گاهی‌اوقات که استرس همهٔ وجودتان را فرا می‌گیرد، در سفر هستید یا با مشکلات دیگری در زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنید، خوابیدن سخت می‌شود. مشغول بودن فکر، طولانی بودن ساعات کاری، احساس عذاب‌وجدان و … می‌توانند دلایل بی‌خوابی باشند و اگر این مشکل طولانی‌مدت شود، ممکن است روی عملکرد روزانه‌ی شما تأثیر بگذارد. استفاده از قرص خواب با مشورت پزشک می‌تواند یکی از راه‌حل‌های درمان این مشکل باشد. در این مقاله چطور شما را با درمان بی خوابی، انواع قرص خواب آور و نکات مربوط به نحوهٔ مصرف آنها، انواع قرص ها و داروهای ضد افسردگی آرام بخش و عوارض قرص خواب آشنا خواهیم کرد.
آیا بی خوابی درمان دارد؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت که بله، بی‌خوابی درمان دارد. به کمک درمان‌های شناختی می‌توان متوجه تغییرات رفتاری ناشی از بی خوابی در افراد شد و از این طریق، بی‌خوابی مداوم را درمان کرد. ورزش کردن مداوم، داشتن برنامهٔ خواب مشخص، استراحت نیم‌روزی (چُرت زدن کوتاه‌مدت) و پرهیز از مصرف کافئین می‌تواند به درمان بی‌خوابی کمک شایانی بکند. در برخی از موارد هم نیاز به مصرف انواع قرص خواب به‌وجود می‌آید.
اطلاعات موردنیاز برای مصرف انواع قرص خواب آور
مصرف انواع قرص خواب باعث راحت‌تر خوابیدن یا افزایش مدت خواب می‌شود. در برخی از افراد هم این دو مورد به‌صورت هم‌زمان رخ می‌دهد. مزایا و مضرات مصرف انواع قرص‌های خواب با یکدیگر متفاوت است. پزشک برای تجویز قرص خواب باید:
- با پرسش از بیمار از الگوی خواب او آگاهی پیدا کند؛
- آزمایش‌هایی برای اطمینان از وجود یا عدم وجود سایر مشکلات پزشکی انجام بدهد؛
- دربارهٔ مدت، شیوهٔ مصرف، و اَشکال داروی خواب با بیمار صحبت کند؛ مثلا اینکه داروی خواب به‌شکل قرص، اسپری دهانی یا قرص حل‌شدنی باشد.
- با هدف تعیین فواید و عوارض جانبی قرص خواب، آن را به‌صورت موقتی برای بیمار تجویز کند؛
- در صورت اثرگذار نبودن قرص قبلی، بعد از پایان دورهٔ مصرف دربارهٔ سوابق تغییر قرص خواب از بیمار سؤال کند؛
- قرص‌های ژنریکی را که نسبت به برندهای معروف کم‌هزینه‌تر هستند بررسی و به بیمار معرفی کند.
آشنایی با انواع قرص خواب آور
| داروی خواب | کمک به افزایش مدت خواب | خواب‌آور | ایجاد وابستگی در بیمار |
| دوکسپین (سیلنور) | ● | ||
| استازولام | ● | ● | ● |
| اسزوپیکولن (لونستا) | ● | ● | ● |
| راملتئون (روزرم) | ● | ||
| تمازپام (رستوریل) | ● | ● | ● |
| تریازولام (هالسیون) | ● | ● | |
| زالپلون (سوناتا) | ● | ● | |
| زولپیدم (آمبین، ادلوآر، اینترمزو، زولپیمیست) | ● | ● | |
| زولپیدم برای مصرف بلندمدت (آمبین. سی.آر) | ● | ● | ● |
| سوورکسانت (بلسومرا) | ● | ● | ● |
۱. بنزودیازپین
این دسته از قرص‌های خواب‌آور که شامل امازپام، تریازولام و… هستند به رفع اختلالات خواب مانند راه رفتن در خواب یا کابوس دیدن کمک می‌کنند. اما باید مراقب عوارض آنها مانند خواب‌آلودگی در طول روز و اعتیادی که به‌همراه میآورند هم باشید.
۲. دوکسپین (سیلنور)
این قرص هم با مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین به خواب بهتر کمک می‌کنند. تنها در صورتی از این قرص استفاده کنید که فرصت ۷ تا ۸ ساعت خوابیدن را داشته باشید.
۳. اسزوپیکلون (لونستا)
این قرص هم باعث می‌شود که زود به خواب بروید. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد با مصرف این قرص حدود ۷ تا ۸ ساعت به خواب می‌روند. تنها زمانی از این قرص استفاده کنید که امکان استراحت و خواب کافی به میزان ۷ تا ۸ ساعت برایتان وجود داشته باشد. زیرا در غیر این صورت، گیجی و خواب آلودگی در روز بعد به سراغ‌تان خواهد آمد. به‌خاطر عوارض جانبی محتملی که اسزوپیکلون دارد، سازمان غذاودارو، شروع مصرف را از ۱ میلی‌گرم بیشتر پیشنهاد نمی‌کند.
۴. راملتئون (روزرم)
عملکرد این قرص خواب با موارد دیگر متفاوت است. راملتئون به‌جای تأثیر روی اعصاب مرکزی، روی چرخهٔ بیداری اثر می‌گذارد. این قرص برای افرادی که برای به خواب رفتن دچار مشکل می‌شوند، بسیار مناسب است. راملتئون را می‌توان در بلندمدت مصرف کرد و وابستگی و اعتیاد هم به‌همراه ندارد.
۵. سوورکسانت (بلسومرا)
این قرص هم باعث انسداد عملکرد هورمونی می‌شود که علت بیداری و بی‌خوابی است. سوورکسانت در روز بعد از مصرف، کمی خواب‌آلودگی ایجاد می‌کند، اما برای به خواب رفتن و بیدار نشدن در حین خواب مؤثر است.
۶. زالپلون (سوناتا)
در میان انواع قرص خواب جدید، مدت ماندگاری زالپلون در بدن از همه کمتر است. یعنی به خوابیدن بدون قرص کمک می‌کند و به‌عنوان محرکی برای به خواب رفتن استفاده می‌شود. مثلا اگر ساعت ۲ نیمه‌شب شده است و هنوز بیدار هستید، بهتر است از این قرص استفاده کنید. صبح روز بعد هم دچار خواب‌آلودگی نخواهید شد. اما اگر می‌خواهید در طول شب بیدار شوید، مصرف این قرص گزینهٔ خوبی نیست.
۷. زولپیدم (آمبین، ادلوآر، اینترمزو، زولپیمیست)
این قرص‌ها هم خواب‌آورند. آمبین سی.آر یکی از انواع رایج این قرص در بازار است که به شما کمک می‌کند به رختخواب رفته و مدت طولانی‌تری در خواب باشید. تأثیر این نوع از قرص های خواب، مدتی طولانی در بدن باقی می‌مانند. به‌همین خاطر بعد از مصرف این قرص‌ها نباید کارهایی نظیری رانندگی انجام داد. فقط زمانی زولپیدم را مصرف کنید که مطمئن هستید امکان خوابیدن به‌مدت ۷ تا ۸ ساعت برایتان وجود دارد. سازمان غذاوداروی آمریکا، این قرص را در قالب اسپری و با نام زولپیمیست به بازار عرضه کرده است.
۸. داروهای کمکی بدون نسخه برای خواب
بیشتر قرص‌های خواب، آنتی‌هیستامین هستند. هیچ شواهدی مبنی بر مفید بودن آنها برای رفع بی‌خوابی وجود ندارد. ضمن اینکه روز بعد از مصرف، خواب‌آلودگی به‌همراه میآورند. این داروها بدون نسخه به‌فروش می‌رسند، اما اگر داروهای دیگری مثل داروی سرماخوردگی یا حساسیت مصرف می‌کنید، امکان دارد سهوا میزان آنتی هیستامین در بدن‌تان زیادتر از حد لازم شود.
عوارض جانبی انواع قرص خواب چیست؟
همیشه قبل از مصرف قرص های خواب باید دربارهٔ عوارض جانبی آنها از پزشک سؤال کنید. بنا به نوع قرصی که مصرف می‌کنید، ممکن است عوارض جانبی مختلفی نظیر موارد زیر برایتان پیش آید:
- سرگیجه و منگی که موجب افتادن فرد بر زمین می‌شود؛
- سردرد؛
- مشکلاتی در دستگاه گوارش مثل اسهال و تهوع؛
- خواب‌آلودگی طولانی‌مدت در اثر مصرف قرص های خوابی که برای طولانی‌شدن مدت خواب استفاده می‌شوند؛
- واکنش‌های آلرژیک و حساسیت‌های شدید؛
- مشکلاتی در عملکرد روزانه و حافظه؛
- مشکلاتی در رانندگی و غذا خوردن به‌واسطهٔ عدم بیداری و هوشیاری کامل.
انواع قرص های ضد افسردگی با خاصیت آرام‌بخشی را بشناسید
گاهی‌اوقات، داروهای ضد افسردگی با دُزهای مصرفی پایین می‌توانند به رفع مشکلات بی‌خوابی کمک کنند. هر چند که عموم مردم به‌خاطر این کاربرد داروهای افسردگی، به‌طور گسترده از آن استفاده می‌کنند، اما سازمان جهانی غذاوداروی آمریکا، قرص‌های ضدافسردگی را برای رفع بی‌خوابی مجاز اعلام نکرده است. اگر بی‌خوابی یکی از عوارض افسردگی و اضطراب باشد، مصرف قرص‌های افسردگی به رفع هر دو مشکل به‌طور هم‌زمان کمک خواهد کرد. مثال‌هایی از قرص‌های ضدافسردگی به شرح زیر است:
- آمی‌تریپتیلین (Amitriptyline)؛
- میرتازاپین یا رمرون (Mirtazapine)؛
- تارزودون (Trazodone).
عوارض جانبی قرص های ضد افسردگی با خاصیت آرام‌بخشی چیست؟
قرص‌های ضدافسردگی با خواص آرام‌بخشی هم دارای عوارض جانبی هستند:
- سرگیجه و مَنگی؛
- سردرد؛
- خواب‌آلودگی دائمی؛
- خشکی دهان؛
- حالت تهوع؛
- ضربان قلب نامنظم؛
- افزایش وزن؛
- اختلال در حافظه و کارهای روزانه؛
- یبوست.
نکات مراقبتی دربارهٔ مصرف قرص های خواب چیست؟
مصرف انواع قرص خواب با نسخه و در مواردی قرص های خواب بدون نسخه، مانند قرص‌های ضدافسردگی می‌توانند موجب خطراتی برای افراد باردار، شیرده یا افراد مسن‌تر بشوند. افتادن از تخت و سقوط بر زمین در اثر مصرف قرص های خواب‌آور از جمله مشکلات رایجی است که برای افراد پیش می‌آید. برای ممانعت از بروز مشکلاتی از این دست، پزشکان معمولا برای افراد مسن، مقدار مصرف یا دُز کمتری تجویز می‌کنند.
بیماری های کلیوی، فشار خون پایین، کَژآهنگی یا آریتمی قلب، سابقهٔ تشنج و …، باعث ایجاد محدودیت در انتخاب قرص های خواب‌آور می‌شوند. حتی ممکن است، داروهایی که پزشک تجویز می‌کند یا داروهای خواب‌آوری که برای کمک به رفع بی‌خوابی روانهٔ بازار می‌شوند نیز با داروهای مصرفی دیگر فرد، تداخل داشته باشند. بعضی از انواع قرص خواب هم با خود، اعتیاد و وابستگی به‌همراه میآورند؛ پس باید هنگام مصرف از دستورات پزشک تبعیت شود.
مصرف قرص خواب چگونه است؟
اگر تلاش‌هایتان برای رفع بی‌خوابی نتیجه‌ای به‌همراه نداشته است، استفاده از انواع قرص خواب با نسخه هم می‌تواند یک راه چاره باشد. فقط باید هنگام مصرف آنها به نکات زیر توجه کنید:
معاینهٔ پزشکی
قبل از مصرف قرص خواب، بهتر است برای معاینه‌ای کلی به پزشک مراجعه کنید. اغلب، پزشکان می‌توانند دلایل خاص دچار شدن به بی‌خوابی را تشخیص بدهند. درصورتی‌که بیش از چند هفته از مصرف قرص خواب‌تان می‌گذرد، دربارهٔ شیوهٔ اثربخشی دارو با پزشک مشورت کنید.
مطالعهٔ دستورالعمل مصرف قرص خواب
با مطالعهٔ شیوهٔ مصرف دارو باید از شیوه و زمان مصرف کاملا اطلاع پیدا کنید. عوارض جانبی مصرف هم معمولا در بروشور معرفی قرار می‌گیرد. در صورت وجود هرگونه ابهام باید از پزشک یا داروساز کمک بگیرید.
مصرف قرص فقط در هنگام رفتن به رختخواب
انواع قرص خواب روی هوشیاری اثر می‌گذارند. پس برای پرهیز از وقوع خطر، بهتر است بعد از پایان فعالیت‌های روزانه و در هنگام رفتن به رختخواب مصرف شوند.
مصرف قرص خواب در صورت داشتن زمان کافی برای خواب کامل
تنها در صورتی از قرص های خواب استفاده کنید که مطمئن هستید امکان خوابیدن کامل به‌مدت هفت تا هشت ساعت برایتان مقدور است. در غیر این صورت بهتر است به سراغ مصرف قرص های خوابی بروید که برای خواب به‌مدت حداقل ۴ ساعت تنظیم و تهیه شده‌اند. این قرص‌ها باعث بیدار شدن از خواب در شب می‌شوند.
توجه به عوارض جانبی
اگر در طول روز با مصرف قرص، حالت گیجی و خواب‌آلودگی دارید یا عوارض جانبی دیگری را در خود مشاهده می‌کنید، باید با پزشک دربارهٔ تغییر دُز مصرفی یا قطع آن مشورت کنید. شب قبل از فعالیت یا رویدادی مهم نباید از قرصی جدید استفاده کنید، زیرا نمی‌دانید که عوارض مصرف در روز بعد چگونه خواهد بود.
پرهیز از مصرف الکل
هیچ‌گاه نباید الکل و قرص های خواب را باهم مصرف کنید. عوارض مصرف هم‌زمان این دو ماده می‌تواند به‌شکل گیجی، سرگیجه و غش کردن ظاهر شود. ترکیب الکل با برخی داروهای خواب منجر به کندی تنفس و کُما می‌شود. ضمن اینکه الکل بی‌خوابی هم می‌آورد.
پیروی از نسخهٔ پزشک
برخی از انواع قرص خواب فقط برای مصرف در کوتاه‌مدت هستند. برای استفاده از قرص خواب با پزشک مشورت کنید و بیش از دُز تجویزشده، قرص مصرف نکنید. حتی اگر میزان دوز تجویزشده از سوی پزشک مؤثر واقع نمی‌شود، باز هم بدون اجازه او دست به افزایش میزان مصرف نزنید.
توجه به نکات لازم برای قطع مصرف
برای قطع مصرف انواع قرص خواب هم باید از دستورالعملی که روی جعبه نوشته شده یا پزشک به شما می‌گوید، کاملا پیروی کنید. برخی از انواع قرص خواب را باید به‌تدریج کنار گذاشت. یادتان باشد که چند روز بعد از ترک قرص‌ها ممکن است، بی‌خوابی موقتی به سراغ‌تان بیاید.
اگر مصرف قرص هم چاره‌ساز نباشد، باید از پزشک برای معرفی گزینه‌های دیگر کمک بگیرید.
