فسفر بعد از کلسیم دومین ماده‌ی معدنی است که در بدن به‌وفور یافت می‌شود. انواع فسفر عبارتند از فسفر سفید، فسفر قرمز و فسفر سیاه. بدن ما برای بسیاری از عملکردهای حیاتی مانند تصفیه‌ی مواد زاید و ترمیم بافت‌ها و سلول‌های آسیب‌دیده به فسفر نیاز دارد. اکثر مردم فسفر موردنیاز بدن خود را از طریق مواد غذایی به‌دست می‌آورند. در واقع، بسیار طبیعی است که میزان این ماده‌ی معدنی در بدن شما بیش از نیاز روزانه‌تان باشد. همراه ما باشید، می‌خواهیم شما را با این ماده‌ی معدنی بیشتر آشنا کنیم.
فقط در بیماران کلیوی یا افرادی که بیش از نیاز روزانه‌ی خود فسفر دریافت می‌کنند و یا افرادی که کمبود کلسیم دارند، ممکن است میزان فسفر موردنیاز بدن‌شان بالاتر از حد معمولی باشد. شرایط خاص جسمی (مانند بیماری دیابت و مصرف مشروبات الکلی) یا تجویز برخی از داروها (مانند آنتی‌اسیدها) ممکن است موجب کاهش سطح فسفر بدن شود. البته باید توجه داشت که بالا بودن یا پایین بودن آن می‌تواند موجب برخی مشکلات، مانند بروز بیماری‌های قلبی، درد مفاصل یا خستگی نیز شود.
نقش فسفر در بدن
فسفر برای حفظ استحکام استخوان‌ها و حفظ سلامتی بدن لازم است و موجب شادابی جسم و عملکرد بهتر ماهیچه‌های بدن می‌شود. برخی از تأثیرات مثبت آن عبارت‌اند از:
- استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها؛
- کمک به تصفیه‌ی مواد زاید در کلیه‌ها؛
- مدیریت چگونگی ذخیره و استفاده از انرژی بدن؛
- تولید DNA و RNA به‌عنوان بلوک‌های ژنتیکی بدن
- توازن و تعادل در استفاده از برخی ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن مانند ویتامین B، ویتامین D، ید، منیزیم و زینک (روی)؛
- کمک به انقباض ماهیچه‌ای؛
- تنظیم ضربان قلب؛
- تسهیل هدایت پیام‌های عصبی؛
- کاهش گرفتگی عضلات یا دردهای ماهیچه بعد از ورزش.
فسفر در مواد غذایی؛ کدام منابع غذایی فسفر فراوانی دارند؟
اکثر غذاها حاوی فسفر هستند. مواد غذایی سرشار از پروتئین، منبع غنی از فسفر نیز محسوب می‌شوند:
- گوشت و مرغ؛
- ماهی؛
- شیر و لبنیات؛
- تخم‌مرغ؛
- آجیل و انواع مغزها؛
- حبوبات.
وقتی رژیم غذایی شما حاوی کلسیم و پروتئین است، به‌احتمال زیاد فسفر هم دارد، زیرا اکثر مواد غذایی کلسیم دار، سرشار از فسفر هم هستند.
هرچند ممکن است برخی از موادغذایی فاقد پروتئین، فسفر بالایی داشته باشند، مانند:
- غلات سبوس‌دار؛
- سیب‌زمینی؛
- سیر؛
- خشکبار؛
- نوشیدنی‌های گازدار (برای تولید این نوشیدنی‌ها از فسفریک‌اسید استفاده می‌شود).
غلات سبوس‌داری که برای تهیه‌ی انواع نان از آن استفاده می‌شود، در مقایسه با آرد سفید حاوی مقدار بیشتری فسفر هستند.
میزان مورد نیاز فسفر در بدن چقدر است؟
مقدار فسفر موردنیاز بدن با سن افراد رابطه‌ی مستقیم دارد.
بزرگسالان در مقایسه با نونهالانِ ۹ تا ۱۸ سال به فسفر کمتری نیاز دارند، این درحالی است که بدن آنها در مقایسه با کودکان زیر هشت سال باید فسفر بیشتری دریافت کند.
مؤسسه‌ی لینوس پائینینگ میزان فسفر دریافتی براساس سن افراد را به این صورت اعلام می‌کند:
- بزرگسالان (۱۹ سال و بالاتر): ۷۰۰ میلی‌گرم
- نونهالان (۹ تا ۱۸ سال): ۱۲۵۰ میلی‌گرم
- کودکان (۴ تا ۸ سال): ۵۰۰ میلی‌گرم
- خردسالان (۱ تا ۳ سال): ۴۶۰ میلی‌گرم
- نوزادان (۷ تا ۱۲ ماه): ۲۷۵ میلی‌گرم
- نوزادان (۰ تا ۶ ماه): ۱۰۰ میلی‌گرم
تعداد کمی از افراد نیاز به مکمل های غذایی فسفر (قرص فسفر) دارند. اکثر افراد می‌توانند میزان فسفر موردنیاز خود را از طریق رژیم‌غذایی روزانه دریافت کنند.
مضرات مصرف بیش از اندازه یا زیادی فسفر در بدن
مصرف فسفر بیشتر از نیاز بدن احتمال بروز مسمومیت غذایی را به‌شدت بالا می‌برد. در حالت کلی دریافت موادمعدنی بیش از نیاز بدن می‌تواند موجب اسهال، سخت‌شدن اندام‌ها و بافت‌های نرم بدن شود.
بالابودن سطح فسفر می‌تواند به‌شدت در جذب موادمعدنی دیگر مانند آهن، کلسیم، منگنز و زینک اختلال ایجاد کند. ممکن است فسفر با کلسیم ترکیب شود و در بافت‌های ماهیچه‌ای رسوب کند. بالابودن میزان فسفر در خون اتفاق نادری است. تنها بیماران کلیوی و یا افرادی که بدن‌شان قادر به تنظیم کلسیم نیست، ممکن است سطح فسفر خون‌شان افزایش یابد.
برخی از داروها ممکن است موجب کاهش سطح فسفر در بدن شوند. مانند:
- انسولین؛
- بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین؛
- کورتیکواستروئیدها؛
- آنتی‌اسیدها؛
- داروهای ضدانعقاد.
عوارض کمبود فسفر در بدن
- دردهای مفصلی و استخوانی؛
- کاهش اشتها؛
- تحریک‌پذیری یا اضطراب؛
- خستگی؛
- پوکی استخوان در کودکان.
اگر این داروها را استفاده می‌کنید، با دکتر خود مشورت کنید تا در صورت نیاز از غذاهایی با فسفر بیشتر یا مکمل‌های فسفر برای جبران کمبود احتمالی این ماده‌معدنی در بدن استفاده کنید.
