انیمه Kaiji؛ بازی با سرشت زشت

کایجی در کلی‌ترین حالت یکی از بهترین و دقیق‌ترین انیمه‌ها درباره‌ی قمار و البته نفی آن است. دلیل آن‌را چه در مانگای خاص و تراش‌خورده‌ی نوبویوکی فوکوموتو جست‌وجو کنیم چه در انیمه‌ی ساخته شده توسط استودیو مدهاوس، این مجموعه ابتدا نشان می‌دهد چطور می‌توان یک داستان را بدون جلوه گرافیکی فوق‌العاده، بدون اکشنی پربرخورد و بدون ساختاری فریبنده به بهترین شکل روایت کرد. این درحالی است که طراحی شخصیت‌ها در مانگا و انیمه‌ی کایجی از ظاهری زمخت و ساده با صورت‌های کشیده‌شده توسط خطوط ضخیم و زاویه‌های تیز تشکیل شده است که چندان به عناصر رایج زیبایی‌شناسی این مدیوم وفادار نیست. از طرفی تمام شخصیت‌ها در طول دو فصل انیمه‌ی کایجی مرد هستند و تنها دختر انیمه را باید در شکلی کابوس‌وار و کاریکاتورگونه در تصور کایجی و البته تیتراژ انتهایی فصل دوم جست‌وجو کرد.

با همین زمینه انیمه‌ی کایجی از یک فضاسازی جدی و واقع‌گرایانه و لحظه‌هایی که از نظر روان‌شناختی گزنده و پرتنش هستند تشکیل شده است. کاراکتر کایجی نبوغ خاص خود را دارد اما نقص‌ها و اشتباهاتی هم در شرایط مختلف از او سر می‌‌زند که باورپذیری موقعیت او و حس همزادپنداری بیننده را زنده می‌کند. این ماجراجویی جذاب درکنار فیلم‌نامه‌ی روان و قدرتمند کایجی که به کمک دوبله‌ای عالی، حضور یک راوی پرانرژی که در القای هیجان موفق عمل می‌کند، نمایش برداشت‌های ذهنی شخصیت‌ها که با جزئیات تصویری هماهنگی نشان داده می‌شود و البته طنین‌انداز شدن صدای زاواه زاواه دراین‌میان یک فضاسازی بی‌نقص را رقم می‌زند که باتوجه به اینکه انتهای بیشتر اپیزودها در اوج هیجان رها می‌شود دیدن مسلسل‌وار انیمه را لازم می‌کند.

داستان کایجی را ابتدا باید به خاطر درک درستی که در توضیح شکل‌گیری موقعیت‌ها و تمایلات شخصیت‌های خود دارد دنبال کرد، جایی که در نمایش روان‌شناسانه‌ی روحیات افرادی که گرفتار قمار هستند دست برنده را دارد. رفتارها و انگیزه‌های برآمده از جایگاه اجتماعی انسان‌ها تحت‌تأثیر فقر و درماندگی با افزایش فشار روحی کم‌کم منجر به بروز رفتارهایی غیرقابل‌کنترل می‌شود و در شرایطی که پای تصاحب یا از دست دادن مقدار سرسام‌آوری پول در یک تقابل پذیرفته شده در میان باشد قضیه جدی‌تر خواهد شد. این‌جا است که حتی یک بازی ساده هم با پیچیدگی‌هایی فراتر از تصور درهم‌آمیخته می‌شود و در اولین قدم به‌کارگیری روش‌هایی غیرعادی را برای رسیدن‌به موفقیت تبدیل به امری لازم می‌کند.

کایجی شخصیتی است که برای ورود به موقعیتی مشکوک به‌راحتی فریب می‌خورد و ریسک اصلی را همان ابتدا می‌پذیرد. کشتی به‌عنوان محل انجام اولین بازی انتخاب نمادینی محسوب می‌شود، چراکه در طول آن از اسکله جدا می‌شود و روی آب به حرکت ادامه می‌دهد؛ هر اشتباه منجر به شکستی باعث غرق شدن در بدهی بزرگ‌تری می‌شود. حتی اسپوآر، اسم کشتی به فرانسوی معنی امید می‌دهد، امیدی که آدم‌هایی مستأصل را وارد این جمع غریبه کرده است. اما کایجی، جدا از بحث مالی، به‌خاطر مرام و منش خاصی که در ارتباط با دیگران دارد مدام انگیزه‌های بیشتری برای ادامه دادن این ضرر مکرر پیدا می‌کند. این همان ویژگی خاصی است که جنبه‌های روان‌شناختی داستان را از دل مسئله‌ی قمار معمولی بیرون می‌کشد و پیام‌های عمیقی به آن اضافه می‌کند.

ادامه‌ی متن داستان انیمه کایجی را لو می‌دهد

بازی‌های مختلف پیاده‌سازی‌شده در داستان برخلاف ظاهر رایج خود با چالش‌های پیچیده و ترسناکی ترکیب شده‌اند که این تهدید گاهی مقابله با فریب و طمع افراد پرتعداد حاضر در آن است، گاهی ترس و اضطراب ناشی از یک موقعیت شکننده و گاهی وجود یک خطر منجر به مرگ است. درواقع وجود تضاد بین ظاهر و باطن بازی است که باعث ایجاد مرز باریکی در شکل‌گیری تردید، یقین و ناامیدی می‌شود. «کایجی» با تکیه‌بر این اصول شکننده با استفاده از ابزاری ساده، به بیان مفاهیمی ژرف می‌پردازد.

اولین بازی یک سنگ کاغذ قیچی ساده است که با ثبت تصویر هر حالت روی تعدادی کارت بازی، تعیین حد باخت به‌کمک ستاره‌هایی که از بازنده به برنده منتقل می‌شود، خروج کارت‌های مصرف شده از بازی و نمایش تعداد مجموع هرکدام از آن‌ها روی تابلویی، استفاده از تحلیل آمار را امکان‌پذیر می‌کند. اینکه بازیکن باید با حفظ حداقل سه ستاره تمام کارت‌های خود را مصرف کند تا برنده‌ی بازی باشد و بازنده هم با تحمل ضرر بیشتر باید اسیر کار اجباری شود، فشار روانی بیشتری به افراد حاضر در بازی وارد می‌کند و شرایط جالبی را در پایان ایجاد می‌کند چراکه بازیکن‌ها می‌توانند با پولی که در شروع مسابقه وام گرفته‌اند به خرید و فروش ستاره بپردازند و افرادی که تعداد بیشتری ستاره جمع کرده باشند در شرایط خوبی قرار می‌گیرند. این موضوع طمع برد بیشتر را افزایش می‌دهد و یک بازی ساده با بهره‌بردن از این قوانین جانبی و استرس مضاعفی که باخت به شرکت‌کننده‌ها وارد می‌کند، یک جامعه‌ی کوچک افسارگسیخته را به‌وجود می‌آورد که حاضر است برای برد، در حیطه‌ی قواعد بازی تمام اصول انسانی دیگر را زیر پا بگذارد.

بنابراین درکنار استراتژی‌های وابسته به آمار و احتمالات، واکنش‌هایی مثل نیرنگ، خیانت و تزلزل رفتاری از بازیکن‌ها سر می‌زند تا از برزخ موجود راهی بهشت یا جهنمی خودساخته شوند. شروع داستان با این بازی درگیرکننده، تجمع کاملی از تمام پیام‌هایی است که درادامه‌ی داستان هم به اشکال دیگر مورد واکاوی قرار می‌گیرد.

کایجی در فرصت مجدد با حسرت حاصل از تجربه‌ی شکست قبلی وارد هتل استارساید می‌شود. بازیکن‌ها بدون اطلاع از آنچه انتظارشان را می‌کشد باید وارد جعبه‌ای شبیه‌به یک تابوت ایستاده شوند، دراین‌جا باز هم استعاره‌پردازی جالبی شکل می‌گیرد چراکه این‌بار قضیه مرگ‌بار دنبال خواهد شد. عبور از روی پل‌های باریک فولادی در ارتفاعی خردکننده در وضعیتی که فقط دو برنده از هر گروه وجود خواهد داشت رقابتی غیرانسانی برای کنار زدن نفرات دیگر ایجاد می‌کند تا بساط تفریح و شرط‌بندی تعدادی تماشاگر فراهم شود. اما جنون استارساید وقتی بالا می‌رود که برنده‌ها برای دریافت مبلغ جایزه باید از پلی مشابه اما در ارتفاع ۷۵ متری بالای برج به ساختمان روبه‌رو بروند.

اگر دفعه‌ی قبل لمس کردن پل تنها باعث باخت و آسیب افتادن قابل کنترل بود، اما حالا وجود یک جریان برق قوی در پل باعث پرت شدن و مرگ حتمی شرکت‌کننده در سقوط از ارتفاع می‌شود. در این شرایط فشار روحی چندبرابری وارد بر شرکت‌کننده‌ها باعث بروز اختلال‌های روحی و روانی دیگری می‌شود. اما در پایان مسیر عبور از پله‌های شیشه‌ای به‌ظاهر شکننده‌ای که به سمت بالا می‌رود هم نمادی از راه‌های خارج از دید انسان‌های درمانده است که شاید در گذر از شرایط سخت خود هیچ‌گاه متوجه آن نشوند. اضافه شدن ریزه‌کاری‌هایی از این دست، بارها در تشریح مراحل مختلف داستان (به‌ویژه در فصل اول) خودنمایی می‌کند.

پی بردن به این موضوع که این نمایش درانتها تفریحی برای یک قشر خاص است حقیقتی تلخ‌تر را برای کایجی برملا می‌کند؛ اینکه زندگی مردم ضعیف و بیچاره بازیچه‌ای در دست قدرت‌ها و ثروتمندان است که ارزشی دربرابر امنیت جایگاه مترقی آن‌ها ندارد. اما در رقابت بعدی کایجی با تونگاوا در بازی ای-کارت (E-Card) در اشاره‌ای متقابل می‌بینیم که حتی یک برده باوجود شانس خیلی کم می‌تواند درمقابل امپراتور (که با ابزارش رفتار برده را کنترل می‌کند) بایستد و او را شکست بدهد. این پیروزی کایجی را برای شکست هیودو کازوتاکا، نفر شماره یک پشت ماجرا تحریک می‌کند و با طراحی یک نقشه امیدوار است تا این بار خودش مقابله‌به‌مثل کند و انتقام مرگ همراهانش را بگیرد، ولی تاوان بزرگ تصمیم خطرناک او در این بازی خونین‌تر از قبل است و شرط قطع انگشت‌ها ارتباط معناداری با عدم توانایی نگه داشتن موفقیت کوچک قبلی دارد.

کایجی در مرور اتفاق گذشته متوجه لحظه‌ای معنادار میان امید و ناامیدی می‌شود؛ جایی‌که خودش باید راه‌حل را پیدا می‌کرد اما تنها با دعا کردن برای یک موفقیت اتفاقی آن‌را از دست می‌دهد. انیمه‌ی کایجی به آدم‌هایی می‌پردازد که در تمام زندگی منتظر اتفاقی هستند که شرایط را تغییر دهد اما خود برای ساختن آن حرکتی انجام نمی‌دهند. ترکیب این واقعیت در لحظه‌هایی حساس به این موضوع اشاره می‌کند که گاهی زندگی با قمار لحظه‌ها در جریان است و اگر آن‌ها را به‌راحتی از دست بدهیم آینده را نابوده کرده‌ایم.

کایجی همیشه با ورود به شرایط و لحظه‌های منتهی به برد و باخت، درس‌های اخلاقی و پیام‌های اجتماعی ارزشمندی را لابه‌لای موضوع حساس خود بیان می‌کند. برای همین اگر انیمه در فصل دوم کمی افت می‌کند دلیل آن‌را باید فاصله گرفتن از پرداختن به این مفاهیم دانست. البته حضور کایجی در کمپ کار اجباری زیرزمینی هنوز به مسایلی مثل جلوگیری از هوس، که مهم‌ترین عامل تهذیب نفس است می‌پردازد درحالی‌که هنوز عطش اصلی برای نجات از این مخمصه وجود دارد و به سد محکم دستگاه پاچینکو به‌عنوان تجسمی از شیطان می‌رسد. ازطرفی فصل دوم بیشتر وارد جنبه‌های معمایی برای کشف واقعیت می‌شود، تنوع مسابقه‌ها و موقعیت‌های روان‌شناختی نسبت‌به قبل کمتر است و به‌خاطر کوتاه بودن سری دوم مانگا که در فصل دوم انیمه هم استفاده شده نتیجه کمی کشدار به‌نظر می‌رسد. بااین‌حال انیمه کایجی همچنان از قابلیت نگه‌داشتن بی‌وقفه‌ی مخاطب پای داستان و ایجاد حس تعلیق و هیجان برخوردار است و نیروی داستان‌گویی سرگرم‌کننده‌ی خود را حفظ می‌کند. چراکه درنهایت این کایجی است که فریاد می‌زند که شاید امیدها و خواسته‌ها، احساساتی گمراه‌کننده باشند اما همچنان تنها سلاح کامیابی هستند.

انیمه‌های مشابه Kaiji:

شرح حال افرادی مثل کایجی را در دنیای ادبیات می‌توان بین بسیاری از جمله‌های کتاب «قمارباز» داستایوسکی مرور کرد: «کسی که در این راه قدم گذاشت به آن می‌ماند که با سورتمه‌ای از سراشیب برف‌پوش کوهی فرو لغزد. پیوسته به سرعتش افزوده می‌شود.»، «من حالا چه هستم؟ هیچ! صفر! فردا چه خواهم شد؟ فردا ممکن است باز از میان مردگان برخیزم و زندگی نویی شروع کنم و انسان را، تا هنوز کاملا در من تباه نشده، کشف کنم.» (ترجمه سروش حبیبی/ نشر چشمه) پس قبل‌از هرچیز خواندن این کتاب فوق‌العاده می‌تواند بهترین انتخاب غیرانیمه‌ای باشد.

از دست ندهید:

• انیمه Re:Zero؛ بازی مرگ در زندگی موازیانیمه Tokyo Ghoul؛ کشتار با دندان‌های تیز در توکیو

کایجی یک انیمه اسپین-آف به اسم Mr. Tonegawa: Middle Management Blues هم دارد که پیرامون شخصیت تونگاوا، نفر دوم سازمان تیای است و به تلاش او برای برگزاری مسابقات بازی مرگ می‌پردازد. هرچند نباید انتظار داشت که هیجان سری کایجی را این‌جا هم تجربه کرد. در سینما هم یک سه‌گانه‌ی لایو-اکشن و یک فیلم چینی به اسم Animal World براساس کایجی ساخته شده است که طبق انتظار هیچ وقت به گرد قالب انیمه نمی‌رسند. اما قطعا جست‌وجو در دنیای انیمه برای پیدا کردن اثری در همین حال‌وهوا نتایج بهتری دارد.

Mahjong Legend Akagi

آکاگی اثر قدیمی‌تر مانگاکای کایجی است که قبل‌از انیمه‌ی کایجی توسط همان سازنده‌ها در استودیو مدهاوس تولید شده، پس دیدن شباهت‌های زیاد در موضوع داستان و شکل طراحی اجزای آن با کایجی طبیعی است. نوبویوکی فوکوموتو بارها سراغ این سوژه رفته که آکاگی هم جزو خروجی‌های موفق ذهن این مانگاکا است. در این داستان مردی به اسم نانگو برای پاک کردن بدهی خود در بازی ماهجونگ با یاکوزا وارد رقابت شده است اما در مخمصه‌ی بدتری گیر کرده که جانش را هم به خطر انداخته است، تا اینکه استعداد آکاگی را می‌بیند و ادامه‌ی بازی را به او می‌سپارد؛ کسی که از مرگ نمی‌ترسد و قرار است تبدیل به یک افسانه شود.

One Outs

شاید One Outs در اولین نگاه صرفا یک انیمه‌ی ورزشی باشد اما ماجرا ابعاد دیگری هم پیدا می‌کند. هیرومیچی کوجیما که یک ستاره‌ی پست چوب‌زن (Batter) در بازی بیسبال است بعداز اینکه برای اردوی تمرینی به جزیره‌ی اوکیناوا می‌رود با شخصی به نام توکچی توآ روبه‌رو می‌شود که توپ بیسبال را با سرعتی حدود ۱۳۴ کیلومتر بر ساعت پرتاب می‌کند و برنده‌ی غیرقابل‌مهار یک زیربازی ساده‌ی بیسبالی به اسم وان اوتس است. کوجیما در اولین رقابت به توآ می‌بازد و تلاش می‌کند استعداد آمیخته با نبوغ او را با خود همراه کند تا هدفی که همیشه در رسیدن به آن ناکام بوده را برآورده کند. نکته‌ی جالب اینکه صداپیشگی هر سه کاراکتر کایجی، آکاگی و توکچی برعهده‌ی ماساتو هاگیوارا بوده است که این نزدیک بودن خصوصیات شخصیتی هر سه را هم گوشزد می‌کند.

Kakegurui

انیمه‌ی Kakegurui جریان بازی‌هایی مشابه کایجی را به محیطی مدرسه‌ای منتقل می‌کند و جذابیت‌های مخصوص خو را هم به آن اضافه می‌کند. البته اینجا تعداد بازی‌ها بیشتر است و با ریتم تندتری هم انجام می‌شود. یومکو جابامی یک دانش‌آموز انتقالی ساده و جذاب است که برعکس ظاهرش از قدرت مخوفی برای بردن رقابت‌های فکری برخوردار است. شخص برنده در مدرسه‌ی هیکائو پادشاهی می‌کند و دیگران را تحت سلطه‌ی خود درمی‌آورد. یومکو جابامی دختر عجیبی است که قصد دارد دیوانه‌وار در این شرایط بتازد و اهداف خود را تار و مار کند.