انواع مکمل های پروبیوتیک و مزایای آنها؛ معرفی چند نمونه مکمل

میکروبیوم یا فلور روده از طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها تشکیل شده است. ترکیب دقیق این باکتری‌ها در هریک از ما منحصربه‌فرد است؛ یعنی ترکیب باکتری‌های رودۀ من با رودۀ شما یکی نیست. رودۀ بزرگ ما حاوی میلیاردها باکتری از بیش از ۵۰۰ گونۀ مختلف است. پروبیوتیک‌هایی که دانشمندان مزایای آنها را برای سلامتی اثبات کرده‌اند شامل سویه‌های مختلف بیفیدوباکتریوم (Bifidobacterium)، لاکتوباسیلوس (Lactobacillus) و ساکارومایسس (Saccharomyces) هستند. بسیاری از مکمل‌های پروبیوتیک را طوری طراحی می‌کنند که ترکیبی از سویه‌های مختلف در آنها موجود باشد.

تحقیقات نشان داده‌اند که برای درمان یک بیماری خاص، برخی از این سویه‌ها مؤثرتر از برخی دیگرند؛ برای نمونه، اگر ثابت شده است فلان پروبیوتیک برای کنترل اسهال مناسب است، با مصرف همان پروبیوتیک‌ها احتمالا نتایج بهتری خواهید گرفت تا مصرف پروبیوتیکی که نشان داده‌اند برای کنترل یبوست بهتر عمل می‌کند.

انواع مکمل های پروبیوتیک

۱. قرص پروبیوتیک برای یبوست

وقتی دچار یبوست می‌شویم، حرکات روده‌ای و در نتیجه عملِ دفع به‌سختی صورت می‌گیرد. علاوه ‌بر آن، تعداد دفعات آن هم کاهش می‌یابد؛ به‌طوری که فرد شاید تا یک هفته هم عمل دفع نداشته باشد. هرکسی حداقل یک بار در طول زندگی‌اش به یبوست مبتلا می‌شود؛ اما در برخی افراد، یبوست حالت مزمن دارد. این افراد همیشه مشکل دفع دارند.

یبوست مزمن در افراد مسن و بزرگ‌سالانی که به‌دلیل بیماری یا ناتوانی جسمی بستری‌اند شایع‌تر است؛ اما افراد عادی و گاهی کودکان هم ممکن است به یبوست مزمن مبتلا شوند. علاوه بر این، افرادی که به سندرم روده تحریک پذیر (IBS) که در آن یبوست علامت غالب باشد (IBS-C) مبتلا هستند، حتما یبوست مزمن دارند و این نشانۀ اصلی این اختلال است. معمولا برای درمان این اختلال از ملین‌ها و نرم‌کننده مدفوع استفاده می‌کنند. با این حال در سال‌های اخیر، تغییر رژیم غذایی و گنجاندن مکمل‌های پروبیوتیک جایگزین محبوبی برای این نوع درمان است.

تعدادی پژوهش نشان داده‌اند که مکمل‌های با سویه‌های خاصی از پروبیوتیک می‌توانند یبوست را هم در کودکان و هم در بزرگ‌سالان کاهش دهند. در پژوهشی که پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها را در کودکان مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر مقایسه کرد، مشخص شد که بی. لاکتیک تا حد قابل‌توجهی یبوست را بهتر می‌کند. در این پژوهش، گروهی که پروبیوتیک‌ها را مصرف کردند کمتر از گروهی که پری‌بیوتیک مصرف کرده بودند با مشکل آروغ‌زدن، پرشدن شکم و نفخ مواجه شدند.

سایر پروبیوتیک‌هایی که ممکن است یبوست را بهتر کنند عبارت‌اند از:

• بی. لانگسام (B. longum)؛
• اس. سرویزیه (S. cerevisiae)؛
• ترکیبی از ال. اسیدوفیلوس (L. acidophilus)، ال. ریوتری (L. reuteri)، ال. پلانتاروم (L. plantarum)، ال. رامنوسس (L. rhamnosus) و بی. انیمالیس (B. animalis).

مکمل های پروبیوتیک پیشنهادی برای یبوست

• کپسول پایلوشات (Pyloshot) حاوی لاکتوباسیلوس ریوتری برای یبوست‌های مکرر ناشی از سندرم رودۀ تحریک‌پذیر مؤثر است.
• قطره بایولاکت حاوی لاکتوباسیلوس ریوتری است و برای رفع یبوست مؤثر است.

۲. قرص پروبیوتیک برای اسهال

در اسهال، حرکات روده‌ای شل و گاهی حتی مایع است و باعث می‌شود عمل دفع بیشتر از حالت عادی اتفاق بیفتد. معمولا دوره‌اش کوتاه‌مدت است، اما در برخی افراد ممکن است به اسهال مزمن تبدیل شود. پروبیوتیک‌ها می‌توانند تعداد دفعات مدفوع را در اسهال عفونی که به‌دلیل مسمومیت غذایی و التهاب روده اتفاق می‌افتد کاهش دهند. البته این نوع اسهال را «آنفولانزای معده» هم می‌نامند.

یکی دیگر از دلایل رایج اسهال مصرف آنتی بیوتیک است. وقتی آنتی‌بیوتیک‌درمانی باکتری‌های مضر عامل ایجاد عفونت را از بین می‌برد، همراه با آنها باکتری‌های مفید را هم می‌کُشد. تغییر در تعادل باکتریایی به التهاب و اسهال منجر می‌شود. تحقیقات انجام‌شده روی کودکان و بزرگ‌سالان نشان داده‌اند مصرف پروبیوتیک‌ها به کاهش اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک کمک می‌کند. یک بررسی گسترده از ۸۲ پژوهش کنترل‌شده نشان داد که مصرف مکمل‌های پروبیوتیک، احتمال ابتلا به اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک را تا ۴۲ درصد کاهش می‌دهد. البته در این بررسی، درباره مؤثرترین سویه‌هایی که از آنها استفاده کرده بودند صحبتی نشد.

بررسی گسترده ۳۴ پژوهش نشان داد که پروبیوتیک‌ها تا ۳۴ درصد احتمال ابتلا به اسهال را که ممکن است منشأ متفاوتی داشته باشند کاهش می‌دهند. در این پژوهش‌ها، از سویه‌های لاکتوباسیلوس رامنوسس جی‌جی (Lactobacillus Rhamnosus GG)، لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس (Lactobacillus Acidophilus) و لاکتوباسیلوس بولگاریسوس (Lactobacillus Bulgaricus) استفاده کرده بودند که تأثیرگذار بود.

افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، که در آن اسهال غالب باشد (IBS-D)، بیشتر مواقع به اسهال مبتلا می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که ظاهرا برخی پروبیوتیک‌ها به‌شکل خاص برای سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با اسهال غالب مؤثرند. این سویه‌ها عبارت‌اند از:

• بی. کواگولانس (B. coagulans)؛
• اس. بولاردی (S. boulardii)؛
• و ترکیبی از چند سویۀ لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم.

گفتنی است در یک پژوهش، هیچ بهبود قابل‌توجهی در اسهال بیماران مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر که با اس. بولاردی تحت‌درمان قرار گرفتند مشاهده نشد.

مکمل‌های پروبیوتیک پیشنهادی ما برای اسهال

• قرص لاکتول نیچرز اونلی، به‌دلیل دارابودن باسیلوس کواگولانس، می‌تواند در بهبود اسهالِ ناشی از آنتی‌بیوتیک‌درمانی و سندرم رودۀ تحریک‌پذیر مؤثر باشد.
• کپسول دیلیست حاوی اس. بولاردی است و می‌تواند از اسهال جلوگیری کند.

۳. قرص پروبیوتیک برای سندرم رودۀ تحریک‌پذیر

همیشه این‌طور نیست که نشانه‌های اصلی سندرم رودۀ تحریک‌پذیر شامل خشکی مدفوع یا اسهال باشند. گاهی این اختلال در افراد به‌شکل نفخ مداوم، گاز معده، حالت تهوع و درد زیر شکم بروز می‌کند.

بررسی ۱۹ پژوهش نشان داد با اینکه برخی افراد بهبود علائم سندرم رودۀ تحریک‌پذیر را گزارش کردند، به‌طور کلی نتایج به‌دست‌آمده در بین افراد متفاوت بود. پژوهشگران نتوانستند تعیین کنند کدام پروبیوتیک از بقیه مؤثرتر بود. علاوه بر این، از آنجا که نشانه‌های سندرم رودۀ تحریک‌پذیر بسیار متنوع است، گاهی یکی از نشانه‌ها بهبود می‌یافت، در حالی که در بقیه نشانه‌ها تغییری حاصل نمی‌شد. به همین دلیل کار کمی دشوار بود.

برای نمونه، یک پژوهش درباره افراد مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با یبوست غالب نشان داد اس. سرویزیه یبوست را بهتر می‌کند، اما تأثیر چندانی روی درد یا ناراحتی زیر شکم ندارد. در پژوهش دیگری، به شرکت‌کنندگان مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با اسهال غالب مکملی با عنوان وی. اس. ال ۳ (VSL#3) دادند که حاوی لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتریوم و استرپتوکوکوس بود. از سوی دیگر، تناوب عمل دفع و رقیق‌بودن حرکات روده بهبود نیافت، اما نفخ کاهش یافت. پژوهش دیگری در طی درمان با این مکمل کاهش قابل‌توجه درد و نفخ را نشان داد. پژوهشگران بر این باورند که این پروبیوتیک‌ها به افزایش ملاتونین، هورمونی که در عملکرد گوارش نقش دارد، کمک می‌کنند.

۴. قرص پروبیوتیک برای کاهش وزن

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تعادل باکتری‌ها در روده به‌شکل جدی روی وزن بدن تأثیر می‌گذارد.

برخی تحقیقات نشان می‌دهند مصرف مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است برای دستیابی به کاهش وزن و داشتن بدنی سالم‌تر کمک‌کننده باشد. پژوهشگران تحقیقاتی روی حیوانات و انسان‌ها انجام داده‌اند که نشان می‌دهد برخی از سویه‌های باکتریایی می‌توانند میزان چربی و کالری جذب‌شدۀ روده را کاهش دهند، تعادل مناسب باکتری‌های روده را برقرار کنند و به کاهش وزن و چربی شکم کمک کنند.

بر اساس تجزیه‌وتحلیل چند پژوهش در سال ۲۰۱۴، پروبیوتیک‌هایی که ظاهرا در کاهش چربی مؤثرند عبارت‌اند از:

• لاکتوباسیلوس گاسری (Lactobacillus Gasseri)؛
• لاکتوباسیلوس رامنوسس؛
• و ترکیبی از لاکتوباسیلوس رامنوسس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس.

در یک پژوهش، وزن بدن و چربیِ مردان چاقی که به‌مدت ۱۲ هفته از ال. گاسری استفاده کردند، به‌شکل قابل‌توجهی کاهش یافت که بیش از ۸٫۵ درصد آن چربی شکمی بود. در مقابل، در وزن یا چربی بدن گروهی که دارونما مصرف کردند، تغییرات چندانی ایجاد نشد. در پژوهش دیگری، زنان چاقی که ۳ هفته ال. رامنوسس مصرف کردند، دو برابر افرادی که دارونما دریافت کردند وزنشان کم شده بود. علاوه بر این، آنها در طی مرحلۀ مراقبت، همچنان به کاهش وزن ادامه دادند؛ در حالی که گروهی که دارونما مصرف کرده بودند وزنشان افزایش یافت.

هنگامی‌که مکمل‌های پروبیوتیک مصرف می‌کنید، حتی اگر کالری زیادی مصرف کنید، وزنتان افزایش خواهد یافت؛ اما مقدار افزایش آن محدود خواهد بود. در یک پژوهش ۴هفته‌ای، از مردان جوان لاغر خواستند که ۱۰۰۰ کالری اضافی در روز مصرف کنند. آن دسته از این مردان که پروبیوتیک وی. اس. ال ۳ مصرف کردند، نسبت به گروه کنترل وزن کمتری داشتند. با این حال، از آنجا که نتایج برخی تحقیقات چشمگیر نبوده است، پژوهشگران می‌گویند در حال حاضر شواهد کافی برای نتیجه‌گیری قطعی درباره مزایای پروبیوتیک‌ها برای کاهش وزن وجود ندارد.

۵. پروبیوتیک برای حفظ سلامت مغز

بین روده و سلامت مغز در بدن ما ارتباطی قوی وجود دارد. باکتری‌های موجود در رودۀ بزرگ، فیبر را هضم و به‌صورت اسیدهای چرب با زنجیرۀ کوتاه (که منبع تغذیۀ روده‌اند) تخمیر می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که این ترکیبات ممکن است برای مغز و دستگاه عصبی مفید باشند. بررسی ۳۸ پژوهش روی حیوانات و انسان‌ها نشان داد که پروبیوتیک‌های مختلف به بهبود علائم اضطراب، افسردگی، اوتیسم، وسواس فکری ـ عملی و ضعف حافظه کمک می‌کنند.

سویه‌هایی که در این پژوهش‌ها استفاده شدند عبارت‌اند از:

• بیفیدوباکتریوم لانگسام؛
• بیفیدوباکتریوم برو (Bifidobacterium Breve)؛
• بیفیدوباکتریوم اینفنتیس (Bifidobacterium Infantis)؛
• لاکتوباسیلوس هلوتیکوس (Lactobacillus Helveticus)؛
• لاکتوباسیلوس رامنوسس.

به نظر می‌رسد پروبیوتیک‌ها، هم برای اضطراب کلی و هم برای اضطرابی که از دلایل خاصی نشئت می‌گیرند مؤثرند. پژوهشی نشان داد سطح هورمون های استرس در خون بیماران مبتلا به سرطان گلو، که به‌مدت ۲ هفته قبل از جراحی از پروبیوتیک‌ها استفاده می‌کردند، پایین‌تر بود و اضطرابشان هم تا ۴۸ درصد کاهش یافت. پژوهش دیگری، نشان داد پروبیوتیک‌ها به بهبود کلی خلق‌وخو و کاهش غم و اندوه در افراد سالم و نیز افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن (Chronic Fatigue Syndrome) کمک می‌کنند.

به نظر می‌رسد مصرف مکمل‌های پروبیوتیک به افرادی هم که با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، از جمله افرادی که به اختلال افسردگی عمده یا حاد (Major Depressive Disorder) مبتلا هستند کمک می‌کند. یک پژوهش ۸هفته‌ای روی بیماران مبتلا به افسردگی حاد نشان داد شدت افسردگی بیمارانی که ال. اسیدوفیلوس، ال. کازئی (L. casei) و بی. بیفیدوم مصرف کرده بودند، با کاهش قابل‌توجهی همراه شد. علاوه بر این، سطح انسولین و نشانگان التهابی در این افراد کاهش یافت.

۶. پروبیوتیک برای بهبود سلامت قلب

مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش دهد. چند پژوهش دریافته‌اند که برخی باکتری‌های معیّن در ماست یا مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است تغییراتی مطلوب در نشانگان سلامت قلب ایجاد کنند. دو مورد مهم از این تغییرات کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب هستند.

برخی سویه‌های باکتریایی خاص که به نظر می‌رسد در کاهش سطح کلسترول مؤثر باشند عبارت‌اند از:

• لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس؛
• بیفیدوباکتریوم لانگسام؛
• لاکتوباسیلوس ریوتری.

محققان با تجزیه‌و‌تحلیل ۱۴ پژوهش دریافتند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند در حد متوسط کلسترول بد و تری‌گلیسیرید را کاهش دهند و افزایشی خفیف در کلسترول خوب ایجاد کنند. احتمالا چند فرایند از جمله تغییر در سوخت و ساز چربی و کاهش جذب کلسترول در روده مسئول ایجاد این تغییرات در سطح کلسترول بد هستند.

پروبیوتیک‌ها می‌توانند به کاهش فشار خون هم کمک کنند. یک بررسی از ۹ پژوهش کنترل‌شده روی افرادی که پروبیوتیک مصرف کرده بودند نشان داد فشار خون آنها به میزان نسبتا کم کاهش یافت. با این حال، درمان بیشتر از ۸ هفته در دز روزانۀ بالاتر از ۱۰ میلیارد واحد تشکیل کلنی اثرات قابل‌توجهی داشت.

۷. پروبیوتیک برای دستگاه ایمنی بدن

تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است تعادل باکتریایی روده را به روشی تغییر دهد که قدرت دفاعی بدن را در برابر آلرژی ها، عفونت‌ها و سرطان افزایش دهد.

سویه‌های زیر می‌توانند در تقویت سیستم ایمنی بدن مؤثر باشند:

• لاکتوباسیلوس جی‌جی؛
• لاکتوباسیلوس کریسپاتوس (Lactobacillus Crispatus)؛
• لاکتوباسیلوس گاسری؛
• بیفیدوباکتریوم بیفیدوم؛
• بیفیدوباکتریوم لانگسام.

این نوع باکتری‌ها ظاهرا خطر ابتلا به بیماری تنفسی و اگزما را در کودکان و نیز عفونت‌های مجاری ادراری در زنان بزرگ‌سال را کاهش می‌دهند. به‌علاوه، تحقیقات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها التهاب را کاهش می‌دهند، که خود عامل خطرساز برای بسیاری از بیماری ها هستند. در یک پژوهش، محققان به تعدادی داوطلب بزرگ‌سال ترکیبی از لاکتوباسیلوس گاسری، بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و بیفیدوباکتریوم لانگسام یا دارونما دادند. این افراد ۳ هفته این مکمل‌های پروبیوتیک را مصرف کردند. پس از مصرف این مکمل‌ها، نشانگان التهابی در این افراد کاهش و نشانگان ضدالتهابی آنها افزایش یافت. به‌علاوه، تعادل باکتریایی رودۀ آنها تغییر کرد و مشابه تعادل باکتریایی افراد جوان سالم شد.

برخی پروبیوتیک‌های معیّن ممکن است به پیشگیری از التهاب لثه یا عفونت لثه نیز کمک کنند. در یک پژوهش ۱۴روزه از افراد خواستند مسواک نزنند و نخ‌دندان نکشند. به برخی از آنها لاکتوباسیلوس برویس (Lactobacillus Brevis) و به برخی دیگر دارونما دادند و سپس آنها را بررسی کردند. در گروهی که دارونما مصرف کردند، التهاب لثه به‌سرعت پیشرفت کرد؛ ولی در گروه دیگر، پروبیوتیک‌ها به حفاظت از لثۀ آنها در برابر عفونت‌ها کمک کردند.

مکمل های پروبیوتیک پیشنهادی ما برای تقویت دستگاه ایمنی و کاهش التهاب:

• قرص بیون ۳ به‌دلیل دارابودن بیفیدوباکتریوم لانگسام، بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و لاکتوباسیلوس گاسری برای تقویت دستگاه ایمنی بدن و افزایش سوخت‌وساز مؤثر است.
• کپسول کامفورتی فیکس به‌دلیل دارابودن لاکتوباسیلوس جی‌جی می‌تواند به تقویت دستگاه ایمنی کمک کند.
• قرص مکیدنی لاکتوگام برای کاهش التهاب لثه و حفظ سلامت دندان‌ها مؤثر است.

۸. پروبیوتیک‌های مفید برای سلامت کلی بدن

علاوه‌بر هدف‌قراردادن برخی بیماری‌های خاص، شما می‌توانید پروبیوتیک‌ها را برای سلامت کلی بدنتان مصرف کنید. پژوهشی جدید در بزرگ‌سالان سالم نشان داد که مصرف بیفیدوباکتریوم بیفیدوم به‌مدت ۴ هفته، به افزایش تولید اسیدهای چرب با زنجیرۀ کوتاه که مفیدند کمک کرد. شواهدی هم هست که نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها ممکن است با کاهش التهابات ناشی از افزایش سن به ما کمک کنند دوران پیریِ راحت‌تری داشته باشیم.

البته فراموش نکنید که داشتن رژیم غذایی سالم، تمرینات ورزشی و سایر فعالیت‌ها هم اهمیت زیادی دارند. تمام اینها در کنار مصرف مکمل‌های پروبیوتیک می‌توانند به سلامت کلی شما کمک کنند. در غیر این صورت، نمی‌توانید انتظار داشته باشید پروبیوتیک‌ها معجزه کنند. علاوه بر آن، اگرچه پروبیوتیک‌ها برای بیشتر افراد بی‌خطرند، ممکن است برای افرادی که بیماری‌های جدی دارند یا دستگاه ایمنی آنها مشکل دارد مضر باشد، از جمله افراد مبتلا به اچ. آی. وی یا ایدز.

مکمل های پروبیوتیک پیشنهادی ما برای سلامت کلی بدن:

• فمی لاکت دارای انواع پروبیوتیک و پری‌بیوتیک است و برای سلامتی کلی بدن مفید است. کل اعضای خانواده می‌توانند از این مکمل استفاده کنند.

چقدر پروبیوتیک مصرف کنیم؟

علاوه بر نوع پروبیوتیک، میزان مصرف آن نیز مهم است و باید به‌اندازه مناسب مصرف شود. پروبیوتیک‌ها را معمولا با واحد تشکیل کلنی (CFU) اندازه‌گیری می‌کنند. به‌طور کلی، بیشتر تحقیقات نشان داده‌اند که دُزهای بالاتر بهترین نتایج را رقم می‌زنند. با این حال، برخی از پروبیوتیک‌ها ممکن است در دُزهای روزانه ۱ تا ۲ میلیارد واحد مؤثر باشند؛ در حالی که برخی دیگر را باید روزانه حداقل ۲۰ میلیارد واحد مصرف کنیم تا به نتایج مطلوب برسیم.

البته تاکنون تحقیقات نتوانسته‌اند ثابت کنند مصرف دزهای بسیار بالا مضر است. در تحقیقی، به شرکت‌کنندگان روزانه بیش از ۱٫۸ تریلیون واحد پروبیوتیک داده بودند. با این حال قیمت پروبیوتیک‌ها ارزان نیست و به نظر نمی‌رسد هرچه بیشتر بخورید مزایای بیشتری ارائه کنید؛ بنابراین دز توصیه‌شدۀ روزانه کافی است و دلیلی ندارد که اگر بیشتر از آن ضرر ندارد بخواهید آن را بخورید. هنوز دانشمندان همه‌چیز را درباره پروبیوتیک‌ها نمی‌دانند. اگرچه در طی چند سال گذشته تحقیقات گسترده‌ای درباره آنها انجام شده است، هنوز چیزهای زیادی برای کشف‌کردن وجود دارد.

کلام آخر

داشتن میکروبیوم سالم روده بی‌نهایت مهم است. اگرچه هنوز پژوهش‌ها کامل نشده‌اند، به نظر می‌رسد پروبیوتیک‌ها اثراتی سودمند برای بیماری‌های مختلف داشته باشند و از سلامت عمومی بدن حفاظت کنند. مصرف مقدار مناسب و نوع درست پروبیوتیک‌ها کمکتان می‌کند مشکلات خاصی را هدف قرار دهید و کیفیت زندگی و سلامت کلی‌تان را بهبود ببخشید.

شما با چه روش‌هایی پروبیوتیک بدنتان را تأمین می‌کنید؟ از منابع غذایی یا مکمل‌های پروبیوتیک؟ لطفا برای ما در قسمت «ارسال دیدگاه» بنویسید.