انواع کمردرد و نشانه‌های دردسرساز آن

وقتی ماهیچه‌ها و رباط‌ها بیش از حد کشیده شوند التهاب رخ می‌دهد. معمولا به دلیل قرار گرفتن در وضعیت‌های غلط هنگام بلند کردن وسایل یا چرخاندن کمر، ماهیچه‌ها و رباط‌های اطراف ستون فقرات آسیب می‌بینند و همین باعث کمردرد می‌شود. ژست‌های غلط هم می‌تواند به کمر فشار بیاورد و التهاب ایجاد کند. درد اغلب بلافاصله بعد از آسیب شروع نمی‌شود بنابراین دلیل اصلی درد ممکن است معلوم نشود. هر قسمتی از کمر ممکن است درد بگیرد، ولی معمولا درد در قسمت پایین کمر رایج‌تر است. خیلی از دردها با گذشت زمان و استراحت کمتر می‌شود. گرما یا یخ، ماساژ ملایم، استامینوفن یا آسپرین و ورزش درمانی زیر نظر تراپیست هم می‌تواند مفید باشد. مسکن‌های قوی‌تر و شل‌کننده‌های عضلانی هم گاهی هنگام عود کمردرد تجویز می‌شوند و به تسکین موقت آن کمک می‌کنند.

اصلاح وضعیت قرارگیری بدن، بلند کردن صحیح اجسام، انجام ورزش‌هایی برای تقویت کمر و کاهش وزن از اقدامات پیشگیرانه‌ای هستند که احتمال ابتلا به کمردرد را کمتر می‌کنند.

اگر کمردردتان بیشتر از یک ماه طول کشید یا در پاهایتان احساس ضعف و بی‌حسی کردید یا اگر کنترل مثانه و روده خود را از دست دادید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

آرتروز

با بالا رفتن سن و فرسوده شدن بدن، گردن و پشت دچار آرتروز می‌شوند که معمولا باعث ایجاد سوزش و کمردرد می‌شود. در آرتروز غضروف مفصلی تحلیل می‌رود و استخوان زیر غضروف درگیر می‌شود که می‌تواند عملکرد مفاصل را تحت تأثیر قرار بدهد. این بیماری علائم مختلفی ازجمله کمردرد به‌خصوص در آخر شب یا بی‌حسی پاها هنگام راه رفتن دارد. این علائم به تدریج پیشرفت می‌کنند.

پس اگر کمردردتان همچنان ادامه داشت یا بدتر شد یا همراه با آن احساس ضعف و کِرِخی کردید حتما به پزشک مراجعه کنید.

این بیماری را می‌توان به روش‌های زیر درمان کرد:

• برنامه‌ی ورزشی با تمرکز روی دامنه‌ی حرکتی مفصل و تقویت عضلات؛
• کاهش وزن برای حداقل کردن فشار روی مفاصل؛
• گرما و سرما درمانی؛
• استفاده از داروهای ضد‌التهابی؛
• جراحی؛ گاهی اوقات ورم مفاصل به تورم استخوان منجر می‌شود و فشار زیادی به اعصاب ستون فقرات وارد می‌کند. در این‌صورت ممکن است نیاز به جراحی باشد.

همچنین اگر موارد زیر را مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید:

• علائم‌تان تشدید شد؛
• درد مانع از انجام کارهای روزمره‌تان شد؛
• بعد از گذشت چند روز مشکل‌تان همچنان باقی مانده بود.

اگر در کنترل مثانه یا روده‌ی خود دچار مشکل شدید، در کشاله‌ی ران یا مقعد احساس بی‌حسی کردید یا در پاهای خود ضعف شدیدی حس کردید حتما با پزشک‌تان در میان بگذارید.

جابه‌جایی مهره‌های گردن

حرکت تند و سریع سر نسبت به ستون مهره‌ها، می‌تواند باعث جابه‌جایی مهره‌های گردن شود. این اتفاق معمولا در تصادفات رخ می‌دهد و شایع‌ترین علائم آن عبارتند از:

• گردن‌دردی که لحظه به لحظه بر شدت آن اضافه می‌شود؛
• کاهش توانایی برای حرکت دادن گردن؛
• افزایش درد با حرکت؛
• اسپاسم عضلانی در گردن.

گاهی اوقات تا ساعت‌ها بعد از تصادف هیچ علائمی دیده نمی‌شود؛ علائم به تدریج ظاهر و به مرور بدتر می‌شوند.

علائم دیگری که ممکن است ظاهر شوند عبارتند از:

• تغییر در بینایی مثلا تاری؛
• تهوع؛
• افزایش شدت، مدت و تکرار سردردهای میگرنی.

پزشک برای درمان این مشکل ممکن است موارد زیر را تجویز کند:

• استراحت؛
• استفاده از کولار گردنی برای کاهش فشار روی عضلات‌ و رباط‌های ستون فقرات گردنی و کاهش درد (اگر پزشک‌تان کولارد گردنی تجویز کرد حتما باید از آن استفاده کنید)؛
• تجویز آسپرین، ایبوپروفن یا داروهای ضدتورم دیگر برای کاهش التهاب، اسپاسم عضلانی و درد. گاهی شل‌کننده‌های عضلانی نیز تجویز می‌شوند؛
• تن درمانی شامل استفاده از حرارت در مراحل اولیه و سپس سرمادرمانی؛
• تمرینات ورزشی تحت نظر فیزیوتراپ.

اگر علائم‌تان بدتر شد یا دچار علائم نگران‌کننده‌ی دیگری شدید حتما پزشک‌تان را در جریان بگذارید.

فتق دیسک

فتق دیسک به معنی پارگی ماده‌ی ژله مانند درون حلقه‌ی فیبری است که بین دو جسم مهره در ستون فقرات قرار دارد. فتق باعث می‌شود به اعصاب فشار وارد شود و بسته به محل دیسک آسیب‌دیده علائم مختلفی دارد ازجمله:

• درد؛
• احساس ضعف یا بی‌حسی در گردن، بازو یا دست، شانه، باسن، ساق یا کف پاها.

هر دیسکی می‌تواند پاره شود ولی احتمال پارگی دیسک‌های پایین‌تر بیشتر است. برای درمان فتق دیسک بین‌مهره‌ای، پزشک می‌تواند درمان‌های زیر را تجویز کند:

• کاهش فعالیت‌ها برای مدت زمانی مشخص حتی تا حد استراحت مطلق در رختخواب. فعالیت‌ها بعد از مدتی می‌توانند از سر گرفته شوند؛
• گرما یا سرما درمانی؛
• ماساژ؛
• ورزش ملایم؛
• استفاده از داروهای مسکّن برای کاهش درد؛
• استروئید اپیدورال.

کشش هم می‌تواند مفید باشد. در بسیاری از موارد درد با به‌کارگیری این اقدامات درمان می‌شود، با این حال اگر این موارد مؤثر نباشد و درد همچنان باقی بماند ممکن است به جراحی نیاز باشد.

اگر علائم بعد از گذشت یک ماه همچنان باقی ماندند، اگر در پاهایتان احساس ضعف یا بی‌حسی کردید یا اگر کنترل مثانه یا روده‌ی خود را از دست دادید، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

شکستگی فشاری

گاهی به دلیل کاهش توده‌ی استخوانی ناشی از پوکی استخوان، یکی از مهره‌ها روی دیگری فرود می‌آید که به این حالت شکستگی فشاری می‌گویند. اگر میزان این شکستگی جزئی باشد ناراحتی کمی ایجاد می‌کند. اما شکستگی بیشتر باعث ایجاد کمردردهای به‌شدت دردناک می‌شود. با گذشت زمان، تجمع شکستگی‌های فشاری باعث می‌شود که ستون فقرات به جلو خم شود (که به آن قوز می‌گویند). اگر فکر می‌کنید دچار شکستگی فشاری شده‌اید حتما به پزشک مراجعه کنید.

استراحت و گرما درد ناشی از شکستگی فشاری را کم می‌کند و معمولا علائم با گذشت چند ماه کمتر می‌شوند. شکستگی ناشی از پوکی استخوان به‌ندرت به جراحی نیاز دارد.

برای کاهش خطر پوکی استخوان و از دست دادن استخوان‌ها موارد زیر توصیه می‌شود:

• ورزش؛
• رژیم غذایی مناسب؛
• مکمل‌های کلسیم، مخصوصا برای افراد مسن و زنان یائسه؛
• روش‌های دارویی برای حفظ یا بازگرداندن توده‌ی استخوانی مثل فوزاماکس یا میاکلسین؛
• اگر در معرض خطر هستید یا مشکلات مرتبط با پوکی استخوان دارید، انجام آزمایش تراکم استخوان پیشنهاد می‌شود؛
• فیکس کردن مفاصل با استفاده از سیمان استخوانی.

کژپشتی

کژپشتی به معنی انحراف جانبی ستون فقرات است که ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. در این حالت ستون فقرات به‌شکل S در می‌آید و معمولا هم بدون درد است. این بیماری که اغلب از سنین کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود، ممکن است تا سن بلوغ جسمی و اسکلتی ادامه پیدا کند و وخیم‌تر شود. پیشرفت این بیماری تدریجی است و ممکن است تا سن نوجوانی تشخیص داده نشود. دختران نوجوان بیشتر از پسران نوجوان در معرض کژپشتی قرار دارند.

اگر انحنای ستون فقرات تشخیص داده شد، باید بلافاصله با اشعه‌ی ایکس مورد ارزیابی قرار گیرد. اگر این انحنا جزئی باشد ممکن است به درمان خاصی نیاز نداشته باشد، اما اگر انحنا قابل توجه یا در حال پیشرفت باشد، ممکن است به درمان‌هایی مثل استفاده از بریس نیاز داشته باشد. انحنای شدید ستون فقرات ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد تا از فشار آوردن به قلب و ریه‌ها جلوگیری شود.

کیفوز که قبلا به آن گوژپشتی می‌گفتند، به معنی انحراف ستون فقرات به سمت جلوست و می‌تواند به دلایلی مثل قرار گرفتن بدن در وضعیت ناصحیح، ورم مفاصل و پوکی استخوان ایجاد شود.

لوردوز به معنی افزایش گودی کمر است که می‌تواند به دلیل چاقی، دیستروفی ماهیچه‌ای و مشکلات مفصل ران ایجاد شود.

درمان کیفوز و لوردوز ممکن است به ورزش، قوزبند یا حتی جراحی نیاز داشته باشد.

تنگی مجرا

تنگی مجرا یعنی ناحیه‌ای که به‌طور معمول باز است، تنگ شود. در مورد ستون فقرات این اصطلاح به این معنی است که کانال نخاعی که طناب نخاعی در آن قرار دارد تنگ شود. دلیل آن هم می‌تواند ناهنجاری‌های مادرزادی یا تغییرات فرساینده‌ای باشد که هنگام بیماری آرتریت یا ورم مفاصل اتفاق می‌افتد. به دلیل فشرده شدن طناب نخاعی و عصب ریشه‌ی نخاعی علائمی بروز می‌کند. تنگی مجرای نخاعی اغلب ناحیه‌ی کمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث سوزش و گاهی اوقات اختلال در عملکرد ریشه‌های عصبی در کمر می‌شود. علائم این بیماری در کمر، باسن، ران و ساق پا خود را نشان می‌دهد و معمولا درد با انجام فعالیت افزایش و با استراحت کردن کاهش می‌یابد. علائم شدیدتر این بیماری شامل درد در باسن، شکم و احساس سنگینی در پاها هنگام راه رفتن و فعالیت‌های دیگر است. با انجام سی‌تی‌اسکن یا ام‌‌آر‌‌آی می‌توان این بیماری را تشخیص داد.

برای درمان این بیماری پزشک ممکن است درمان‌های زیر را تجویز کند:

• تجویز داروهایی برای کاهش التهاب در زمان عود بیماری؛
• ورزش درمانی برای تقویت ماهیچه‌ها و کاهش علائم؛
• در برخی موارد جراحی هم پیشنهاد می‌شود.

آسیب‌های ناشی از کار – قسمت پایین کمر

کمردرد یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین مشکلات عضلانی-‌اسکلتی در محیط‌های کاری است. درست است که عوامل مختلفی می‌توانند باعث کمردرد شوند ولی تحقیقات نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین این عوامل فعالیت‌هایی است که افراد در محل کارشان انجام می‌دهند.

اگر از عضلات پشت بیش از حد استفاده شود یا رباط‌ها و تاندون‌های پشت بیش از حد کشیده شوند کمردرد ایجاد می‌شود. یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که ایجاد می‌شود کشیدگی ماهیچه‌ای است. وقتی عضلات، رباط‌ها و تاندون‌ها یک‌بار آسیب ببینند احتمال آسیب مجددشان بیشتر می‌شود.

تحقیقات نشان می‌دهد بیشترین عاملی که باعث ایجاد درد در قسمت پایین کمر می‌شود انجام فعالیت‌هایی است که نیاز به حرکات زیاد و بلند کردن اجسام دارد و همچنین شغل‌هایی که در آن فرد باید از تمام بدن خود برای کار کردن استفاده کند. عامل مهم و تأثیرگذار دیگر، وضعیت قرارگیری نامناسب و ناصحیح بدن و انجام کارهای فیزیکی سنگین است.

پس در کل می‌توان گفت مهم‌ترین عوامل ایجاد درد در پایین کمر در محل کار عبارتند از:

• روش‌های نامناسب بلند کردن، کشیدن، هل دادن، حمل کردن، خم شدن و چرخیدن؛
• انجام حرکات ناگهانی و غیرمنتظره؛
• افتادن یا سُر خوردن ناگهانی؛
• ترومای تجمعی (آسیب‌های مکرر).

البته هنوز راهی برای درمان کامل کمردرد پیدا نشده است ولی می‌توان مواردی را پیشنهاد داد که به کمک آنها در محل کار آسیب کمتری به کمر وارد شود. این روش‌ها عبارتند از:

• آموزش روش‌های صحیح بلند کردن اجسام؛
• انجام حرکات بدنی و کششی؛
• کاهش اندازه‌ی وسایلی که باید جابه‌جا شوند؛
• تنظیم ارتفاع جایی که جسم از آنجا برداشته یا گذاشته می‌شود؛
• استفاده از صندلی‌های مناسب.

آسیب‌هایی که در محل کار به کمر وارد می‌شود معمولا از نوع کشیدگی یا رگ به رگ شدن و فتق دیسک است.

آسیب‌های ناشی از کار – قسمت بالای کمر

آسیب‌های عضلانی-‌اسکلتی اندام‌های فوقانی یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که با کار کردن (تقریبا در هر شغلی) برای افراد به‌وجود می‌آید، ولی افرادی که باید حرکات و کارهای بدنی خاصی را هر روز تکرار کنند بیشتر در معرض این آسیب‌ها هستند مثلا نجارها، کارگران کارخانه‌های خودروسازی یا مواد غذایی، صندوق‌داران و کارگران صنایع پوشاک.

در اغلب موارد این آسیب‌ها گردن، شانه، آرنج، دست، مچ دست و انگشتان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به مرور پیشرفت می‌کند.

تحقیقات نشان می‌دهد وضعیت بدن یا عضو درگیر کار، دفعات انجام آن کار و نیرویی که برای آن صرف می‌شود از عوامل مهمی هستند که احتمال اختلالات اسکلتی-‌عضلانی را هنگام کار کردن افزایش می‌دهند.

رایج‌ترین آسیب‌های مربوط به گردن و شانه‌ عبارتند از:

• سندروم تنش گردن؛
• تاندونیت روتاتور کاف (التهاب تاندون عضلات گرداننده‌ی شانه)؛
• نشانگان گیرافتادگی شانه؛
• نشانگان خروجی قفسه سینه.