ناخن علاوه بر حفاظت از نوک حساس انگشتان، به برداشتن اجسام، خاراندن بدن و بازکردن گره کمک می‌کند. ناخن دست ۳ برابر سریع‌تر از ناخن پا رشد می‌کند و بیشتر مشکلات آن به‌دلیل جراحت، عفونت و بیماریهای پوستی مثل اگزما و پسوریازیس ایجاد می‌شود. در حالی که بیماری های ناخن پا معمولا به‌دلیل تروما، کفش نامناسب، گردش خون ضعیف، عصب‌دهی ضعیف یا عفونت بروز می‌کنند. در این مقاله، با انواع بیماریهای ناخن و روش پیشگیری از آنها آشنا می‌شویم. تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
ساختار ناخن
ناخن از تکثیر سلول‌هایی در پایه ناخن و پروتئینی به‌نام کراتین ساخته می‌شود. کراتین همان پروتئینی است که در پوست و مو وجود دارد. بعد از تکثیر سلولی، لایه‌ها روی هم قرار می‌گیرند و سخت می‌شوند که به آن کراتینه‌شدن می‌گویند. استحکام، ضخامت و سرعت رشد ناخن از ویژگی‌هایی هستند که از والدینمان به ارث می‌بریم. ساختار ناخن شامل چند جزء است:
- ماتریکس ناخن: جایی که رشد ناخن اتفاق می‌افتد و در زیر پوست پشت ناخن قرار دارد.
- صفحه یا صدف ناخن: سطح قابل‌مشاهده ناخن است.
- بستر ناخن: صفحه ناخن روی بستر ناخن قرار گرفته است. به‌علت وجود مویرگ‌های غنی از خون در بستر ناخن، صفحه ناخن به رنگ صورتی دیده می‌شود.
- لانولا: ساختار ماه‌شکلی که گاهی در پایه صفحه ناخن دیده می‌شود.
- چین‌خوردگی ناخن: شیار پوستی نازکی که صفحه ناخن را در جای خودش نگه می‌دارد.
- کوتیکول: بافت نازک روی پایه صفحه ناخن.
انواع بیماری های ناخن پا
بیماریهای ناخن در همه سنین دیده می‌شوند. معمولا رژیم غذایی نقشی در تغییرات غیرطبیعی ناخن ندارد، مگر اینکه فرد دچار سوءتغذیه شدید باشد. بعضی از بیماری های ناخن پا به درمان تخصصی نیاز دارند، اما بقیه با خودمراقبی ساده و تغییرات جزئی سبک زندگی درمان می‌شوند. افراد مبتلا به دیابت یا نقص سیستم ایمنی بیشتر در معرض عفونت‌های قارچی ناخن هستند. از طرف دیگر بیماری های ناخن پا در بین افراد مسن شایع‌تر است. انواع مختلفی بیماری ناخن وجود دارد که در ادامه بعضی از آنها را بررسی می‌کنیم.
۱. بی‌رنگ‌شدن ناخن
صفحه ناخن سالم صورتی است، اما این بیماری سبب سفیدشدن ناخن در حال رشد می‌شود. بی‌رنگ‌شدن ناخن دلایل مختلفی دارد، از جمله:
- استفاده از پولیش یا لاک ناخن؛
- نیکوتین ناشی از مصرف سیگار؛
- مواد موجود در رنگ مو؛
- عفونت‌های خاص؛
- آسیب به بستر ناخن؛
- مصرف بعضی داروها شامل آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدمالاریا و بعضی داروهای شیمی‌درمانی؛
- ملانوما.
۲. بلندشدن صفحه ناخن
اگر صفحه ناخن از بستر آن بلند شود، سفید می‌شود. عوامل مختلفی در این مسئله نقش دارند، از جمله:
- تمیزکردن بیش از حد زیر ناخن؛
- پولیش ناخن با مواد شیمیایی آسیب‌زا مثل فرمالین؛
- بد برداشتن ناخن مصنوعی؛
- پسوریازیس؛
- تینه‌آ (نوعی عفونت قارچی)؛
۳. ضخیم‌شدن ناخن
این بیماری بیشتر روی ناخن‌های پا اثر می‌گذارد و افراد مسن بیشتر در معرضش هستند. عوامل مختلفی در این بیماری نقش دارند، از جمله:
- عفونت قارچی؛
- بی‌توجهی به ناخن؛
- گردش خون ضعیف؛
- التهاب در انگشتان پا؛
- تغییر الگوی راه‌رفتن؛
- کفش‌های نامناسب؛
- پسوریازیس.
۴. ناخن شیاردار
لبه‌دارشدن طول یا عرض ناخن علت‌های مختلفی دارد، از جمله:
- تغییرات مربوط به سن؛
- آسیب به ماتریکس ناخن؛
- توجه بیش از حد به کوتیکول‌ها؛
- تب یا بیماری؛
- اگزما؛
- آرتریت روماتوئید؛
- بیماری عروق محیطی؛
- بیماری لیکن پلانوس.
۵. ترک‌خوردن ناخن
در این حالت، صفحه ناخن هنگام رشد از بستر ناخن شکافته‌شده یا لایه‌لایه می‌شود. عوامل مختلفی در این بیماری نقش دارند، از جمله:
- خیس‌بودن دائمی دست‌ها (به‌خصوص اگر از صابون و مواد شوینده استفاده شود)؛
- استفاده دائمی از لاک ناخن و پاک‌کردن آن؛
- ضربه‌های خفیف مداوم به ناخن مانند ضربه‌زدن معمولی با انگشت یا استفاده از ناخن‌ها به‌جای ابزار (مثلا تمیزکردن بین دندان‌ها).
۶. ناخن‌های شکننده یا اونیکوشیزیا (onychoschizia)
افتادن جسمی سنگین روی انگشت پا یا ضربه‌های دیگر می‌تواند به بستر ناخن آسیب بزند و موجب تغییر شکل، ضخیم یا ناهموارشدن ناخن شود. البته ضخیم‌شدن ناخن‌ها بخشی از فرایند پیری طبیعی نیز هست.
ناخن پای تغییرشکل‌یافته یا شکننده را متخصص باید معاینه کند. کوتاه‌کردن، شکل‌دهی و مراقبت از ناخن توسط متخصص می‌تواند به سلامت، تشخیص و درمان مشکلات ناخن کمک کند. کمبود آهن در ایجاد این عارضه نقش دارد.
۷. عفونت باکتریایی ناخن
باکتری استافیلوکوکوس اورئوس علت شایع عفونت باکتریایی ناخن است. معمولا عفونت ابتدا در چین پوستی پایه ناخن ایجاد می‌شود. بدون درمان، عفونت بدتر و موجب التهاب و چرک می‌شود.
بعضی فعالیت‌ها فرد را در معرض عفونت باکتریایی قرار می‌دهند، از جمله:
- مرطوب‌بودن دائمی دست‌ها؛
- توجه بیش از حد به کوتیکول‌ها؛
- ضربه شدید به ناخن به‌طوری که بافت‌های زیرین در معرض عفونت قرار بگیرند؛
- اگزمای اطراف ناخن.
۸. التهاب پوست کنار ناخن (پارونیشیا)
پوست اطراف ناخن می‌تواند با باکتری، به‌خصوص استافیلوکوکوس اورئوس، عفونی شود. این عفونت پارونیشیا نامیده می‌شود. علائم آن شامل قرمزی، درد، ورم اطراف کوتیکول و ترشحات زرد و سبز است.
چند درمان برای این بیماری وجود دارد، از جمله:
- پاهایتان را تا حد امکان خشک نگه دارید؛
- از کرم‌های محافظ و لوسیون ضدعفونی‌کننده و مواد ضدقارچ استفاده کنید؛
- در موارد حاد از آنتی‌بیوتیک استفاده کنید.
پارونیشیای مزمن (زمانی که بیماری مدتی طولانی ادامه می‌یابد) سخت‌تر درمان می‌شود و ممکن است ناخن از شکل طبیعی خارج شود، رنگ خود را از دست بدهد و پوست محل عفونت بلند شود. گاهی اوقات عفونت از یک ناخن به ناخن دیگر منتقل می‌شود. طیفی از میکروارگانیسم‌ها در کنار هم مسئول پارونیشیای مزمن هستند.
۹. عفونت قارچی
عفونت قارچی، مثل تینه‌آ، از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود و می‌تواند ناخن‌های دست و پا را درگیر کند. بدون درمان، ممکن است بستر ناخن عفونی شود. افراد مبتلا به دیابت و نقص سیستم ایمنی بیشتر در معرض عفونت قارچی هستند. بیماری پای ورزشکار، تعریق و سالن‌های مانیکور و پدیکور افراد را بیشتر در معرض عفونت قارچی ناخن قرار می‌دهند.
مشخصات عفونت قارچی ناخن به نوع عامل عفونی بستگی دارند، اما بعضی از آنها عبارت‌اند از:
- بلندشدن صفحه ناخن از بستر ناخن؛
- ضخیم‌شدن صفحه ناخن؛
- ازبین‌رفتن صفحه ناخن؛
- تغییر رنگ ناخن (معمولا به‌صورت رگه‌ای)؛
- ترشحات بدبوی سفید، زرد یا سبز؛
- پوسته‌پوسته‌شدن یا سوراخ‌شدن صفحه ناخن.
چند درمان برای عفونت قارچی ناخن وجود دارد، از جمله:
- استفاده موضعی یا مصرف خوراکی داروهای ضدقارچ.
- کوتاه‌کردن، فرم‌دادن یا مراقبت از ناخن پا توسط متخصص.
۱۰. فرورفتن ناخن در گوشت پا
یکی از شایع‌ترین بیماری های ناخن پا که متخصصان درمانش می‌کنند فرورفتن ناخن در گوشت پاست، به‌خصوص انگشت شست پا بیشتر دچار این بیماری دردناک می‌شود. عوامل مختلفی در این مسئله نقش دارند، از جمله:
- کوتاه‌کردن نادرست ناخن؛
- آسیب (مثل ضربه‌زدن به انگشت پا)؛
- ناخنی که به‌طور طبیعی در یک طرف انحنا دارد و به داخل پوست فرو می‌رود.
درمان به شدت بیماری بستگی دارد، اما می‌تواند شامل برداشتن بخش فرورفته ناخن با استفاده از بی‌حسی موضعی باشد.
چند پیشنهاد برای جلوگیری از فرورفتن ناخن در گوش پا وجود دارد، از جمله:
- کوتاه‌کردن ناخن به‌صورت صاف نه منحنی؛
- پوشیدن کفش راحت و اندازه که به انگشت پایتان فشار وارد نکند.
۱۱. بیماریهای پوستی و ناخن
بیماریهای پوستی مثل اگزما، پسوریازیس، لیکن پلانوس یا لوپوس می‌توانند روی ناخن اثر بگذارند و ناهنجاری‌هایی مثل ایجاد سوراخ و شکاف یا ازبین‌رفتن ناخن را در پی داشته باشند. در این موارد، درمان بیماریهای پوستی می‌تواند به درمان مشکلات مربوط به ناخن کمک کند.
۱۲. شکل غیرطبیعی ناخن
مشکلاتی مثل کمبود آهن می‌تواند موجب بدشکلی و تقعر ناخن شود.
۱۳. تومورهای ناخن
تومورهایی مثل کارسینومای سلول سنگفرشی که معمولا با عفونت ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می‌شود می‌توانند روی ناخن اثر بگذارند. ملانوما هم می‌تواند روی ناخن اثر بگذارد.
۱۴. خونریزی تراشه‌ای ناخن
این بیماری سبب ایجاد خطوط نازکی از خونریزی در طول بستر ناخن می‌شود که می‌تواند به‌علت جراحت، کم‌خونی شدید، اندوکاردیت عفونی (التهاب بافت داخلی قلب) و بیماریهای خاص مثل التهاب مفاصل ایجاد شود.
۱۵. بیماریهای سایر نواحی بدن
بعضی بیماری‌ها می‌توانند بر شکل و سلامت و رنگ ناخن اثر بگذارند، از جمله:
- بیماری ریه؛
- بیماری قلبی؛
- بیماری کلیوی؛
- بیماری کبدی؛
- بیماری تیروئید.
۱۶. بیماریهای مادرزادی ناخن
بعضی بیماری‌ها مادرزادی هستند و در زمان تولد وجود دارند، از جمله سندروم پاتلای ناخن که در آن ناخن به صورت نامناسب شکل می‌گیرد یا اصلا وجود ندارد.
۱۷. اثرات افزایش سن
با افزایش سن، سرعت رشد ناخن‌های دست و پا کم می‌شود. همچنین تغییر پروتئین‌های صفحه ناخن، ناخن را شکننده می‌کند. ازدست‌دادن رنگ و ضخیم‌شدن ناخن با افزایش سن هم شایع است.
۱۸. انیکوگریفوز یا ناخن شاخ‌قوچی
انیکوگریفور (Onychogryphosis) یکی از شایع‌ترین بیماری های ناخن پا است. بر اثر این بیماری، ناخن‌ها بیش از حد رشد می‌کنند و ضخیم می‌شوند. این بیماری بیشتر بر ناخن شست پا اثر می‌گذارد و بخشی از ناخن سریع‌تر از بخش دیگر رشد می‌کند. ژنتیک، جراحت، مشکلات گردش خون، پسوریازیس و ایکتیوز در این بیماری نقش دارند. تنها درمان دائمی برای این بیماری حذف بستر ناخن است.
۱۹. انیکولیز
این عارضه زمانی رخ می‌دهد که ناخن به‌شکل دردناکی از بستر ناخن جدا می‌شود. معمولا با گذشت زمان اتفاق می‌افتد و می‌تواند به‌دلیل جراحت، استفاده از مواد شیمیایی، حساسیت پوستی، پسوریازیس یا عفونت‌های قارچی ایجاد شود. این بیماری می‌تواند در ایجاد پوست اضافی زیر ناخن، سوراخ‌شدن یا ضخیم‌شدن ناخن نقش داشته باشد.
۲۰. زگیل پریونگال
زگیل‌های پریونگال در اطراف ناخن‌های انگشتان دست یا پا ایجاد می‌شوند. این زگیل‌ها ابتدا به‌اندازه سر سوزن هستند و به‌آرامی رشد می‌کنند تا به‌صورت برجستگی‌های زبر و کثیفی شبیه گل‌کلم درمی‌آیند. درنهایت هم به‌صورت خوشه‌ای منتشر می‌شوند.
این بیماری معمولا کودکان و افراد جوان، به‌خصوص افرادی که ناخنشان را می‌جوند، درگیر می‌کند. این زگیل‌ها به‌سختی درمان می‌شوند و بهتر است هرچه زودتر درمانشان را شروع کنید. علت ایجاد این زگیل‌ها ویروس پاپیلومای انسانی است.
زگیل پریونگال کوچک دردناک نیست، اما زمانی که رشد می‌کند دردناک می‌شود و می‌تواند رشد طبیعی ناخن را مختل کند و و موجب ترک‌خوردن پوست اطراف ناخن شود. همچنین ناخن و کوتیکول آن ممکن است بدشکل شوند.
درمان‌های مختلفی برای این بیماری وجود دارد، از جمله:
- سالیسیلیک اسید؛
- کرایوتراپی؛
- تزریق آنتی ژن؛
- لیزر.
۲۱. ایجاد رگه‌های سیاه روی ناخن
ممکن است این رگه‌ها علامت ملانوما باشند و باید به پزشک مراجعه کنید.
۲۲. ناخن سوراخ‌سوراخ
وجود فرورفتگی روی ناخن می‌تواند علامت بیماری در بدن باشد، از جمله پسوریازیس، درماتیت آتوپیک و آلوپسی آره‌آتا. در این موارد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
۲۳. زردشدن ناخن
استفاده از لاک ناخن بدون تاپ کوت و سیگار‌کشیدن می‌توانند موجب زردشدن ناخن شوند. اگر ناخن شما زرد و ضخیم و رشد آن متوقف شد ممکن است چیزی در بدن شما تغییر کرده باشد. بیماری کلیوی و آرتریت روماتوئید می‌توانند موجب زردی ناخن شوند. همچنین ممکن است عفونت ناخن جدی داشته باشید که به درمان نیاز دارد.
۲۴. ناخن قاشقی‌شکل
اگر ناخن نازکی دارید که در قسمت وسط به داخل فرو رفته و شبیه قاشق است، احتمالا به‌سبب کمبود آهن دچار ناخن قاشقی شده‌اید. کمبود آهن به دلایل مختلفی مثل تغذیه نامناسب، مشکلات معده و روده و حساسیت به گلوتن ایجاد می‌شود. تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند به بیمار کمک کند.
۲۶. اونیکوتیلومانیا
اگر شیارهایی در مرکز انگشت شست شما وجود دارد، احتمالا عادت دارید کوتیکول روی صفحه ناخن را بکنید، ولی از این مسئله مطلع نیستید. پزشک می‌تواند در اصلاح این عادت به شما کمک کند.
۲۷. ناخن با سر خمیده
این حالت معمولا به‌تدریج ایجاد می‌شود و شخص متوجهش نمی‌شود. در این حالت، سر ناخن برجسته می‌شود و ناخن هنگام فشاردادن حالت اسفنجی دارد. اگر متوجه این مسئله شدید، به پزشک مراجعه کنید. ناخن سرخمیده می‌تواند بی‌خطر و ارثی باشد. بااین‌حال می‌تواند نشانه بیماری در نقاط دیگر بدن هم باشد، از جمله:
- ریه؛
- قلب؛
- کبد؛
- معده و روده.
علت تغییر رنگ ناخن پا
بیماری‌ها می‌توانند موجب تغییر رنگ ناخن شوند. تغییر رنگ خاص می‌تواند نشانه نوعی بیماری خاص باشد، از جمله:
- ناخن آبی: نبود اکسیژن در خون؛
- ناخن سفید: بیماری کبدی یا دیابت؛
- ناخن نیمه‌سفید نیمه‌صورتی: بیماری کلیوی؛
- هلال قرمز تیره: لوپوس، بیماری قلبی، آرتریت؛
- رنگ سیاه مایل به سبز: عفونت باکتریایی؛
- هلال آبی: مسمومیت.
تشخیص و درمان مشکلات ناخن
هر تغییر غیرطبیعی ناخن باید از نظر پزشکی بررسی شود. اگر علت مشکل ناخن شما بلافاصله مشخص نشد، ممکن است پزشک برای ارزیابی بیشتر، ناخن را ببرد یا از زیر آن نمونه بردارد. عفونت ناخن انگشتان دست معمولا زودتر از ناخن انگشتان پا درمان می‌شود.
با توجه به علت بیماری، درمان‌های مختلفی وجود دارند، از جمله:
- آنتی‌بیوتیک برای عفونت باکتریایی؛
- داروهای ضدقارچ برای عفونت‌های قارچی (معمولا به‌صورت قرص‌های خوراکی)؛
- درمان هر نوع بیماری پوستی؛
- شیوه‌های مراقبتی مناسب برای ناخن.
خودمراقبتی از ناخن
روش‌های مختلفی برای کاهش مشکلات ناخن وجود دارند، از جمله:
- رعایت بهداشت شخصی؛
- استفاده از دستکش برای کارهایی مثل ظرف شستن؛
- دوری از مواد شیمیایی مثل صابون و شوینده‌های قوی؛
- محدودکردن مصرف مواد شیمیایی مثل رنگ مو؛
- استفاده از پولیش ناخن؛
- تمیزنکردن بیش از حد زیر ناخن؛
- عقب‌ندادن زیاد کوتیکول در زمان مانیکور خانگی؛
- استفاده از ناخن‌گیر به‌جای جویدن ناخن؛
- با احتیاط برداشتن ناخن مصنوعی؛
- نکشیدن سیگار؛
- مرطوب‌کردن مدام دست‌ها به‌خصوص بعد از شستن آنها؛
- درمان هر نوع علامت اگزما؛
- محافظت در برابر عفونت قارچی؛
- استفاده از کفش مناسب.
شما بگویید
شما چقدر با بیماریهای ناخن پا و روش‌های درمانشان آشنایی دارید؟ آیا تابه‌حال دچار این بیماری‌ها شده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید و برای کمک به سلامت عزیزانتان این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برایشان ارسال کنید.
