مایع سفیدکننده یا وایتکس پاک‌کننده و ضدعفونی‌کننده‌ای قوی با خواص ضدمیکروبی است. ماده فعال آن هیپوکلریت سدیم است، ماده شیمیایی خورنده‌ای که از ترکیب کلر و هیدروکسید سدیم ساخته می‌شود. تماس با وایتکس می‌تواند پوست، چشم‌ها، بینی و دهان را تحریک کند یا حتی بسوزاند. در ادامه خطرات ریختن وایتکس روی پوست و سایر قسمت‌های بدن و درمان‌های رایج آن را بیان می‌کنیم و نکات مهم برای استفاده بی‌خطر از وایتکس را می‌گوییم.
خطرات وایتکس برای بدن
قرارگرفتن در معرض مقدار زیادی وایتکس یا مایع سفیدکننده آسیب جبران‌ناپذیری به بدن وارد می‌کند، زیرا وایتکس به‌شدت قلیایی است (PH آن ۱۱ تا ۱۳) و می‌تواند موجب خوردگی فلزات و سوختن پوست شود. به‌علاوه وایتکس بو و بخار قوی کلر را دارد که در صورت استنشاق ممکن است به ریه‌ها آسیب بزند. خطرات وایتکس برای بدن عبارت‌اند از:
- تماس با پوست یا چشم: ریختن سفیدکننده روی پوست یا چشم می‌تواند موجب تحریک جدی، سوختگی و حتی آسیب به چشم شود.
- استنشاق گاز کلر: کلر در دمای اتاق، گاز زرد مایل به سبزی است که می‌تواند بینی یا گلو را تحریک کند و به افراد مبتلا به آسم آسیب برساند. قرارگرفتن در معرض مقدار زیاد کلر پوشش داخلی ریه‌ها را تحریک می‌کند و منجر به تجمع مایع در ریه‌ها یا ادم ریوی می‌شود. ادم ریوی عارضه‌ای خطرناک است.
- بلع تصادفی: گرچه نوشیدن تصادفی سفیدکننده بیشتر برای کودکان اتفاق می‌افتد، برای بزرگ‌سالان نیز رخ می‌دهد. رنگ سفیدکننده شفاف است و گاهی با آب اشتباه گرفته می‌شود، به‌خصوص اگر در ظرفی بدون علامت ریخته شده باشد. شایع‌ترین علائم این مسمومیت گلودرد، حالت تهوع، استفراغ و مشکل بلع است. در صورت خوردن وایتکس باید فوری به مراکز درمانی مراجعه کنید.
ریختن وایتکس روی پوست
اگر وایتکس روی پوست ریخت، فوری لباس‌های آغشته به وایتکس را دربیاورید و پوست خود را دست‌کم ۱۰ دقیقه با آب معمولی بشویید. سپس می‌توانید ناحیه مدنظر را با آب و صابون ملایم بشویید.
در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید. اگر ناحیه‌ای از پوست به‌قطر بیش از ۷ سانتی‌متر در معرض وایتکس قرار گرفته باشد، خطر سوختگی سفیدکننده افزایش می‌یابد. برای مشاوره با مرکز کنترل مسمومیت تماس بگیرید.
معمولا کلر جذب پوست نمی‌شود، ولی ممکن است که مقدار کمی از آن از پوست عبور کند و وارد خون شود. ورود کلر زیاد به خون می‌تواند منجر به عارضه‌ای جدی به‌نام هیپرکلرومیا (hyperchloremia) یا بالابودن عنصر کلر در خون شود.
اقدامات اولیه در صورت ریختن وایتکس روی پوست
در صورت ریختن وایتکس روی پوست، بلافاصله محل را با آب معمولی و جاری دست‌کم ۱۰ دقیقه بشویید. این کار به جلوگیری از ایجاد سوختگی سفیدکننده کمک می‌کند. اگر به کلر حساسیت داشته باشید، شست‌وشو با آب در جلوگیری از بثورات کلر (chlorine rash) نیز مؤثر است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
پس از ریختن وایتکس روی پوست اگر علائمی مانند درد یا خارش پوست را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید، به‌ویژه اگر این علائم بیش از ۳ ساعت طول بکشند. ریختن وایتکس روی چشم وضعیتی اورژانسی است و باید به بخش اورژانس مراجعه کنید.
در صورت مشاهده علائم شوک (افت شدید فشار خون و کاهش جریان خون به بافت‌ها و اندام‌ها) مراجعه فوری به بخش اورژانس ضروری است. علائم شوک عبارت‌اند از:
- حالت تهوع یا استفراغ؛
- سرگیجه، گیجی یا احساس ضعف؛
- رنگ‌پریدگی؛
- تنفس سریع؛
- نبض تند؛
- بزرگ‌شدن مردمک‌ها.
آیا حمام‌کردن با سفیدکننده بی‌خطر است؟
معمولا افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک (اگزما) برای ازبین‌بردن باکتری‌ها، کاهش التهاب و مرطوب‌کردن پوست از روش حمام‌کردن با سفیدکننده رقیق‌شده استفاده می‌کنند. اگر سفیدکننده به‌درستی با آب رقیق شود، برای کودکان و بزرگ‌سالان مؤثر و بی‌خطر است.
آکادمی آلرژی، آسم و ایمنی‌شناسی آمریکا (AAAAI) توصیه می‌کند که برای بهترین نتیجه، یک‌چهارم تا یک‌دوم پیمانه سفیدکننده خانگی ۵درصد را در وان پر از آب (۴۰ گالن) بریزید. سرتان را در آب فرو نبرید تا سفیدکننده وارد چشمتان نشود.
روش استفاده بی‌خطر از سفیدکننده
معمولا رقیق‌کردن وایتکس با آب به نسبت ۱ به ۱۰ (مثلا ترکیب‌کردن ۱ پیمانه سفیدکننده با ۱۰ پیمانه آب) برای کاهش خطر تحریک پوست کافی است. دستور مصرف روی بطری را مطالعه کنید. اگر روی بطری دستور مصرف نوشته نشده است، می‌توانید از نسبت‌های بی‌خطر یک‌سوم پیمانه سفیدکننده با ۱ گالن آب یا ۴ قاشق چای‌خوری سفیدکننده در ۱ لیتر آب استفاده کنید. (هر گالن معادل ۳٫۷۸ لیتر است.)
هرگز سفیدکننده را با سایر محصولات، به‌ویژه محصولات شوینده حاوی آمونیاک، مخلوط نکنید، زیرا این کار می‌تواند موجب تولید گازهایی سمی مانند کلرامین شود که روی چشم‌ها و ریه‌ها اثری تحریک‌کننده یا خورنده دارند.
همیشه از وایتکس در محلی با تهویه مناسب استفاده کنید و پنجره‌ها و درها را باز بگذارید. از دستکش لاستیکی و عینک ایمنی استفاده کنید تا از دست‌ها و چشم‌هایتان در برابر تماس با وایتکس محافظت کنید. پس از استفاده از وایتکس نیز دست‌هایتان را بشویید.
هرگز سفیدکننده را در ظرف بدون برچسب نگهداری نکنید. بهتر است که آن را در ظرف اصلی‌اش نگهداری کنید. اگر باید وایتکس را به ظرف دیگری منتقل کنید، حتما از برچسب بزرگی استفاده کنید که رویش کلمه وایتکس یا سفیدکننده نوشته شده باشد.
ریختن وایتکس روی چشم
اگر وایتکس وارد چشم شود، ممکن است به بینایی آسیب برساند. زیرا ترکیب زلالیه چشم و سفیدکننده ترکیبی اسیدی تشکیل می‌دهد. اگر وایتکس وارد چشم‌هایتان شد، بلافاصله چشم‌ها را به‌مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه با آب معمولی بشویید. اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، قبل از شستن چشم‌ها آنها را خارج کنید. (لنزها را دور بیندازید و دوباره استفاده نکنید.) از مالیدن چشم‌ها یا استفاده از هرچیزی به‌جز آب برای شست‌وشوی چشم‌ها خودداری کنید.
پس از شست‌وشو، به مراکز اورژانس مراجعه کنید تا بررسی شود که آیا وایتکس در چشم باقی مانده است یا نه و چشم‌ها از نظر آسیب دائمی به اعصاب و بافت‌ها بررسی شوند.
سخن پایانی
سفیدکننده نوعی ماده پاک‌کننده و ضدعفونی‌کننده قوی است. اثرات وایتکس روی پوست به این بستگی دارد که با کدام قسمت بدن تماس داشته باشد، غلظت و مقدارش چقدر باشد و چه مدتی با آن تماس داشته باشید. معمولا حوادث خانگی ناشی از تماس با سفیدکننده اورژانسی نیستند، ولی انجام اقدامات سریع می‌تواند خطر آسیب‌های جبران‌ناپذیر به بدن را کاهش دهد.
