دندان‌های سفید هر چهره‌ای را زیباتر می‌کنند، به‌ویژه موقع خندیدن. به همین خاطر است که سفید کردن یا بلیچ دندان امروزه طرفداران زیادی دارد و خیلی‌ها به‌دنبال راه‌های مختلفی برای انجام آن هستند. فرایند بلیچ دندان یا همان سفید کردن دندان ها، لکه‌ها و تغییر رنگ‌های ایجاد شده در دندان را برطرف می‌کند. سفید کردن جزو پرطرفدارترین کارهای زیبایی دندان است، چون ظاهر دندان‌ها را تا حد زیادی زیباتر می‌کند. بیشتر دندان‌پزشک‌ها هم بلیچینگ دندان را در مطب‌شان انجام می‌دهند.
- علت تغییر رنگ دندان
- راه‌های مختلف بلیچ دندان
- بلیچ دندان و سفید نگه‌داشتن دندان‌ها
در این مقاله با بلیچ دندان و انواع خانگی و درمانگاهی آن بیشتر آشنا می‌شوید.
علت تغییر رنگ دندان
اسم لایهٔ بیرونی دندان، انامل (Enamel) یا همان مینای دندان است. رنگ طبیعی دندان، با بازتاب و پخش نور از مینای دندان، در ترکیب با رنگ عاج زیرِ آن ایجاد می‌شود. ژن‌ها هم بر ضخامت و صافیِ مینای دندان اثر می‌گذارند. هرقدر مینای دندان نازک‌تر باشد، رنگ عاج بیشتر معلوم می‌شود. نازک یا ضخیم بودن مینای دندان، بر بازتاب نور و متعاقبا بر رنگ دندان هم اثر می‌گذارد.
هر روز، یک لایهٔ نازک به‌نام پلیکل (Pellicle) روی مینای دندان تشکیل و باعث جذب لکه‌ها می‌شود. مینای دندان منافذی هم دارد که می‌توانند لکه‌ها را نگه دارند.
رایج‌ترین دلایل زرد شدن دندان‌ها یا لک افتادن روی آن‌ها عبارت‌اند از:
- مصرف تنباکو؛
- نوشیدن مایعات تیره مانند قهوه و چای؛
- مراقبت نکردن از دندان‌ها.
بالا رفتن سن هم باعث تغییر رنگ دندان‌ها می‌شود؛ چون مینای دندان نازک‌تر و عاج دندان تیره‌تر می‌شود.
ممکن است لکه‌ها درون دندان هم باشند که به آن‌ها لکه‌های درونی می‌گویند. برای مثال، لکه‌های درونی ممکن است بر اثر استفادهٔ بیش از اندازهٔ فلوراید در حین رشد دندان‌های سفید در کودکان به وجود بیایند. آنتی بیوتیک های تتراسایکلین (Tetracycline) هم از دیگر دلایل به وجود آمدن این لکه‌ها هستند. اگر مادر طی دورهٔ دوم بارداری از این آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کند، ممکن است روی دندان بچه لکه بیفتد. استفاده از آن‌ها در کودکان زیر ۸ سال هم، باعث به وجود آمدن لکه‌های درونی می‌شود؛ چون دندان‌ها در این سال‌های زندگی در حال رشد هستند. حتی ممکن است دندان‌ها تیره هم بشوند.
سفید کردن دندان، روی لکه‌های سطحی یا بیرونی بیشترین اثر را دارد.
مقدمات بلیچ و سفید کردن دندان‌ها
پیش از اقدام به بلیچ باید برخی مشکلات دندانی را برطرف کرد. برای مثال، پیش از سفید شدن دندان‌ها، پوسیدگی‌ها باید درمان شوند. زیرا ممکن است مواد سفیدکننده از پوسیدگی‌ها عبور کنند و به قسمت‌های درونیِ دندان برسند. اگر لثه‌ها تحلیل رفته باشند، ممکن است ریشه‌های بیرون‌ماندهٔ دندان هم زرد به نظر برسند، اما محصولات سفیدکننده، آن قسمت‌ها را سفیدتر نمی‌کنند.
اگر پوسیدگی دندان یا لثهٔ تحلیل‌رفته دارید، بلیچ باعث حساسیت دندان‌ها می‌شود. سفیدکنندگی روی روکش‌های سرامیکی یا کامپوزیت‌های هم‌رنگ دندان تأثیری ندارد.
بلیچ دندان در مطب یا خانه قابل‌انجام است. برای سفید کردن در مطب، احتمالا دندان‌پزشک ابتدا از دندان عکس می‌گیرد. این کار به وی کمک می‌کند پیشرفت درمان را کنترل کند. دندان‌پزشک دندان‌ها را هم معاینه می‌کند و سؤالاتی دربارهٔ علت لکه‌دار شدن آن‌ها هم از شما خواهد پرسید. سپس دندان‌های شما را تمیز می‌کند. با این کار، باکتری‌ها، خوراکی‌ها و سایر موادی که روی دندان‌ها مانده و باعث لکه شده‌اند، تمیز خواهند شد. پس از انجام این کار، فرایند بلیچ دندان آغاز می‌شود.
برای بلیچ دندان در خانه، دندان‌پزشک می‌تواند قالب‌های نگهدارنده‌ای برای ژل سفیدکننده بسازند که دقیقا قالب دهان شما باشند. ژل‌های سفیدکنندهٔ خانگی معمولا باید هر روز، به‌مدت دو تا سه هفته استفاده شوند. کیت‌های بدون نیاز به نسخهٔ پزشک هم برای استفادهٔ خانگی هستند. این کیت‌ها حاوی قالب‌های نگهدارندهٔ ژل یا نوارهای سفیدکننده‌ای هستند که به دندان می‌چسبند. اگر می‌خواهید از این محصولات خانگی استفاده کنید، حتما با دندان‌پزشک خود مشورت کنید. اگر می‌خواهید آسیب احتمالی به دهان و دندان خود وارد نکنید یا دچار سوءِمصرف نشوید، این محصولات را طبق دستورالعمل استفاده کنید.
انواع بلیچ دندان
دو نوع بلیچ دندان وجود دارد: سفیدکنندگی روی دندان‌های زنده (دندان‌هایی که عصب‌های زنده دارند) و سفیدکنندگی روی دندان غیرزنده (دندان‌هایی که عصب‌کشی شده‌اند).
۱. سفیدکردن دندان زنده
رایج‌ترین نوع سفیدکنندگی (Vital Whitening)، با ژلی است که مستقیما روی سطح دندان مالیده می‌شود. این محصول حاوی هیدروژن پراکساید است.
بلیچ دندان هم در مطب دندان‌پزشکی، و هم در خانه قابل‌انجام است؛ البته دندان‌پزشک از ژل سفیدکنندهٔ قوی‌تری استفاده می‌کند و با لیزر یا نور ویژه‌ای، ژل را فعال می‌کند و بلیچ دندان سریع‌تر انجام می‌شود.
سفید کردن در مطب معمولا ۳۰ تا ۹۰ دقیقه زمان می‌برد. یک تا سه جلسه هم طول می‌کشد. هزینهٔ بلیچ دندان هم به روش مورداستفاده، سختیِ لکه‌ها و مقدار سفیدی مدنظر شما بستگی دارد. انواع مختلف لکه‌ها، پاسخ‌های متفاوتی به درمان می‌دهند.
ابتدا، دندان‌پزشک از ماده‌ای برای پوشاندن و حفظ لثه‌های اطراف دندان استفاده می‌کند. سپس، مادهٔ سفیدکننده روی دندان قرار می‌گیرد.
بعضی مواد سفیدکننده با نور لیزر، نورهای ویژه یا حرارتِ این نورها فعال می‌شوند. پس از استفادهٔ مادهٔ سفیدکننده، دندان‌پزشک نور را روی دندان‌ها می‌گیرد. اگر تغییر رنگ بدی داشته باشند، به شما توصیه خواهد شد که چند روز یا چند هفته، فرایند بلیچ دندان را در خانه ادامه بدهید.
در سفید کردن خانگی دندان، دندان‌پزشک قالب دندان‌های بالایی و پایینی را می‌گیرد و قالب دهانی ویژه‌ای برای شما می‌سازد. این قالب باید درست در دهان جای بگیرد. اگر درست جای بگیرد، مادهٔ سفیدکننده روی دندان خواهد ماند.
در خانه، قالب دهانی را با ژل سفیدکننده‌ای که دندان‌پزشک داده، پُر می‌کنید. روزی چند ساعت از این قالب دهانی استفاده می‌کنید. دندان‌های خیلی‌ها طی یکی دو هفته، به مقدار سفیدی مطلوب می‌رسند. اما شاید لازم باشد چهار هفته یا بیشتر هم از این قالب استفاده کنید.
بدون نسخهٔ پزشک هم می‌توانید محصولات سفیدکننده را از داروخانه‌ها بخرید. این محصولات اثر سفیدکنندگی ضعیف‌تری نسبت به محصولاتی دارند که دندان‌پزشک تجویز می‌کند. در نتیجه ممکن است فرایند سفیدکنندگی بیشتر طول بکشد. مادهٔ سفیدکننده یا به‌صورت ژل در قالب دهانی ریخته می‌شود، یا به‌صورت نوار به دندان‌ها می‌چسبد. قالب‌های دهانی بدون نسخه، نسبت به قالب‌های ویژه‌ای که دندان‌پزشک برای خودتان می‌سازد، کمتر قالب دهان می‌شوند.
خمیردندان‌های سفیدکننده هم وجود دارند. این خمیردندان‌ها حاوی ساینده‌هایی هستند که لکه‌ها را از روی مینای دندان پاک می‌کنند.
۲. سفیدکردن دندان غیرزنده
شاید روش سفیدکردن دندان زنده برای دندانی که عصب‌کشی شده مؤثر نباشد، چون این لکه‌ها از داخل دندان می‌آیند. در چنین حالتی، دندان‌پزشک از روش متفاوتی استفاده می‌کند که دندان‌ها را از داخل سفید خواهد کرد. در سفیدکردن دندان غیرزنده (Non-Vital Whitening)، دندان‌پزشک مادهٔ سفیدکننده را داخل دندان می‌گذارد و آن را به‌صورت موقتی پُر می‌کند. دندان چند روزی به همین صورت می‌ماند. شاید فقط یک‌بار به این روش نیاز باشد و شاید هم لازم باشد چند بار تکرار شود تا دندان به رنگ مدنظر درآید.
پس از بلیچ دندان
اگر متوجه شدید لثه‌هایتان سفید شده یا درد می‌کنند، با دندان‌پزشک تماس بگیرید.
بلیچ دندان راه‌حل دائمی نیست. لکه‌ها برمی‌گردند. اگر سیگار می‌کشید یا خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های لکه‌آور زیادی مصرف می‌کنید، ممکن است طی یک ماه، دوباره شاهد برگشتن رنگ دندان‌ها باشید. اگر از خوردن و آشامیدن این خوارکی‌ها پرهیز کنید، معمولا ۶ تا ۱۲ ماه دندان‌های سفیدی خواهید داشت.
سفید کردن مجدد دندان هم در مطب یا خانه قابل‌انجام است. اگر قالب دهانی ویژهٔ خودتان و مادهٔ سفیدکننده در خانه دارید، هر بار که خواستید، می‌توانید دندان‌هایتان را سفید کنید. دربارهٔ زمان‌بندی و تعداد دفعات بلیچ دندان با دندان‌پزشک خود مشورت کنید. می‌توانید دربارهٔ محصولات سفیدکنندهٔ مناسب خودتان هم از او راهنمایی بخواهید.
خطرات بلیچ دندان
بعید است بلیچ دندان عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد، اما شاید بعضی دندان‌ها مدت کوتاهی دچار حساسیت شوند. شاید حساسیت‌های ملایمی هم در لثهٔ خود احساس کنید. خانم‌ها در دوران بارداری نباید دندان‌هایشان را سفید کنند. تأثیر مواد سفیدکننده بر رشد جنین مشخص نیست. از آنجا که این فرایند صرفا مربوط به زیبایی است، بهتر است تا بعد از زایمان به تعویق بیفتد.
راه‌های مختلف بلیچ دندان
برای سفید کردن دندان‌ها دو گزینه وجود دارد: بلیچ دندان در مطب، یا روش‌های خانگی. در هر دوی این راه‌ها، از مواد بلیچ مبتنی بر پراکساید استفاده می‌شود. ابزارهای خانگی حاوی ۳ تا ۲۰ درصد (کاربامید یا هیدروژن) پراکساید هستند. ابزارهای مورد استفاده در مطب دندان‌پزشکی حاوی ۱۵ تا ۴۳ درصد پراکساید هستند.
به‌طور کلی، هرقدر مادهٔ مربوطه را بیشتر روی دندان‌ها نگه دارید، سفیدتر می‌شوند. اما هرقدر درصد پراکساید در مادهٔ سفیدکننده بیشتر باشد، مدت کوتاه‌تری باید روی دندان استعمال شود. اگر ژل را مدت طولانی روی دندان بگذارید، آن را خشک می‌کند و حساسیت دندان را افزایش می‌دهد.
هرکدام از این گزینه‌ها مزایا و معایبی دارند، اما قبل از استفاده از کیت‌های خانگیِ بلیچ دندان حتما با دندان‌پزشک مشورت کنید. همهٔ کسانی که از این کیت‌های خانگی استفاده کرده‌اند، لزوما نتیجهٔ خوبی ندیده‌اند. بلیچ دندان باعث سفید شدن روکش‌های سرامیکی یا کامپوزیت‌های هم‌رنگ دندان نمی‌شود.
سفید کردن دندان در مطب و درمانگاه
اگر بلیچ دندان را به دندان‌پزشک بسپارید، سریع‌تر سفید می‌شود. مادهٔ بلیچ دندان‌پزشک‌ها معمولا قوی‌تر از کیت‌های خانگی است. گاهی‌اوقات از حرارت، نور یا ترکیبی از این دو هم برای سرعت و شدت دادن به فرایند سفید کردن استفاده می‌کنند.
بهترین نتیجه معمولا طی چند جلسهٔ ۳۰ تا ۶۰ دقیقه‌ای به دست می‌آید و دندان‌ها سه تا هشت پرده سفیدتر می‌شوند. بعضی دندان‌پزشک‌ها از روش‌هایی استفاده می‌کنند که فقط در یک جلسهٔ دوساعته قابل‌انجام هستند، به‌طور مثال سیستم زوم (Zoom System). هزینهٔ بلیچ دندان در مطب و درمانگاه هم متفاوت است و باید از دندان‌پزشک مربوطه جویا شوید.
سفید کردن دندان در خانه
گزینه‌های زیادی برای بلیچ دندان در خانه وجود دارند که رایج‌ترین‌شان این‌ها هستند:
- نوارها و ژل‌های سفیدکنندهٔ دندان. نوارها یا استریپ‌ها و ژل‌های سفیدکننده را با مسواک یا نوار نازکی به‌طور مستقیم روی دندان قرار می‌دهند. این محصولات بلیچ دندان مبتنی بر پراکساید را معمولا به‌مدت ۱۰ تا ۱۴ روز، روزی یک یا دوبار استفاده می‌کنند. نتیجهٔ این روش‌ها چهار ماه یا بیشتر باقی می‌ماند.
- سیستم‌های بلیچ دندان مبتنی بر قالب. در این شیوهٔ سفید کردن دندان‌ها، یک قالب محافظ‌مانند دهان را پُر از ژل یا خمیر بلیچ مبتنی بر پراکساید می‌کنند و آن را تا چهار هفته، روزی یک تا چند ساعت روی دندان‌ها قرار می‌دهند. کیت‌های سفیدکنندهٔ دهان مبتنی بر قالب را می‌توانید بدون نسخهٔ پزشک از داروخانه‌ها بخرید، یا حتی از دندان‌پزشک بخواهید قالبی ویژهٔ دهان و دندان‌های شما بسازد.
- خمیردندان‌های سفیدکنندهٔ دندان. همهٔ خمیردندان‌ها به‌خاطر خاصیت سایشی که دارند، لکه‌ها را از روی دندان‌ها پاک می‌کنند. اما خمیردندان‌های سفیدکننده حاوی مواد شیمیایی یا صیقل‌دهنده‌ای هستند که بدون کمک عامل بلیچ، به ساییدن لکه‌ها از روی دندان کمک می‌کنند. خمیردندان‌های سفیدکنندهٔ دندان نسبتا ارزان هستند و دندان‌ها را حدود یک پرده سفید می‌کنند. بعضی خمیردندان‌های سفیدکننده حاوی پراکساید هم هستند، اما آن‌قدر روی دندان نمی‌مانند که خاصیت سفیدکنندگی داشته باشند.
بلیچ دندان و سفید نگه‌داشتن دندان‌ها
سفید کردن دندان‌ها فقط یک بار نیست. اگر می‌خواهید همیشه دندان‌های درخشان داشته باشید، باید هر چند وقت یک‌بار دندان‌هایتان را سفید کنید.
اما چه از کیت‌های خانگی سفیدکنندهٔ دندان استفاده کنید و چه به دندان‌پزشک مراجعه کنید، با مسواک کردن، نخ دندان کشیدن و شستن مداوم دندان‌ها، می‌توانید سفیدی آن‌ها را مدت بیشتری حفظ کنید. از مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های اسیدی و سرشار از تانین مانند این‌ها هم پرهیز کنید:
- چای سیاه و قهوه؛
- مشروبات الکلی؛
- نوشیدنی های انرژی زا؛
- نوشیدنی‌های گازدار؛
- توت‌ها و سایر خوراکی‌هایی که رنگ‌های غلیظی دارند؛
- سس‌ها (مانند سس سویا، سس گوجه‌فرنگی و کاری).
پیش از هر کاری، با دندان‌پزشک مشورت کنید
بلیچ دندان ممکن است دندان‌ها را به‌طور موقت حساس کند، یا برای کسانی که دندان‌هایشان از قبل حساس است، ناراحت‌کننده باشد. کیت‌های خانگی هم اگر اشتباهی استفاده شوند، ممکن است منجر به سوزش یا حتی سفیدی موقت لثه‌ها شوند.
بلیچ دندان برای کسانی خوب است که دندان‌های زرد دارند و روی افرادی که دندان‌هایشان قهوه‌ای است، تأثیری ندارد. اگر دندان‌های شما خاکستری یا بنفش هستند، احتمالا بلیچ دندان کارساز نخواهد بود.
برای اطمینان از اینکه سفید کردن دندان ارزش صرف وقت و پول‌تان را دارد، پیش از استفاده از کیت‌های خانگی سفید کردن دندان، حتما با یک دندان‌پزشک مشورت کنید.
