روزبه‌روز به شمار واکسن‌های کرونای در حال تست و آماده‌سازی افزوده می‌شود، از واکسن کرونا در روسیه گرفته تا در کشورهای دیگری چون آمریکا، چین و کشورهای اروپایی. اطلاعات راجع‌به این مسئله فوق‌العاده حساس است و روزبه‌روز اظهارعقیده‌های تازه‌ای می‌شنویم. از طرف دیگر، انتظار برای دریافت واکسن روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود و اغلب مردم منتظر دریافت واکسنی ایمن و قابل‌اطمینان هستند. با این حساب، خواننده عزیز، این نکته را مدنظر داشته باشد که ما در مطلب حاضر، صرفا نتیجه تازه‌ترین تحقیقات و پژوهش‌ها را خدمت‌تان ارائه می‌کنیم.
راجع‌به چه می‌خواهیم صحبت کنیم؟ ابتدا راجع‌به واکسن‌های تولیدشده و استفاده‌شده در ایران صحبت می‌کنیم. چه‌ها هستند، از کجا آمده‌اند، کارایی‌شان چطور است و سؤالات دیگری نظیر اینها را پاسخ خواهیم داد. سپس شرحی خواهیم داشت از واکسن‌های تأییدشده سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در جهان. مورد دیگری که در مطلب به آن می‌رسیم آن است که مردم گران‌قدر میهنمان برای ازسرگیری واکسیناسیون و کارهای دیگر چه رویه‌ای باید پیش گیرند و چه ملاحظاتی مدنظر داشته باشند. همراه ما بمانید.
انواع واکسن کرونا در ایران و جهان
الف. واکسن‌های کرونای تولیدشده یا موردمصرف در ایران
۱. واکسن کرونای کنژوگه
خیلی‌ها به این واکسن دل بسته‌اند و منتظر نتایج تزریق آن هستند. کنژوگه نتیجه همکاری مشترک ایران و کوباست. به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز زنجان، مرحله چهارم کارآزمایی بالینی واکسن کنژوگه با مشارکت ۳ هزار زنجانی به پایان رسیده‌است. در مرحله چهارم کارآزمایی بالینی واکسن کنژوگه میزان تاثیر این واکسن بر سیستم ایمنی بدن بررسی شد.
۲. کُووایران برکت
کُووایران برکت نام یکی دیگر از واکسن‌های تولیدشده در ایران است. شرکت داروسازی شفا تنها شرکتی بوده است که توانسته محصول خود را به استانداردهای جهانی نزدیک کند و از مراکز معتبر جهانی تأییدیه بگیرد. در این نوع واکسن ایرانی، طرز کار به این صورت است که ویروس غیرفعال‌شده کرونا را وارد بدن می‌کنند، تا در صوت ورود ویروس کرونا به بدن، پادتن یا آنتی‌بادی تولید و با ویروس مقابله شود.
تزریق فاز سوم انسانی واکسن برکت در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ در ایران آغاز گردید. محمد مخبر، رئیس وقت ستاد اجرایی فرمان امام در تاریخ ۱۲ تیر ۱۴۰۰، تحویل قطعی بیش از ۵۰ میلیون دز را تا آخر شهریور وعده داد. این در حالی است که بر اساس گفته‌های سخنگوی وزارت بهداشت، تا تاریخ ١٣ مرداد ١۴٠٠، شرکت برکت توانسته‌است تنها یک میلیون و ٨۵٠ هزار دز از این واکسن را به وزارت بهداشت تحویل بدهد.
۳. سینوفارم/ بجینگ (Sinopharm/ Beijing)
مثل مورد قبل، برای تهیه این واکسن نیز از ویروس غیرفعال‌شده استفاده می‌شود که روشی است قدیمی در علم طب و پزشکی و حسابش را پس داده است. نظرات راجع‌به کارایی این واکسن، که هم‌اکنون در ایران هم آزمایش و بررسی می‌شود و مورداستفاده دارد، کمی ضدونقیض است.
برای مثال، خود شرکت سازنده دارو (سینوفارم) در تاریخ ۳۰ دسامبر اعلام کرد که کارایی این واکسن کرونا حدود ۷۹ درصد است و در برابر رقیبانی چون فایزر و مدرنا از این حیث کم می‌آورد. حال آنکه مقامات امارات متحده عربی کارایی واکسن سینوفارم را تا ۸۶ درصد تخمین زده‌اند و از نتایج آن کاملا راضی بوده‌اند. در ۲۹ ژوئیه ۲۰۲۱، نتایج اولیه یک مطالعه نشان داد که سطح آنتی بادی قابل اندازه گیری در افرادی که واکسن سینوفارم را تزریق کرده‌اند، با افزایش سن کاهش می‌یابد. طبق نتایج این مطالعه از ۹۰ درصد در افراد زیر ۵۰ سال به حدود ۵۰ درصد برای سنین بالای ۸۰ سال می‌رسد.
۴. اسپوتنیک وی، واکسن کرونای روسیه (Sputnik V)
اسپوتنیک وی واکسنی است روسی و از اولین واکسن‌هایی بود که وارد ایران و تزریق آن آغاز شد. نکته جالبی که این واکسن را از سایر مواردی که خدمت‌تان معرفی کردیم متمایز می‌کند، مواد و متریال مورداستفاده در دوزهای واکسن اسپوتنیک وی است. در تمامی واکسن‌هایی که دو دوز دارند و در ادامه معرفی‌شان می‌کنیم، برای هر دو دوز از ترکیبات و متریال مشابه استفاده می‌شود؛ اما این شرکت روسی برای قوی‌ترکردن واکسن خود از دو ویروس با نام‌های «آدِنوویروس ۲۶ (adenovirus 26)» و «آدِنوویروس ۵ (adenovirus 5)» استفاده کرده است. دوز اول از ویروسِ ابتدایی است و دوز دوم واکسن با آدنوویروس ۵ درست می‌شود. هدف این بوده است که کارایی واکسن به حداکثر برسد. محققان روسی باور دارند حداکثر تا ۱۸ روز پس از تزریق دوز اولیه، باید دوز دوم تزریق شود تا کارایی لازم حاصل شود.
خیلی‌ها به واکسن اسپوتنیک روسی ایراد می‌گرفته‌اند؛ مثلا اینکه محققان روس کارها را سرسری پیش برده و عجله کرده‌اند، با شفافیت راجع‌به روند کارشان توضیح نداده‌اند، و مسائل دیگری ازاین‌دست. منتها تحقیقات بی‌طرفانه علمی حکایت از آن دارد که این واکسن نیز می‌تواند هم‌پای سایر واکسن‌های کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته در مقابله با کرونا مؤثر باشد.
وضعیت سایر واکسن‌های تولیدی در ایران
به نقل از خبرگزاری ایرنا، تاکنون حداقل ۴ واکسن ایرانی وارد مرحله بررسی و آزمایش‌های بالینی شده‌اند. دو واکسنی که در ابتدای مطلب معرفی کردیم، کنژوگه و کُووایران برکت هستند. دو واکسن دیگری که امید است تا تابستان سال جاری تولید و توزیع شوند، رازی و فخرا نام دارند. اینها هنوز فازهای ابتدایی آزمایش‌های بالینی را طی می‌کنند. واکسن‌های دیگری هم هستند که در ایران رویشان کار می‌شود و ممکن است در آینده بیشتر راجع‌بهشان بشنویم؛ اما در حال حاضر و شرایط فعلی، تمرکز دولت‌مردان بر ۴ واکسنی است که خدمت‌تان معرفی کردیم.
ب. انواع واکسن کرونای مورد استفاده در جهان
حالا پرسش اینجاست که مطمئن‌ترین واکسن‌هایی که در حال حاضر استفاده می‌شوند کدام‌اند. نام‌های مختلفی به گوش می‌خورد: از واکسن کرونا فایزر گرفته تا آسترازنکا، مدرنا و موارد دیگر. اینها هرکدام چه ویژگی‌هایی دارند و چقدر می‌شود رویشان حساب کرد؟
در حال حاضر، ۳ واکسن کرونا با عناوین فایزر (Pfizer-BioNTech)، مدرنا (Moderna)، و جانسون اَند جانسون (Johnson & Johnson) به عرضه و تولید عمده رسیده‌اند و به‌نوعی امتحانشان را پس داده‌اند. ببینیم این سه واکسن کرونا که تأییدیه سازمان غذا و دارو را گرفته‌اند چه ویژگی‌هایی دارند و چه تفاوت‌هایی با یکدیگر (واکسن کرونای آسترازنکا آکسفورد را نیز معرفی می‌کنیم):
۱. واکسن کرونای فایزر (Pfizer-BioNTech)
در تاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۲۰، واکسن کرونا فایزر به اولین واکسنی تبدیل شد که از سازمان غذا و داروی آمریکا تأییدیه رسمی گرفت. نتایج تحقیقات حاکی از آن بود که تزریق دوز مناسب از این واکسن کرونا تا ۹۵ درصد به پیشگیری از کرونای علائم‌دار کمک می‌کند، که در نوع خود آمار فوق‌العاده‌ای است.
تنها مشکلی که واکسن کرونا فایزر دارد شرایط نگهداری بسیار خاص آن است. اگر در درجه‌حرارتی گرم‌تر از منفی هفتاد درجه سلسیوس نگهداری شود از بین می‌رود. این مسئله انتقال واکسن به کشورهای دیگر و به‌طور کلی نگهداری از آن را بسیار دشوار می‌کند. در کل می‌توان گفت یکی از بهترین واکسن‌های موجود است و کارایی آن کاملا تثبیت‌شده است.
۲. واکسن کرونای مدرنا (Moderna)
این واکسن کرونا از نظر کارایی و تکنیک به‌کارگرفته‌شده برای تولید واکسن، تا حدود بسیار زیادی شبیه به مورد قبل است، یعنی واکسن فایزر. واکسن کرونا مدرنا در تاریخ ۱۸ دسامبر ۲۰۲۰ تأییدیه رسمی‌اش را از سازمان غذا و داروی آمریکا دریافت کرد.
این واکسن یک تفاوت عمده با مورد قبلی دارد و آن هم مربوط به شرایط نگهداری است. شرایط نگهداری برای واکسن کرونا مدرنا بسیار بهتر از شرایط نگهداری واکسن پیشین است. در همان دمای فریزر معمولی می‌توان تا ۳۰ روز یا حتی بیشتر از واکسن نگهداری کرد و آن را از هر آسیب و گزند مصون نگه داشت. این مسئله باعث می‌شود پخش واکسن در جهان ساده‌تر صورت گیرد و راحت‌تر به کمک نیازمندان برسد.
درمورد کارایی آن هم باید عنوان کرد که واکسن مدرنا تا ۹۴٫۱ درصد در پیشگیری از بروز کرونای علائم‌دار مؤثر بوده است. فقط برای افراد ۶۵سال به بالاست که این رقم کمی افت می‌کند (تا ۸۶ درصد).
۳. واکسن کرونای جانسون اَند جانسون (Johnson & Johnson)
واکسن کرونای جانسون اَند جانسون زمانی که تازه از سازمان غذا و دارو و نیز سازمان پیشگیری و نظارت بر بیماری‌ها در آمریکا (CDC) تأییدیه گرفته بود، پس از مدت کوتاهی، عرضه و مصرفش متوقف شد. علت چه بود؟ لخته‌شدن خون تعدادی زن ۱۸ تا ۴۸ ساله، ۱۳ روز پس از تزریق واکسن.
منتها تحقیقات از سر گرفته شد و، با ذکر این هشدار که یکی از عوارض تقریبا نادر و احتمالی تزریق این واکسن لخته‌شدن خون است، توقف آن برداشته شد و در حال حاضر مصرفش ایرادی ندارد. تاریخ دقیق رفع ممنوعیت مصرف و تزریق واکسن ۲۳ آوریل ۲۰۲۱ بوده است.
در مقایسه با دو واکسن کرونا که معرفی کردیم این یکی هم کاملا ایمن است و کارایی خوبی دارد. برای نگهداری به شرایط خاصی نیاز ندارد. مزیت دیگری که بر دو واکسن دیگر دارد این است که با استفاده از آن فقط به ۱ دوز تزریق واکسن نیاز است، حال آنکه برای مدرنا و فایزر این‌گونه نبود و باید دو دوز واکسن تزریق شود.
۴. واکسن کرونای آسترازنکا آکسفورد (Oxford-AstraZeneca)
واکسن کرونا آسترازنکا آخرین واکسن جهانی‌ای است که معرفی می‌کنیم. هنوز در آمریکا تأییدیه رسمی برای مصرف و تزریق آن صادر نشده است؛ اما در کشورهای اروپایی، به‌ویژه انگلیس، کاربرد دارد. ارزان‌قیمت است و کارایی فوق‌العاده خوبی دارد. از نظر شرایط نگهداری هم پیچیدگی خاصی ندارد و می‌توان تا ۶ ماه یا بیشتر بدون مشکل آن را به دور از فساد نگه داشت.
مثل واکسن قبلی، مواردی مشاهده شدند که در پی تزریق واکسن، خون‌لختگی پیدا کردند (موارد نادر). همین مسئله مقامات آمریکایی را مردد کرد و فعلا مصرف واکسن کرونا آسترازنکا آکسفورد محدود به انگلستان و کشورهای اروپایی می‌شود (و البته برخی کشورهای دیگر مثل کانادا). برای تهیه این واکسن کرونا از همان ویروسی استفاده می‌شود که سبب ایجاد سرماخوردگی معمولی در شامپانزه‌ها می‌شود.
وضعیت واکسیناسیون کرونا در ایران
طبق اخبار منتشرشده در دنیای اقتصاد، انجام واکسیناسیون در ایران در ۴ فاز و طبق زمان‌بندی مشخصی در حال انجام است.
زمان‌بندی واکسیناسیون کرونا در ایران
فاز اول
در فاز اول حدود ۱٫۵میلیون نفر واکسینه شدند (در اسفند ۹۹). این تعداد شامل کسانی بود که در خط مقدم مقابله با کرونا بوده‌اند:
- کارکنان آزمایشگاه‌های کووید ۱۹؛
- کارکنان تغسیل متوفیان کووید ۱۹؛
- کادر درمانی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی.
فاز دوم
در این فاز، واکسن کرونا به حدود ۱۲میلیون نفر تزریق شد. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، در فاز دوم قرار است:
- تا پایان خرداد سال جاری، واکسیناسیون گروه سنی بالای ۸۰ سال انجام شود؛
- تا پایان تیر نیز واکسیناسیون افراد ۶۵ تا ۷۹ سال انجام شود؛
- همچنین، تا پایان تیر، افراد ۱۶ تا ۶۴ سال که دارای بیماری‌های زمینه‌ای‌اند واکسیناسیون شوند.
فاز سوم
مرداد و شهریور سال جاری بازه زمانی انتخابی برای عملی‌کردن فاز سوم واکسیناسیون کروناست. در این فاز چیزی حدود ۴میلیون نفر واکسینه خواهند شد. فاز سوم تزریق واکسن کرونا به افراد و گروه‌های شغلی زیر تعلق خواهد گرفت:
- کارکنان پلیس؛
- کارکنان بانک‌ها؛
- نظامیان و سربازان پادگان‌ها؛
- زندانیان و ساکنان مراکز تأدیب؛
- کارکنان حمل‌ونقل عمومی و آموزش؛
- ساکنان گرمخانه‌ها و کمپ‌های معتادین و مهاجرین.
فاز چهارم
مجموع کسانی که در این فاز واکسینه می‌شوند، با کسر جمعیت فاز دوم، حدود ۴۰میلیون نفر خواهد بود. در فاز پایانی واکسیناسیون کرونا در ایران، که از شهریور سال جاری آغاز می‌شود، سایر گروه‌های سنی با این ترتیب واکسینه می‌شوند:
- در شهریور، گروه سنی ۵۵ تا ۵۹ سال؛
- در مهر، گروه سنی ۵۰ تا ۵۴ سال و ۴۵ تا ۴۹ سال؛
- در آبان، گروه سنی ۳۵ تا ۴۴ سال؛
- در آذر، گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال؛
- در دی، گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال.
راه‌اندازی سامانه ثبت‌نام برای واکسیناسیون کرونا در ایران
طبق اخبار منتشرشده در وب‌سایت خبرگزاری ایرنا، وزارت بهداشت ایران، وب‌سایت salamat.gov.ir را برای ثبت‌نام واکسیناسیون در ایران معرفی کرده است. افراد، پس از اعلام وزارت بهداشت، برای واکسینه‌شدن باید به همین وب‌سایت مراجعه و در آن ثبت‌نام کنند. پس از نهایی‌شدن فرایند ثبت‌نام، اطلاعات راجع‌به زمان و مکان تزریق واکسن، از طریق ارگان مربوطه اعلام خواهد شد.
پاسخ به چند سؤال رایج درباره واکسن کرونا
در پایان، به چند سؤال رایج کاربران جهان راجع‌به ویروس کرونا و شرایط واکسیناسیون و جزئیات مرتبط پاسخ خواهیم داد.
– چه زمانی واکسن کرونا به دست عموم مردم خواهد رسید؟
هنوز کمی برای این واقعه زود است. باید نتیجه تحقیقات و پژوهش‌ها به سرانجامی برسد. مسائل مهمی نیز از حیث نگهداری و انتقال واکسن به کشورهای دیگر وجود دارد که باعث زحمت بیشتر می‌شود و ممکن است این پروژه را بیشتر از این به تعویق بیندازد.
– آیا با انجام واکسیناسیون کاملا ایمن خواهم بود و دیگر مریض نمی‌شوم؟
خیلی‌ها بوده‌اند که با تزریق واکسن کرونا مسیر بهبودی پی گرفته‌اند و در برابر ویروس کرونا تا حدودی مقاوم شده‌اند؛ اما با قطعیت نمی‌توان گفت که واکسن‌های فعلی توانایی برآورده‌کردن این هدف را دارند یا خیر.
– چقدر زمان می‌برد تا ریشه کرونا به‌کلی کنده شود؟
هرگز چنین اتفاقی نخواهد افتاد و حتی وقتی واکسن ۱۰۰ درصد قابل‌اطمینان تهیه شود بازهم قربانیانی خواهد گرفت، البته نه به‌شدت کنونی. شما اگر به بیماری‌های دیگری که واکسنشان تولید و عرضه شده است نگاه کنید هم به همین نتیجه خواهید رسید؛ مثلا واکسن برای انواع کشنده آنفولانزا موجود است، اما هنوز بعضا قربانیانش را می‌گیرد.
– زدن واکسن کرونا چه مزیتی دارد؟ چرا باید واکسن بزنم؟
مهم‌ترین مزیت آن است که دستگاه ایمنی بدن تقویت می‌شود و اگر ویروس کرونا به بدن راه یابد، راحت‌تر و به‌شکلی مؤثرتر با آن مقابله خواهد شد. در این شرایط، امکان بروز علائم و عوارض بیماری کرونا به‌مراتب کمتر خواهد بود.
{"@context":"https://schema.org","@type":"FAQPage","mainEntity":[{"@type":"Question","name":"چه زمانی واکسن کرونا به دست عموم مردم خواهد رسید؟","acceptedAnswer":{"@type":"Answer","text":"هنوز کمی برای این واقعه زود است. باید نتیجه تحقیقات و پژوهش‌ها به سرانجامی برسد. مسائل مهمی نیز از حیث نگهداری و انتقال واکسن به کشورهای دیگر وجود دارد که باعث زحمت بیشتر می‌شود و ممکن است این پروژه را بیشتر از این به تعویق بیندازد."}},{"@type":"Question","name":"آیا با انجام واکسیناسیون کاملا ایمن خواهم بود و دیگر مریض نمی‌شوم؟","acceptedAnswer":{"@type":"Answer","text":"خیلی‌ها بوده‌اند که با تزریق واکسن کرونا مسیر بهبودی پی گرفته‌اند و در برابر ویروس کرونا تا حدودی مقاوم شده‌اند؛ اما با قطعیت نمی‌توان گفت که واکسن‌های فعلی توانایی برآورده‌کردن این هدف را دارند یا خیر."}},{"@type":"Question","name":"چقدر زمان می‌برد تا ریشه کرونا به‌کلی کنده شود؟","acceptedAnswer":{"@type":"Answer","text":"هرگز چنین اتفاقی نخواهد افتاد و حتی وقتی واکسن ۱۰۰ درصد قابل‌اطمینان تهیه شود بازهم قربانیانی خواهد گرفت، البته نه به‌شدت کنونی. شما اگر به بیماری‌های دیگری که واکسنشان تولید و عرضه شده است نگاه کنید هم به همین نتیجه خواهید رسید؛ مثلا واکسن برای انواع کشنده آنفولانزا موجود است، اما هنوز بعضا قربانیانش را می‌گیرد."}},{"@type":"Question","name":"زدن واکسن کرونا چه مزیتی دارد؟ چرا باید واکسن بزنم؟","acceptedAnswer":{"@type":"Answer","text":"مهم‌ترین مزیت آن است که دستگاه ایمنی بدن تقویت می‌شود و اگر ویروس کرونا به بدن راه یابد، راحت‌تر و به‌شکلی مؤثرتر با آن مقابله خواهد شد. در این شرایط، امکان بروز علائم و عوارض بیماری کرونا به‌مراتب کمتر خواهد بود."}}]}
نگاهی به آمار تولید و آماده‌سازی واکسن کرونا در جهان
طبق اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در حال حاضر، ۱۱۲ واکسن در محله کارآزمایی بالینی و ۱۸۴ واکسن در مرحله توسعه پیش‌بالینی قرار دارند.
چرا این‌همه واکسن برای مقابله با کرونا تولید می‌شوند؟ چون آماده‌سازی واکسن مناسب برای مقابله با بیماری کاری است فوق‌العاده ظریف و حساس. از هر ۱۰۰ نمونه داروی واکسنی که در آزمایشگاه درست می‌شود، فقط ۷ عدد به فاز بعدی آزمایش می‌رسند و قابلیت استفاده در آزمایش‌های بالینی را دارند. و از بین هر ۵ واکسنی که به این مرحله می‌رسند، فقط ۱ عدد ممکن است کارایی کافی و مدنظر را داشته باشد.
منتها نباید راجع‌به این مسئله بدبین بود. تنوع ایده‌هایی که این‌همه نیروی متخصص انسانی ارائه می‌کند، در سرانجام کار، به نتایج خوبی خواهد انجامید و احتمال آنکه واکسن مناسب برای اکثریت مردم جامعه (با هر نوع اوضاع سلامتی) پیدا شود بیشتر خواهد بود. باید منتظر بود و امیدوار به آینده.
آمار و ارقام
برمی‌گردیم به بحث آمار و ارقام. اطلاعاتی در ادامه به‌طور مختصر راجع‌به واکسیناسیون کرونا در اختیارتان خواهیم گذاشت تا درک بهتری از موضوع پیدا کنید.
- تعداد کسانی که حداقل یک دوز واکسن کرونا دریافت کرده‌اند: اولین واکسن‌ها مربوط می‌شود به تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۲۰ (۲۴ آذر ۹۹). در ادامه، شاهد روند صعودی در نمودار هستیم؛ تا تاریخ ۲۲ آگوست ۲۰۲۱ (۳۱ مرداد ۱۴۰۰) ۳۲.۴ درصد مردم جهان حداقل یک دوز از واکسن کرونا دریافت کردند.
- درصد مردمی از جهان که کاملا در برابر ویروس کرونا واکسینه شده‌اند: ۲۴.۴ درصد از جهان در برابر ویروس کاملا واکسینه شده‌اند.
- تعداد دوز واکسن تزریق شده در جهان:
تاکنون ۴.۹۳ میلیارد دوز واکسن در سراسر جهان تزریق شده است و در حال حاضر هر روز ۳۴.۲۵ میلیون دوز تزریق می‌شود.
جدول واکسن کرونای مورداستفاده در برخی کشورهای جهان
| کشور | مقامات و مسئولان واکسیناسیون | تازه‌ترین تاریخ بررسی وضعیت پیشرفت کسانی که واکسن زده‌اند | نام واکسن‌هایی که در کشور موردنظر استفاده می‌شوند |
| ایران | سازمان جهانی بهداشت | ۱۶ آگوست ۲۰۲۱ | آسترازنکا آکسفورد – سینوفارم – بجینگ – اسپوتنیک وی واکسن کرونای روسیه – کوواکسین واکسن کرونای هندی |
| افغانستان | سازمان جهانی بهداشت | ۱۱ آگوست ۲۰۲۱ | آسترازنکا آکسفورد – جانسون اَند جانسون – واکسن کرونا فایزر – سینوفارم – بجینگ |
| استرالیا | دولت استرالیا با همکاری covidlive.com.au | ۲۱ آگوست ۲۰۲۱ | آسترازنکا آکسفورد – واکسن کرونا فایزر |
| کانادا | اطلاعات دریافتی از بررسی‌های انجام در استان‌ها و ایالت‌های کانادا با کمک covid19tracker.ca (پیگیری کووید) | ۲۱ آگوست ۲۰۲۱ | واکسن کرونا مدرنا – واکسن کرونا فایزر – آسترازنکا آکسفورد |
| چین | کمیسیون ملی سلامت | ۲۱ آگوست ۲۰۲۱ | سینوفارم – بجینگ – سینوفارم – ووهان – سینوواک – کانسینو |
| آمریکا | مرکز درمان و پیشگیری از بیماری‌ها | ۲۱ آگوست ۲۰۲۱ | جانسون اَند جانسون – واکسن کرونا مدرنا – واکسن کرونا فایزر |
| انگلستان | دولت و حکومت | ۲۰ آگوست ۲۰۲۱ | واکسن کرونا مدرنا – آسترازنکا آکسفورد – واکسن کرونا فایزر |
شما بگویید
نظر شما چیست؟ تجربه‌ای درباره زدن واکسن کرونا داشته‌اید یا تازگی از دوستان و آشنایان چیزی راجع‌به این مسائل شنیده‌اید؟ چقدر به دیگران اطمینان دارید و آیا حاضرید واکسنی را بزنید که هنوز در مرحله آزمون است؟ راجع‌به آینده چه فکر می‌کنید؟ با چه راهکارهایی می‌توانیم بهتر و مؤثرتر با این ویروس مقابله کنیم؟
نظرات و تجربه‌های شما برای ما و مخاطبان «چطور» فوق‌العاده ارزشمند خواهد بود. آنها را ازمان دریغ نکنید. همچنین، اگر پیشنهاد، انتقاد، یا سؤالی دارید، می‌توانید در قسمت «ارسال دیدگاه» مطرح کنید.
