دقت کرده‌اید گلدان‌های بعضی از افراد چقدر زیبا و تازه و باطراوت به نظر می‌رسند؟ علتش چیست؟ این افراد رازی دارند که بقیه از آن بی‌خبر هستند؟ نه! این‌طور نیست. ماجرا فقط این است که دوستان معروف به سبزانگشتی، بیشتر از دیگران به گلدان‌هایشان رسیدگی می‌کنند و از عوامل مهم رشد و شکوفایی گل آگاه هستند. یکی از این عوامل خاک گلدان است. برای همین در این مقاله درباره انواع خاک گلدان و بهترین خاک برای هر گلدان و نکات دیگر گفته‌ایم.
انواع خاک گلدان را بشناسید
خاک گلدان سه نوع اصلی دارد:
- خاک ماسه‌ای؛
- خاک لای یا سیلت؛
- خاک رُس.
در ادامه می‌خواهیم درباره انواع خاک و ویژگی‌هایشان بگوییم. آماده‌اید؟ قبل از معرفی انواع خاک، به این نکته مهم توجه کنید:
خاک بنا به مقدار ماسه، لای یا خاک رُس موجود در آن تعریف می‌شود. میزان هر یک از اینهاست که بافت خاک را می‌سازد و بافت خاک هم روی توان زهکشی و مواد مغذی موجود در خاک اثر دارد.
۱. خاک ماسه‌ای
ماسه بخش اعظم خاک است و حاوی مواد مغذی نیست. استفاده از خاک ماسه‌ای ساده‌تر از خاک رس است. زهکشی در این خاک سریع انجام می‌شود و توانایی‌اش در حفظ مواد مغذی چندان زیاد نیست. این گیاهان در خاک‌های ماسه‌ای به‌خوبی رشد می‌کنند:
- گل رعنای زیبا: این گل از دسته گیاهان مقاوم به خشکی است و در خاک‌هایی مانند خاک ماسه‌ای با PH نزدیک به خنثی رشد می‌کند.
- یوکای برگ‌قاشقی: برای این گیاه هم خاک ماسه‌ای مناسب‌تر است و شوری خاک آزارش نمی‌دهد.
- خاراگوش: این گیاه پایا یا چندساله است، یعنی طول عمری بیشتر از دو سال دارد. خاراگوش به خشکی مقاوم است و در خاک‌های ماسه‌ایِ نه‌چندان بارور به‌خوبی رشد می‌کند.
- علف پروانه: این گل پروانه‌ها را به‌سمت خود جذب می‌کند و خاک‌های ماسه‌ای خشک و بدون مواد مغذی برایش مناسب‌اند.
۲. خاک لای یا سیلت
خاک لای یا سیلت (silt) حالت پودری دارد و حاصل‌خیز است. البته اگر بخش بزرگی از خاک یک زمین از این نوع باشد، امکان اشباع‌شدن آن با آب زیاد خواهد بود. از گیاهان مناسب برای خاک لای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- علف‌شیر: این گیاه در خاک‌های مرطوب خوب رشد می‌کند.
- زنبق مردابی: این گیاه خودش را با محیط تطبیق می‌دهد و در مکان‌هایی مانند اطراف حوض باغ‌ها یا کنار جوی‌ها هم زیاد می‌روید و ماندگار می‌شود.
- زنبق آبی ژاپنی: این گل عاشق آب است، بنابراین در اطراف حوض‌ها و محیط‌های مرطوب به‌خوبی رشد می‌کند.
۳. خاک رُس
خاک رس اجزایی دارد که به یکدیگر می‌چسبند و توده‌های بزرگ‌تری ایجاد می‌کنند. این خاک خیلی حاصل‌خیز است، اما خاک گلدانی که بخش زیادی از آن رُس باشد سنگین می‌شود و زهکشی خوبی ندارد. البته گیاهانی هم هستند که در چنین خاکی به‌خوبی رشد می‌کنند، مانند:
- نعنای ترنجی: بعضی از انواع این گیاه در خاک رس به‌خوبی رشد می‌کنند. انواعی از آن هم خاک‌های ماسه‌ای یا لوم را به خاک رس ترجیح می‌دهند، پس قبل از خرید خاک برای این گل‌ها به نوعشان دقت کنید.
- کوکب کوهی: این گل در طیف متنوعی از خاک‌ها از جمله رسی و لومی می‌روید. برای رشد خوب هم به خاکی با زهکشی مناسب نیاز دارد.
- علف طلایی: این گل وحشی هم در انواع مختلفی از خاک از جمله خاک رس می‌روید.
بهترین خاک برای گلدان چیست؟
بهترین خاک برای گلدان ترکیبی است از رس، ماسه و خاک لای. به این ترکیب لوم گفته می‌شود. لوم تمام انواع اصلی خاک گلدان را در خود دارد.
خاک لوم ترکیبی متعادل از سه نوع اصلی خاک است، یعنی ماسه‌ای و سیلت و رس. خب چرا این خاک برای کاشت گل و گیاه مناسب است؟
- PH بالا: بهترین میزان PH برای خاک عددی در بازه ۶ تا ۷ است. PH خاک روی رشد گیاه اثر دارد. این طیف از اسیدی‌بودن باعث می‌شود مواد مغذی برای گیاه، موجودات و ترکیبات مفید دیگر خاک مانند کرم‌های مفید به‌خوبی رشد کنند.
- کلسیم زیاد: گیاهان برای رشد مناسب نیاز به کلسیم دارند. کلسیم مواد شیمیایی موجود در خاک گلدان را متعادل می‌کند. همچنین وجود میزان مناسبی از کلسیم باعث می‌شود خاک بهتر آب را نگه دارد. خاک غنی از کلسیم به رسیدن آب و اکسیژن به ریشه‌ها کمک می‌کند و از میزان نمک موجود در خاک گلدان می‌کاهد. نمک زیادی باعث تخریب ریشه‌ها می‌شود و با ممانعت از جذب مواد مغذی، نمی‌گذارد گیاه به‌خوبی رشد کند.
- بافت شنی: خاک لوم خشک نرم، اما شنی است و به‌سادگی خُرد می‌شود. این ویژگی باعث زهکشی مطلوبش می‌شود. بافت چنین خاکی امکان نگهداری آب و مواد مغذی را هم فراهم می‌کند، در نتیجه گیاه رطوبت و مواد مغذی منسجم و مناسبی خواهد داشت. بافت خاک طوری است که اجازه گردش آسان اکسیژن و رسیدن آن به ریشه‌ها را هم می‌دهد.
برای بهبود وضعیت گلدان‌ها، بیشتر مواقع باید به خاکشان کمی کمپوست اضافه کنید. میزان ماسه و پیت‌ماسی که به خاک هر گلدان اضافه می‌شود هم وابسته به تراکم و فشردگی خاکش است. اگر نمی‌دانید پیت‌ماس چیست، باید بگوییم لاشه نوعی خزه است که نقش کود را در گلدان‌ها ایفا می‌کند و باعث رشد بهترشان می‌شود. یادتان باشد که بهترین خاک برای گلدان بنا به نوع و شرایط رشدش متفاوت خواهد بود. گاهی هم ممکن است گیاه نیاز به کود خانگی یا صنعتی داشته باشد.
مواد مناسب دیگر برای خاک گلدان چیست؟
برای اینکه بدانید چه ترکیب خاکی مناسب گلدان‌هایتان است، نیاز به آشنایی با مواد دیگری هم دارید. چه موادی؟ در ادامه گفته‌ایم.
۱. پیت
پیت نوعی ماده معدنی ارگانیک است که از گیاهان تجزیه‌شده در باتلاق‌ها به دست می‌آید. بخش زیادی از پیت، خزه اسفاگنوم است. به پیت پیت‌ماس هم می‌گویند. در ترکیب خاک بیشتر گلدان‌ها از پیت استفاده می‌شود، چون رطوبت را بدون خیس و اشباع‌کردن خاک، به‌خوبی نگه می‌دارد. این ماده سبک است و به‌سادگی هم فشرده نمی‌شود.
۲. کمپوست
کمپوست نقش ماده تقویتی برای خاک گلدان‌ها دارد و می‌تواند از فضاهای هوایی در خاک کم کند. نباید از این ماده زیاد در گلدان‌ها استفاده شود. فقط باید یک‌سوم از خاک گلدان کمپوست باشد.
۳. پوست تنه درخت
پوست درختی که آسیاب و تا حدی کمپوست (ترکیب پوسته با خاک) شده باشد هم به‌جای پیت‌ماس برای گلدان‌ها استفاده می‌شود. این ترکیب ارزان‌تر از پیت است و به جریان‌یافتن هوا در خاک کمک می‌کند. البته زودتر از پیت خشک می‌شود و به آبیاری بیشتری نیاز دارد.
۴. الیاف نارگیل
الیاف نارگیل هم ماده‌ای فیبری است که از پوسته نارگیل به دست می‌آید. الیاف نارگیل گاهی به‌جای پیت استفاده می‌شوند. شباهت این الیاف به پیت، توانایی حفظ آب بدون خیس‌کردن خاک است.
۵. وِرمیکولیت
ورمیکولیت هم ماده‌ای است که از حرارت‌دادن خرده‌های سنگ میکا به دست می‌آید. رنگش خاکستری است و بافتی اسفنجی دارد و به نگهداشت آب در خاک گلدان‌ها کمک می‌کند. ورمیکولیت مواد مغذی را نگه می‌دارد و آنها را برای مدت طولانی‌تری به ریشه گیاه می‌رساند.
۶. پِرلیت
پرلیت سنگ آتش‌فشانی سفیدرنگی است که وزن اندکی دارد و زهکشی و هوادهی به خاک را در گلدان‌ها ممکن می‌کند.
خاک گلدان باید چگونه باشد؟
انتخاب بهترین خاک در گِروی نوع پیاز گل، دانه و محیط کاشت است. مثلا پیاز بیشتر گل‌ها در خاک‌های لومی و ماسه‌ای رشد می‌کنند.
- تلفیق خاک لوم و شنی زهکشی عالی دارند و مانع از پوسیده‌شدن بذر گل می‌شوند. در چنین خاک‌هایی، ریشه گیاه به‌آسانی رشد می‌کند.
- بافت خاک گلدان زمانی در بهترین شکل قرار می‌گیرد که گل و گیاه را در گلدان یا جعبه‌های کاشت گل (باکس) بکارید.
- برای گل‌های باغچه‌ای، هنگام آماده‌سازی باغچه بهتر است از خاکی متشکل از کمپوست، پیت و خاک سطحی یا روخاک استفاده کنید. نسبت ترکیب این سه هم باید برابر باشد.
بهترین خاک برای کاشت سبزیجات چیست؟
بهترین خاک برای کاشت سبزیجات وابسته به نوع باغچه‌تان است. برای نمونه اگر باغچه‌تان بستر برجسته‌ای دارد و منطقه کاشت ریشه‌ها در فاصله بیش از یک‌متری زمین است، استفاده از کمپوست و روخاک فکر خوبی خواهد بود. نسبت این دو هم باید برابر باشد.
اگر سبزیجات را در مزرعه می‌کارید، باید دنبال خاکی با خاصیت زهکشی مناسب باشید. اگر خاک مزرعه از جنس رس باشد، اصلاحاتی نیاز است تا زهکشی به‌خوبی انجام شود. برای اصلاح خاک رس آن را با سنگ شیِل، وِرمیکولیت یا سنگ گچ ترکیب می‌کنند.
آموزش ساخت خاک گلدان آپارتمانی
برای خاک گلدان‌های درون خانه سراغ خاک باغچه‌تان می‌روید؟ ناراحت نشوید، اما این کار فکر خوبی نیست. چرا؟ چون خاک باغچه حاوی باکتری‌هایی است که برای گلدان‌های داخل خانه مضرند. دو انتخاب خوب برای خاک گلدان‌های داخلی پیش رویتان است که در ادامه می‌خوانید.
۱. خاک باغچه را استریل کنید
اگر قصد دارید از خاک باغچه برای گلدان‌های درون خانه استفاده کنید، ابتدا باید آن را استریل کنید. این کار به از بین بردن حشرات، علف‌های هرز خاک و بیماری‌های آن کمک می‌کند. خاک باغچه را روی کاغذ شیرینی بریزید و آن را در فِر در دمای ۱۸۰درجه به‌مدت ۳۰ دقیقه بپزید. این اقدام مفید و ازبین‌برنده باکتری‌ها کمی بو راه می‌اندازد، اما ارزشش را دارد.
پس از این مرحله، خاک را با خاک ماسه‌ای و پیت مخلوط کنید. این کار به شما خاکی می‌دهد که هم مرطوب است و هم گردش اکسیژن و زهکشی مناسب را فراهم می‌کند.
خاک‌هایی که برای کاشت گلدانی در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند، حاوی ورمیکولیت و پیت‌ماس هستند. اندکی کود هم در آنها وجود دارد. چنین خاکی حاوی مواد مغذی است و رطوبت را هم حفظ می‌کند. ضمن اینکه برای گردش هوا و سالم‌ماندن ریشه‌ها هم مفید است.
۲. ترکیب خاک را خودتان بسازید
می‌توانید ترکیب مناسب را خودتان بسازید. این کار به شما اجازه می‌دهد کیفیت خاک را تعیین کنید. آموزش ساخت خاک گلدان را در ادامه نوشته‌ایم:
- ۳۸۰ لیتر خاک پیت‌ماس؛
- ۳۸۰ لیتر خاک پِرلیت؛
- ۴٫۵ کیلوگرم پودر استخوان؛
- ۲٫۲۵ کیلوگرم پودر خون؛
- ۲٫۲۵ کیلوگرم سنگ‌آهک.
همه مواد بالا را خوب با هم ترکیب کنید و در ظرف یا گلدانی هواگیر بریزید.
خاک مناسب چند گیاه دوست‌داشتنی و معروف
در این قسمت می‌خواهیم از خاک گلدان چند گیاه معروف بگوییم که میان گیاه‌دوستان و طرف‌داران نگهداری گل شهرت زیادی دارند. چه خاکی برای این سبزهای دوست‌داشتنی مناسب است؟
خاک گلدان کاکتوس
نگهداری از کاکتوس کار ساده‌ای نیست. انواع کاکتوس با آب میانه خوبی ندارند، بنابراین نباید از خاکی برایشان استفاده کنید که با آب اشباع می‌شود. آب زیاد در خاک کاکتوس، آن را خراب می‌کند. برای این گیاه موادی مانند پیت‌ماس و پرلیت مناسب‌اند، چون علاوه بر حفظ رطوبت، مانع از تجمع آب اضافی در خاک گلدان هم می‌شوند. ترکیب خاک ماسه‌ای، پیت و پرلیت برای کاکتوس‌ها مناسب است.
خاک گلدان سانسوریا و پتوس
برای کاشت و نگهداری از گل‌های آپارتمانی مانند پتوس و سانسوریا باید به فکر اضافه‌کردن کود به خاک گلدان‌ها باشید. استفاده از کمپوست هم در خاک گلدان مفید است. پیت‌ماس را هم در ترکیب خاک قرار بدهید. باید ترکیب خاکتان به ریشه‌های گیاه اجازه تنفس بدهد و آب را هم به‌خوبی نگه دارد.
چند نکته برای انتخاب خاک مناسب گلدان
روش‌های مختلفی برای بهبود اوضاع خاک گل‌ها و گیاهانتان وجود دارد. خبر خوش این است که بیشتر این روش‌ها ساده هستند:
- قبل از آنکه دست به کار شوید، کمی از خاک منتخب‌تان را امتحان کنید. ببینید وضعیت زهکشی، مواد مغذی و گردش هوا در آن چگونه است.
- از اضافه‌کردن مواد ارگانیک به خاک غافل نشوید. این کار به رشد بهتر گل‌ها و گیاهان کمک می‌کند. برای مثال میزان مناسبی از کمپوست را به خاک گلدان‌هایتان اضافه کنید.
- PH خاک را کنترل کنید. اگر خاک بیش‌ازحد اسیدی شود، به گل‌هایتان آسیب می‌رسد. اضافه‌کردن مواد ارگانیک می‌تواند PH خاک را تنظیم کند.
- از فشرده و لِه‌کردن خاک گلدان‌ها خودداری کنید. این کار باعث می‌شود ریشه گیاهان به‌خوبی رشد نکنند.
- خاک را بیش‌ازحد با بیل جابه‌جا نکنید و از کندن زیاد خاک و بازی با آن دست بکشید. در غیر این صورت، مشکلاتی مانند اشباع آن با آب پیش خواهد آمد.
در آخر
برای داشتن گلدان‌های زیبا و باطراوت باید راه و روش رسیدگی به آنها را یاد بگیرید. آشنایی با خاک مناسب از مهم‌ترین بخش‌های داشتن گل و گیاه زیبا و سالم است. از اطلاعات بالا استفاده کردید؟ خودتان هم توصیه‌ای دارید یا روشی بلد هستید که با ما در میان بگذارید؟
