گاهی‌اوقات، تنها چیزی که برای پرورش و رشد گیاهان در منزل نیاز داریم، یک عدد طاقچه و پنجره است. اما متأسفانه، زور ارتش زمستان بر ما می‌چربد و روزهای کوتاه و نور اندک، مانع از آن می‌شود که بتوانیم دانه‌هایی را که در گلدان کاشته‌ایم در پشت پنجره با نوری مناسب رشد بدهیم. در این مواقع، استفاده از لامپ رشد گیاه می‌تواند به کمک‌مان بیاید و اوضاع را سروسامان بدهد. در ادامه با بررسی تأثیر لامپ رشد گیاه بر روند رشد گیاهان و انواع این لامپ‌ها همراه ما باشید.
نور به‌ویژه نور خورشید، مؤلفه‌ای مهم در رشد گیاهان است. نور خورشید باعث فتوسنتز در گیاهان می‌شود و در صورت نبود آن، می‌توان از نور لامپ رشد گیاه کمک گرفت. هر چند که به‌طور کلی، نور (چه لامپ و چه خورشید) باعث تحریک فرایند رشد و فتوسنتر گیاهان می‌شود، اما بعضی از انواع لامپ‌ها به‌دلیل حرارت بیش‌ازحد یا نداشتن طیف نور بهینه و مناسب برای رشد گیاه، چندان مناسب نیستند. منظور از طیف رنگ این است که هر رنگی به‌نوعی در رشد گیاه اثر دارد؛ مثلا نور آبی، محرک رشد گیاه است و نور قرمز باعث گل دادن می‌شود. استفاده از لامپ رشد گیاه مناسب به گلدان‌هایتان در منزل صفا می‌دهد و آنها را برای پیوند زدن در بهار آماده می‌کند.
شناخت انواع لامپ رشد گیاه
طول موج نور خورشید برای رشد گیاهان، تمام طیف‌های لازم نور و انرژی را دارد. برای رشد هر گیاه به طیفی متنوع از رنگ‌ها نیاز است:
- نور آبی برای رشد شاخ و برگ‌ها؛
- نور قرمز برای رشد گل و میوه؛
- نور سبز هم به مقدار اندکی برای رشد گیاه لازم است و گیاهان به‌واسطه منعکس کردن این رنگ، سبزتر به‌نظر می‌رسند.
بعضی از گیاهان مانند پوتوس یا برگ‌قاشقی به نور چندانی نیاز ندارند، اما برخی دیگر از گیاهانی که در معرض تابش نور طبیعی خورشید نیستند، به استفاده از تجهیزات و لامپ‌های بازتابنده نیاز دارند تا جایگزین نور خورشید شوند.
۱. لامپ فلورسنس
لامپ‌های فلورسنس، مشهورترین گزینه در میان انواع لامپ رشد گیاه هستند. بعضی از انواع جدیدتر این لامپ‌ها، طیف نوری برای رشد گیاه در بخش‌های متنوع چرخه رشد تولید می‌کنند، اما نمونه‌های سنتی آن، فقط برای رویش و پرورش مناسب هستند و به فرایند گل‌دهی کمکی نمی‌کنند. لامپ‌های فلورسنس، مانند لامپ‌های رشته‌ای حرارت زیادی تولید نمی‌کنند و به همین خاطر استفاده از آنها برای گیاه، بی‌خطرتر است. ضمن اینکه قیمت چندان بالایی هم ندارند. لامپ‌های فلورسنس به شکل میله‌ای و حبابی تولید می‌شوند و بهتر است در فاصله ۳۰ سانتی‌متری گیاهان قرار بگیرند.
۲. لامپ رشته‌ای
لامپ‌های رشته‌ای چندان گران نیستند و نورشان در ترکیب با نور طبیعی خورشید، برای چند گیاه مؤثر است. ازآنجا‌که نور این لامپ‌ها همراه با حرارت به گیاهان می‌تابد، برای جلوگیری از سوختگی گل و گیاهان باید لامپ‌ها را در فاصله حداقل ۶۰ سانتی‌متری (دو فوت) از آنها قرار بدهید. این لامپ‌ها بیشتر طیف نور قرمز را تولید می‌کنند و بهتر است در ترکیب به نورهای فلورسنس که متمرکز بر تولید نور آبی هستند، استفاده شوند. برای اینکه از لامپ رشته‌ای و فلورسنس در کنار هم استفاده کنید، باید دو-سوم نور را از لامپ فلورسنس و یک-سوم آن را از لامپ رشته‌ای تهیه کنید.
۳. لامپ تخلیه گازی
لامپ‌های متال هالید یا لامپ‌های بخار سدیم هم گزینه‌های خوبی برای رشد گیاه هستند، ولی قیمت‌شان کمی بالا است. این لامپ‌ها برای رشد گیاه به‌شدت مناسب و مفید هستند. لامپ‌های متال هالید با تخلیه انرژی زیاد و تولید نور آبی باعث افزایش رویش و رشد گیاهان می‌شوند. لامپ‌های بخار سدیم هم با طیف نوری قرمز-نارنجی به رویش گل‌ها و گل‌دهی کمک می‌کنند. اما گیاهانی که تحت تابش این نورها قرار دارند، چندان بزرگ نمی‌شوند. بنابراین، برای رشد کامل گیاه و بزرگ شدن شاخ و برگ‌ها باید قبل از لامپ‌های بخار سدیم از لامپ‌های متال هالید استفاده شود تا گیاهان، گل بدهند.
۴. ال. ای. دی (LED)
ال. ای. دی یا دیود گسل نور هم از گزینه‌های تازه‌وارد در میان انواع لامپ رشد گیاه هستند و طرفدارانی هم برای خود دست و پا کرده‌اند. این لامپ‌ها که حرارتی تولید نمی‌کنند و کم‌مصرف هم هستند، قابلیت شبیه‌سازی ۵۷۰۰K دمای رنگ از نور خورشید را دارند و با تولید نور آبی و قرمز می‌توانند به رشد و گل‌دهی گیاهان کمک کنند. هزینه لامپ‌های ال. ای. دی نسبت به انواع دیگر لامپ رشد گیاه، کمی گران‌تر است که با پیشرفت فناوری و انبوه‌تر شدن تولید این لامپ‌ها احتمالا قیمت آن هم مقرون به صرفه‌تر خواهد شد.
۵. لامپ هالوژنی
این لامپ‌ها هم تمام طیف نوری و طول‌موج لازم برای رشد گیاه را دارند، اما مانند لامپ‌های رشته‌ای، حرارت زیادی تولید می‌کنند و باعث اتلاف انرژی می‌شوند.
۶. لامپ‌های باغبانی
لامپ‌های باغبانی برای رشد گیاهان در گلخانه‌ها تولید می‌شوند و طیف رنگی کاملی را برای پرورش گیاه در مراحل مختلف ارائه می‌دهند. نور آنها برای گیاهان گل‌داری مانند بنفشه آفریقایی هم مناسب است. بعضی از باغبان‌ها از این لامپ برای ترویج و تکثیر گیاهان پیوندی استفاده می‌کنند و برخی دیگر معتقد هستند که نورهای فلورسنس برای پرورش گل و گیاه کافی است.
هر چند که لامپ رشد گیاه نمی‌تواند کاملا جایگزین تابش نور طبیعی خورشید شود، اما راهی عالی برای توسعهٔ فصل رشد گیاه است. با توجه به گل و گیاهی که در اختیار دارید و مبلغی که می‌خواهید خرج کنید، باید بهترین گزینه مناسب برای خود را انتخاب کنید. لامپ‌های رشد گیاه بنا به نوع و موقعیت هر گیاه، حداکثر با ۱۶ ساعت تابش روزانه، تداعی‌گر نور خورشید برای گلدان‌ها خواهند بود.
چگونگی نورپردازی به روشی ساده برای محیط‌های کم‌نور
- یک پایه ایستاده برای لامپ تهیه کنید. بهتر است که این پایه، قابلیت اتصال سه حباب لامپ را داشته باشد؛ به‌طوری‌که یکی از لامپ‌ها به حالت حرف اِل (L) روی پایه قرار بگیرد.
- از دو لامپ فلورسنس و یک لامپ رشته‌ای با بالاترین میزان توان متناسب با تجهیزات برقی‌تان استفاده کنید.
- نور لامپ‌ها را به سمت گیاهان تنظیم کنید. اگر امکان تنظیم جایگاه لامپ‌ها وجود دارد، بهتر است لامپ‌های فلورسنس نسبت به لامپ رشته‌ای در جایگاه نزدیک‌تری به گیاهان قرار داده شوند تا حرارت، گل و گیاه را تخریب نکند.
- زیر گیاهان‌تان از آینه یا یک سطح بازتابنده استفاده کنید تا نوری را که به سمت آنها می‌تابد، به سمت برگ و شاخه‌ها منعکس کند.
- روزانه حدود ۱۶ ساعت به گیاهان خود، نور مصنوعی بدهید.
