجمدکردن تخمک تضمین نمی‌کند که پس از استفاده از آن حتما باردار خواهید شد. باردار شدن حتی با تخمک‌های جوان‌تر در سنین ۳۰ تا ۴۰سالگی دشوارتر است. فقط می‌توانید مطمئن باشید که هرگاه برای بچه‌دارشدن آماده شدید، تخمک‌های سالم خودتان در دسترس‌تان است.
قدرت باروری مرد
برخی افراد تصور می‌کنند فقط قدرت باروری زنان با افزایش سن کاهش می‌یابد. این در حالی است که مردان هم با افزایش سن قدرت باروری کمتری خواهند داشت. تنها تفاوت آنها در این است که این فرایند در مردان کمی دیرتر اتفاق می‌افتد، یعنی از حدود ۴۰سالگی شروع می‌شود.
پس از ۴۰سالگی، حجم مایع منی و تعداد اسپرم‌های مرد کاهش می‌یابد. همچنین احتمال نقص ژنتیکی در سلول‌های اسپرم مردان مسن‌تر بیشتر است.
هرچه مرد مسن‌تر باشد، زمان بیشتری طول می‌کشد تا بتواند همسرش را باردار کند. علاوه بر این، همسر وی بیشتر در معرض خطر سقط جنین قرار می‌گیرد و این موضوع ارتباطی به سن همسر ندارد. یعنی اگر زن در اوج جوانی هم باشد، به‌دلیل کهولت سن مرد، احتمال سقط جنین بالاتر می‌رود.
بااین‌حال، این بدان معنا نیست که مرد نمی‌تواند در ۴۰سالگی پدر شود. فقط ممکن است کمی سخت‌تر باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر تلاش می‌کنید باردار شوید و موفق نمی‌شوید، زمان آن است که به متخصص باروری مراجعه کنید، مخصوصا اگر در یکی از وضعیت‌های زیر قرار داشته باشید:
- اگر زیر ۳۵ سال دارید و ۱ سال است تلاش می‌کنید باردار شوید؛
- اگر بیشتر از ۳۵ سال دارید و حدود ۶ ماه است تلاش می‌کنید باردار شوید.
زوج‌هایی که بیماری‌های ژنتیکی مشخص دارند یا افرادی که بیش از یکی دو بار سقط جنین داشته‌اند نیز باید با پزشک یا متخصص باروری مشورت کنند.
آیا بچه‌دارشدن در سنین بالا مزایایی دارد؟
به‌رغم موارد گفته شده، بچه‌دارشدن در سنین بالا علاوه بر اینکه به شما زمان بیشتری می‌دهد تا در شغل و رابطه‌تان پیشرفت کنید، هم برای خودتان و هم برای کودک‌تان مزایای دیگری دارد.
۱. یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داد که مادران در سنین بالا صبورترند و تمایل کمتری دارند که سر بچه‌ها دادوبیداد یا آنها را تنبیه کنند. بنابراین، بچه‌های آنها مشکلات اجتماعی، عاطفی و رفتاری کمتری در مدارس ابتدایی دارند.
۲. این مطالعه همچنین نشان داد کودکانی که از مادران مسن‌تر متولد می‌شوند، نسبت به آن دسته از هم‌سالان‌شان که از مادرانی جوان متولد شده‌اند، معمولا سالم‌ترند و بهتر آموزش می‌بینند.
۳. انتظار برای بچه‌دارشدن به طولانی‌تر شدن عمرتان کمک می‌کند. مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۶ دریافت که در زنانی که دیرتر بچه‌دار شده‌اند احتمال ادامه زندگی تا ۹۰سالگی بیشتر است.
۴. یک مطالعه در دانشگاه اقتصاد لندن نشان داد کودکانی که مادران‌شان در ۳۵ تا ۳۹سالگی آنها را به دنیا آورده‌اند، در سنین ۱۰ تا ۱۱ سال، نمره‌های بهتری در آزمون‌های شناختی می‌گیرند. چرا؟ زیرا احتمالا مادران در سنین بالاتر تحصیلات بالاتری دارند، باتجربه‌ترند و از رفاه مالی بیشتری برخوردارند و ممکن است این عوامل در داشتن کودکان باهوش‌تر نقش داشته باشد.
البته هنوز شواهد قطعی وجود ندارد که نشان دهد تأخیر در بچه‌دارشدن مستقیما چنین نتایجی را در بر دارد. ممکن است عوامل دیگری هم دراین‌میان سهیم باشند، اما این یافته‌ها نشان می‌دهند که بارداری در سنین بالا می‌تواند مزایایی داشته باشد.
پزشکان زنان و زایمان برای بارداری در سنین بالا چه توصیه‌هایی دارند؟
اگر فعلا تصمیم ندارید بچه‌دار شوید و می‌خواهید بیشتر منتظر بمانید، حداقل بهتر است با پزشک یا متخصص باروری صحبت کنید تا روی شما معاینات و آزمایش‌های لازم را انجام دهد. با این کار می‌توانید مطمئن شوید که مشکلات خاص بهداشتی یا سلامتی در بدن شما وجود ندارد و ازاین‌جهت تا زمان آمادگی برای بچه‌دارشدن به دردسر نخواهید افتاد. اگر واقعا قصد دارید در آینده فرزندی داشته باشید، بهتر است از همان دوران ۲۰سالگی برایش برنامه ریزی کنید.
پزشک‌تان ازنظر فیزیکی شما را ارزیابی خواهد کرد و آزمایش هورمون آنتی مولرین (AMH) از شما خواهد گرفت تا وضعیت ذخیرهٔ تخمدان شما را بررسی کند (یعنی مشخص کند چه تعداد تخمک برای شما باقی مانده است). با این کار متوجه می‌شوید که برای باردار شدن به‌شکل طبیعی تا چه زمانی فرصت دارید.
پزشک زنان و زایمان فقط دربارهٔ باروری صحبت نمی‌کند، بلکه این موضوع را از ابعاد گسترده‌تری به شما نشان می‌دهد. برای نمونه، شاید تصمیم برای دیرتر بچه‌دارشدن درحال‌حاضر ازنظر شخصی انتخاب مناسبی برای شما باشد، اما ازنظر زیست‌شناختی برای‌تان خطراتی در آینده داشته باشد که بهتر است از آنها آگاه باشید.
هیچ پزشکی به شما توصیه نخواهد کرد که همین حالا یا فردا یا یک ماه بعد برای شما بهترین زمان ممکن است که باردار شوید. معمولا باردار شدن برای زنان یکی از تغییرات بسیار مهم در زندگی‌شان است. همه‌چیز به احساس شما و اینکه چه زمانی آمادگی کامل دارید بستگی دارد. بااین‌حال، به یاد داشته باشید روش‌های لقاح آزمایشگاهی یا استفاده از تخمک‌های اهدایی بسیار گران تمام می‌شوند و ممکن است اوضاع مالی شما اجازه این کار را ندهد. همچنین با افزایش سن احتمال دستیابی به بارداری سالم و موفقیت‌آمیز، حتی با همین روش‌ها هم کمتر می‌شود. بنابراین، خوب فکر کنید و تصمیم عاقلانه‌ای بگیرید.
