نام دیگر التهاب مفاصل، آرتریت است، اما این واژه برای توصیف حدود ۲۰۰ نوع از مشکلات مفصلی مختلف که تأثیر مخربی بر مفاصل، بافت‌های پیرامون مفاصل و دیگر بافت‌های همبند آن می‌گذارند، کاربرد دارد. درگیری مفاصل گاهی منجر به رماتیسم مفصلی نیز می‌شود. شایع‌ترین نوع التهاب مفاصل آرتروز است. از دیگر انواع بیماری‌های التهاب مفاصل می‌توان به نقرس، فیبرومیالژیا و روماتوئید اشاره کرد. در این مقاله، علت ایجاد التهاب مفاصل، انواع آن، علائم اولیه‌ی بیماری و راه‌های درمان آن را بررسی خواهیم کرد.
بیماران مبتلا به روماتیسم، معمولا درد شدیدی را که یک یا چند مفصل را درگیر کرده است، تحمل می‌کنند. علائم این بیماری می‌توانند به‌صورت کاملا ناگهانی یا تدریجی آشکار شوند. برخی از انواع بیماری التهاب مفاصل می‌توانند سیستم ایمنی بدن و حتی ارگان‌های داخلی بدن را نیز درگیر کنند.
از انواع دیگر بیماری التهاب مفاصل می‌توان به آرتریت روماتوئید و لوپوس (SLE) اشاره کرد که می‌توانند بر اندام‌های مختلف بدن تأثیر بگذارند. براساس تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، ۴.۵۴ میلیون نفر از بزرگسالان در ایالات متحده به یکی از انواع التهاب مفاصل مبتلا هستند که از این میان ۷.۲۳ میلیون نفر با محدودیت‌های شدید حرکتی مواجه هستند.
التهاب مفاصل، بیماری شایعی در بین رده‌ی سنی ۶۵ سال به بالاست، اما امکان ابتلا به آن در تمام سنین و حتی کودکی نیز وجود دارد.
چند حقیقت مهم درمورد التهاب مفاصل
چند نکته‌ی مهم درخصوص این بیماری:
- التهاب مفاصل بیش از ۲۰۰ نوع مختلف دارد و شامل لوپوس و آرتریت روماتوئید نیز می‌شود.
- بیماری التهاب مفاصل علائم زیادی دارد و حتی می‌تواند توانایی فرد را برای انجام کارهای روزمره، تحت تأثیر قرار دهد.
- فعالیت فیزیکی تأثیر مثبتی بر کنترل این بیماری دارد و می‌تواند موجب بهبود درد، عملکرد بدنی و همچنین سلامت ذهنی در افراد بیمار گردد.
- عوامل مؤثر در ایجاد آرتریت شامل آسیب مفصلی، متابولیسم غیرطبیعی، آرایش ژنتیکی، بروز عفونت‌ها و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌شود.
- هدف از درمان، کنترل درد، کاهش آسیب به مفاصل و بهبود یا حفظ کیفیت زندگی است. کنترل این بیماری از طریق داروها، فیزیوتراپی، آموزش و حمایت بیمار انجام می‌شود.
انواع روش‌های درمان التهاب مفاصل
معمولا دکتر برای کمک به بیماران مبتلا به التهاب مفاصل، چند جلسه فیزیوتراپی توصیه می‌کند.
مهم‌ترین هدف در درمان بیماری التهاب مفاصل، کنترل درد، کاهش آسیب به مفاصل و بهبود یا حفظ کیفیت زندگی فرد بیمار است.
تغییر در سبک زندگی و طیف وسیعی از داروها می‌توانند به جلوگیری از آسیب‌دیدگی هرچه بیشترِ مفاصل درگیر در افراد بیمار کمک کنند.
درمان‌های گوناگون این بیماری به شرح ذیل است:
- استفاده از طیف وسیعی از داروها
- درمان‌های غیردارویی
- فیزیوتراپی و کاردرمانی
- آموزش و حمایت
- کاهش وزن
- عمل جراحی که شامل جایگزینی مفصل آسیب‌دیده می‌شود
۱. درمان التهاب مفاصل با دارو
در درمان انواع غیرالتهابی آرتریت، همچون بیماری آرتروز، اغلب از داروهای کاهش‌دهنده‌ی درد و فیزیوتراپی استفاده می‌شود، همچنین توصیه می‌شود که بیماران دارای اضافه وزن، وزن خود را کاهش دهند و آموزش‌هایی برای کنترل هرچه بهتر بیماری دریافت نمایند.
این درمان‌ها برای نوع التهابیِ بیماری همچون روماتیسم مفصلی نیز کاربرد دارند و داروهای ضدالتهابی مانند کورتون‌ها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروی ضدروماتسیمی تعدیل‌کننده‌ی بیماری و مجموعه‌ای از داروهای نسبتا جدید همچون زیست‌داروها از داروهایی هستند که برای این نوع از بیماری تجویز می‌شوند.
تجویز هر کدام از داروها بستگی به نوع بیماری و نظر پزشک معالج دارد. در ادامه، به چند نمونه از داروهای پرمصرف برای درمان این بیماری اشاره می‌کنیم:
مُسکن‌ها
این داروها کاهش‌دهنده‌ی درد هستند، اما تأثیری بر التهاب مفاصل ندارند. استامینوفن‌ها (Tylenol)، ترامادول و مخدرهای حاوی اکسی‌کدون (Percocet, Oxycontin) یا هیدروکودون (Vicodin, Lortab) جزو این دسته از داروها هستند.
داروهای غیراستروئیدی غیرالتهابی (NSAIDs)
این داروها کاهنده‌ی درد و التهاب مفاصل هستند. از انواع مختلف این داروها می‌توان به ایبوپروفن (Advil, Motrin IB) و ناپروکسن سدیم (Aleve) اشاره کرد. برخی از انواع NSAIDs به‌صورت کِرم یا ژل نیز استفاده می‌شوند.
ضدتحریک (Counterirritants)
برخی از کِرم‌ها و پمادها حاوی موادی مانند منتول یا کپسایسین (capsaicin) که ماده‌ی مؤثر در تندی فلفل چیلی است، هستند. مالیدن این پمادها روی مفاصل دردناک، باعث متعادل شدن سیگنال‌های درد و درنتیجه کاهش التهاب و درد مفاصل آسیب‌دیده می‌شود.
داروهای ضدرماتیسمی تعدیل‌کننده‌ی بیماری (DMARDs)
این داروها برای درمان روماتیسم مفصلی استفاده می‌شوند. داروهای ضدرماتیسمی با کند یا متوقف کردن عملکرد سیستم ایمنی بدن از حمله به مفاصل جلوگیری می‌کنند. برخی از انواع این داروها عبارتند از: متوترکسات (Trexall) و هیدروکسی کلروکین (Plaquenil)
زیست‌داروها
این داروها در کنار داروهای ضدرماتیسمی تعدیل‌کننده‌ی بیماری (DMARDs) تجویز می‌شوند، اصلاح‌کننده‌های پاسخ بیولوژیکی، از داروهای مهندسی بیولوژیک هستند که انواع مولکول‌های پروتئینی را هدف قرار می‌دهند. داروهایی مانند اتانرسپت (etanercept) با نام تجاری (Enbrel) و اینفیلیکسیماب (infliximab) با نام تجاری Remicade ازجمله داروهای این گروه هستند.
کورتیکواستروئیدها
پردنیزون و کورتیزون با سرکوب عملکرد سیستم ایمنی بدن، التهاب مفاصل را کاهش می‌دهند.
۲. درمان‌های طبیعی
داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل به همراه ورزش، عدم استعمال دخانیات (ترک اعتیاد) و عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی، زندگی سالم و با کیفیت‌تری را برای افراد مبتلا به بیماری‌های التهاب مفاصل به ارمغان می‌آورد.
۳. رژیم‌غذایی
هیچ رژیم غذایی خاصی برای از بین بردن صد در صد این بیماری وجود ندارد، اما برخی از مواد غذایی در کاهش التهاب مفاصل تأثیر مثبتی دارند.
خوراکی‌های زیر که در رژیم مدیترانه ای یافت می‌شوند، حاوی مواد مغذی لازم و ضروری برای مفاصل هستند:
- ماهی
- آجیل و مغز‌ها
- میوه و سبزیجات
- حبوبات
- روغن زیتون
- آرد سبوس‌دار
مصرف برخی از خوراکی‌ها برای بیماران مبتلا به التهاب مفاصل توصیه نمی‌شوند.
سبزیجات نایت‌شید (Nightshade vegetables) مانند گوجه فرنگی، حاوی ماده‌ی شیمیایی سولانین هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که بین این ماده و درد ناشی از التهاب مفاصل، رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد. همچنین مطالعات اثبات می‌کنند که سبزیجات حاوی این ماده، التهاب و درد ناشی از بیماری را تشدید می‌کنند، برخی پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهند که در صورت عدم مصرف سبزیجات حاوی سولانین، التهاب و درد مفاصل به‌شدت کاهش می‌یابد.
۴. خودکنترلی و داشتن عادت‌های سالم
کنترل و مدیریت بیماری آرتروز، اهمیت زیادی در پیشگیری از ابتلا به این بیماری و روند بهبودی آن دارد.
- داشتن فعالیت بدنی
- داشتن وزن مناسب و جلوگیری از افزایش وزن
- چکاپ منظم توسط دکتر
- جلوگیری از استرس
هفت عادت زیر کمک می‌کنند تا فرد مبتلا به التهاب مفاصل، کنترل بهتری بر بیماری خود داشته باشد:
مراقب بودن
هشیاری بیمار نسبت به علائم و نشانه‌های بیماری، میزان درد، داروها و همچنین مشورت کردن با دکتر درمورد عوارض جانبی احتمالی داروها.
مدیریت درد و خستگی
بهتر است که بیمار مبتلا به التهاب مفاصل، علاوه‌بر داشتن رژیم دارویی، رژیمی غیردارویی نیز داشته باشد. کنترل میزان خستگی و فشار کاری یکی از راه‌های مهم و مؤثر در مدیریت بیماری است.
فعالیت داشتن
ورزش کردن، فعالیتی مفید برای مدیریت و کنترل این بیماری است و نقش مهمی در سلامتی بدن نیز دارد.
داشتن استراحت کافی
علاوه‌بر داشتن فعالیت جسمی، داشتن استراحت کافی نیز برای جلوگیری از تشدید بیماری اهمیت زیادی دارد.
داشتن رژیم غذایی سالم
داشتن رژیم غذایی سالم به شما کمک می‌کند تا وزن مناسبی داشته باشید و بیماری خود را بهتر مدیریت کنید. توصیه می‌شود که بیمار از خوردن غذاهای فرآوری‌شده و پروتئین‌های حیوانی خودداری کند و غذاهای گیاهی حاوی آنتی اکسیدان را که دارای خاصیت ضدالتهابی نیز هستند، در رژیم غذایی خود قرار دهد.
بهبود کیفیت خواب
نداشتن خواب کافی و خوب می‌تواند موجب افزایش درد و التهاب مفاصل شود. رعایت بهداشت خواب به بیمار کمک کند تا از تشدید بیماری جلوگیری نماید. نخوردن غذاهای حاوی کافئین و خودداری از انجام فعالیت‌های شدید ورزشی در عصر و محدود کردن آن به قبل از خواب، می‌تواند تا حد زیادی به شما کمک کند تا درد ناشی از این بیمای را کاهش دهید.
مراقبت از مفاصل
برای مراقبت از مفاصل بهتر است که از مفاصل بزرگ‌تر و قوی‌تر به عنوان اهرمی برای باز کردن در استفاده کنید، از فشار بیش‌ازحد بر یک مفصل خودداری کنید، وزن خود را روی یک مفصل قرار ندهید. از کوله‌پشتی یا چرخ‌دستی برای حمل بار استفاده کنید.
از نشستن طولانی در حالتی ثابت پرهیز کنید. به‌طور منظم حرکت کنید تا کمتر دچار درد و التهاب در مفاصل شوید.
۵. فیزیوتراپی برای درمان التهاب مفاصل
اغلب پزشکان، یک دوره فیزیوتراپی را برای بیماران مبتلا به التهاب مفاصل توصیه می‌کنند. فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا بهتر بر بیماری غلبه کند و از سفتی مفاصل که منجر به محدودیت‌های حرکتی می‌شود نیز جلوگیری نماید.
فیزیوتراپی با آب گرم
ورزش در استخر آب گرم تأثیر مثبتی بر مفاصل دارد. شنا کردن در آب باعث می‌شود تا فشار کمتری بر مفاصل و ماهیچه‌ها وارد شود.
فیزیوتراپی
انجام حرکات ورزشی خاص متناسب با شدت بیماری، در هر فرد متفاوت است، گاهی برای کاهش درد در حین انجام حرکات ورزشی، از روش‌هایی مانند ماساژ با یخ یا آب داغ استفاده می‌شود.
کاردرمانی
در این روش توصیه‌هایی عملی به فرد مبتلا به التهاب مفاصل داده می‌شود تا از آنها برای مدیریت کارهای روزمره، انتخاب ابزار و تجهیزات متناسب و جلوگیری از آسیب بیشتر مفاصل استفاده کند.
۶. فعالیت فیزیکی
پژوهش‌ها نشان می‌دهند، با اینکه ممکن است افراد مبتلا به التهاب مفاصل بعد از انجام اولین حرکات ورزشی در دوره‌‌ای کوتاه، درد نسبتا شدیدی را تجربه کنند، اما ادامه‌ی فعالیت‌ها و حرکات ورزشی در بلندمدت تأثیر زیادی بر کاهش دردهای مفصلی ناشی از این بیماری دارد.
افراد مبتلا به آرتریت می‌توانند در فعالیت‌های بدنی و ورزشی گروهی یا انفرادی شرکت کنند. ممکن است افراد مبتلا به بیماری التهاب مفاصل دچار بیماری قلبی نیز باشند. به همین دلیل انتخاب فعالیت ورزشی متناسب با سن و نوع بیماری اهمیت زیادی دارد.
در ادامه به چند فعالیت ورزشی که هم برای مبتلایان به التهاب مفاصل و هم مبتلایان به بیماری قلبی مفیدند، اشاره می‌شود:
- پیاده روی
- شنا
- دوچرخه‌سواری
متخصص مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به شما در پیدا کردن راه‌های مناسب برای داشتن سبک زندگی سالم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
۷. درمان‌های طبیعی
چند روش درمان طبیعی وجود دارد که برای برخی از انواع التهاب مفاصل توصیه می‌شود.
تحقیقات انجام‌شده در سازمان مرتبط با بیماری‌های التهاب مفاصل در مرکز انگلستان نشان می‌دهند که استفاده از گیاهانی مانند پنجه‌ی شیطان، رُزهیپ و کُندر در درمان این بیماری بسیار کاربرد دارند.
همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که زردچوبه، سیر، زنجبیل، فلفل سیاه و چای سبز نیز می‌توانند در کاهش التهاب و درد ناشی از این بیماری مؤثر باشند.
البته بهتر است قبل از استفاده از این گیاهان و شروع درمان‌های خانگی با پزشک خود مشورت کنید.
علت التهاب مفاصل
هیچ علت واضح و مشخصی برای این بیماری ذکر نشده است. علل و عوامل ابتلا به بیماری التهاب مفاصل بسیار متفاوت هستند. از شایع‌ترین دلایل آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیب‌دیدگی مفصل می‌تواند منجر به بروز یکی از انواع التهاب مفصلی گردد.
- اختلال در متابولیسم بدن نیز امکان ابتلا به بیماری نقرس را افزایش می‌دهد.
- ارث و مسائل ژنتیکی نیز یکی از علل شایع در ابتلا به این بیماری می‌باشند.
- ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند بیماری لایم.
- اختلال در سیستم ایمنی بدن نیز امکان ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید مفصلی و لوپوس را به‌شدت افزایش می‌دهد.
دیگر علت‌های التهاب مفاصل
بسیاری از انواع بیماری‌های التهاب مفاصل متأثر از عوامل مختلف هستند، اما برخی از انواع این بیماری نیز بدون هیچ دلیل خاصی بروز می‌کنند و به نظر غیرقابل‌پیش‌بینی هستند.
برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به نوع خاصی از بیماری‌های التهاب مفاصل قرار دارند. برخی عوامل مانند آسیب‌دیدگی، عفونت، سیگارکشیدن و انجام فعالیت‌های بدنی زیاد می‌تواند بر ژن افراد تأثیر منفی بگذارد و ریسک ابتلا به بیماری التهاب مفاصل را افزایش دهد.
رژیم‌غذایی و تغذیه نیز نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از ابتلا به بیماری دارد، گرچه تأثیر منفی برخی غذاها و مواد غذایی در تشدید این بیماری هنوز ناشناخته است.
فرآورده‌های حیوانی و مشتقات آن و رژیم‌های غذایی حاوی شکر نیز می‌توانند علائم این بیماری را به‌شدت افزایش دهند. خوراکی‌هایی که موجب تحریک سیستم ایمنی بدن می‌شوند نیز تأثیر مخربی بر مفاصل، درد و التهاب ناشی از این بیماری دارند.
نقرس یکی از انواع بیماری‌های التهاب مفاصل است که ارتباط مستقیمی با نوع رژیم غذایی فرد دارد، زیرا افزایش سطح اسید اوریک خون که ناشی از داشتن رژیمی با پروتئین بالاست، می‌تواند التهاب و درد مفاصل را بیشتر کند.
رژیم‌های غذایی حاوی پروتئین مانند غذاهای دریایی، انگور قرمز و گوشت ، نشانه‌های بیماری نقرس را بیشتر می‌کنند، این در حالی است که مصرف سبزیجات و غذاهای گیاهی تأثیر بسیار زیادی بر پیشگیری از این بیماری و کنترل علائم آن دارند.
شناخت عوامل خطرساز التهاب مفاصل
برخی از عوامل زمینه‌ساز این بیماری ممکن است در شرایط خاص تغییر کنند. هرچند که برخی از عوامل آن غیرقابل‌تغییر هستند.
عوامل زمینه‌ساز و غیرقابل‌تغییر بیماری التهاب مفاصل
- سن: در اکثر انواع بیماری‌های التهاب مفاصل، افزایش سن یک فاکتور خطر به شمار می‌آید.
- جنسیت: ریسک ابتلا به انواع بیماری‌های التهاب مفاصل در بانوان بسیار بیشتر است و ۶۰ درصد از کل مبتلایان به این بیماری زن هستند. البته نقرس یک بیماری شایع التهاب مفاصل است که میزان ابتلا به آن در مردان بیشتر از زنان است.
- فاکتورهای ژنتیکی: بروز جهش در برخی از ژن‌ها با امکان ابتلا به نوع خاصی از بیماری‌های التهاب مفاصل مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و اسپوندیلیت آنکیلوزان ارتباط مستقیمی دارد.
عوامل زمینه‌ساز و متغیر در بیماری التهاب مفاصل
- اضافه وزن و چاقی: اضافه وزن می‌تواند منجر به ابتلا و پیشرفت بیماری استئوآرتریت زانو شود.
- آسیب‌دیدگی مفاصل: آسیب‌دیدگی مفصل نیز احتمال پیشرفت بیماری آستئوآرتریت زانو را افزایش می‌دهد.
- آلودگی: بسیاری از عوامل میکروبی می‌توانند روی مفاصل تأثیر بگذارند و ریسک ابتلا به بیماری التهاب مفاصل را افزایش دهند.
- شغل: در برخی مشاغل خاص که زانوها برای مدت طولانی خم هستند یا فرد در حالت قوز کرده می‌نشیند، ریسک ابتلا به بیماری آستئوآرتریت زانو افزایش می‌یابد.
- چند ابتلایی (comorbidities)
بیش از نیمی از افراد مبتلا به بیماری التهاب مفاصل در آمریکا فشارخون بالا دارند. ریسک ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق در افراد مبتلا به فشار خون بالا بسیار شایع است.
از هر پنج آمریکایی بزگسالِ مبتلا به بیماری التهاب مفاصل، یک نفر سیگار می‌کشد. سیگار کشیدن خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی را افزایش می‌دهد. بیماری‌های تنفسی دومین بیماری شایع در میان افراد مبتلا به التهاب مفاصل هستند.
انواع بیماری‌های التهاب مفاصل
بیش از ۲۰۰ نوع بیماری التهاب مفاصل وجود دارد که در هفت گروه عمده طبقه‌بندی می‌شوند:
- التهاب مفاصل
- آرتریت دژنراتیو یا مکانیکی
- درد عضلانی اسکلتی بافت نرم
- درد پشت
- بیماری بافت همبند
- آرتریت عفونی
- آرتریت متابولیک
۱. التهاب مفاصل
التهاب، واکنشی طبیعی در روند بهبود بدن است. درواقع التهاب زمانی رخ می‌دهد که بدن موردحمله‌ی ویروس‌ها و باکتری‌ها یا مورد آسیب‌دیدگی‌هایی مانند سوختگی قرار گرفته باشد. هرچند، التهاب مفاصل در برخی از افراد بدون هیچ دلیل مشخص و واضحی بروز می‌کند.
التهاب مفاصل ممکن است روی چند مفصل به‌طور همزمان تأثیر بگذارد و موجب آسیب‌دیدگی سطح مفصل و استخوان زیرین شود.
البته، همواره نمی‌توان التهاب مفصل را واکنشی طبیعی به جراحت یا عفونت دانست و همانطور که پیش از این هم گفته شد، گاهی هیچ دلیل مشخصی برای ابتلا به این بیماری وجود ندارد.
چند نمونه از انواع التهاب مفصل
- آرتریت روماتوئید
- آرتریت راکتیو یا واکنشی (Reactive arthritis)
- اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات (Ankylosing spondylitis)
- آرتریت همراه با کولیت یا پسوریازیس (psoriasis)
واژه‌ی آرتریت به معنی التهاب مفاصل است، تورم می‌تواند روی تاندون‌ها و رباط‌ها اطراف مفاصل نیز تأثیر منفی بگذارد.
۲. آرتریت دژنراتیو یا مکانیکی
در این بیماری که یکی از انواع بیماری‌های التهاب مفاصل است، آسیبی جدی به غضروف انتهایی مفاصل وارد می‌شود. مهم‌ترین کارکرد غضروف کمک به حرکت روان مفاصل است. در این نوع بیماری غضروف با از دست دادن حالت لغزنده‌ی خود سفت می‌شود. برای جبران این نقص و تغییر در عملکرد مفاصل، استخوان‌ها تغییر شکل می‌دهند تا ثبات خود را بهتر حفظ کنند. به همین دلیل مفاصل شکل اولیه‌ی خود را از دست می‌دهند. این تغییر آرتریتِ دژنراتیو یا مکانیکی نام دارد.
همچنین بیماری آرتریت دژنراتیو موجب شکنندگی مفاصل یا تورم در یک مفصل نیز می‌شود.
۳. درد عضلانی اسکلتی بافت نرم
بیماری درد عضلانی اسکلتی بافت نرم بیشتر از اینکه مفاصل و استخوان‌ها را درگیر کند موجب درد در بافت‌های نرم بدن می‌شود. همچون بیماری آرنج تنیس بازان، درد اغلب در عضو آسیب‌دیده یا عضوی که بیشتر تحت‌فشار قرار گرفته است، بروز می‌کند و معمولا از ماهیچه‌ها و بافت نرم اطراف مفصل شروع می‌شود.
شیوع و گسترش درد ممکن است نشان‌دهنده‌ی بیماری فیبرومیالژیا (fibromyalgia) نیز باشد.
۴. درد پشت
ممکن است که درد پشت از عضلات، دیسک‌ها، اعصاب، رباط‌ها، استخوان‌ها یا مفاصل شروع شود. درد پشت ممکن است ناشی از مشکلات اندام‌های داخلی بدن باشد.
آرتروز می‌تواند یکی از علل شایع بروز درد پشت باشد. درد در ستون فقرات می‌تواند موجب بروز بیماری اسپوندیلوز (spondylosis) شود. این بیماری با تصویربرداری از ستون فقرات و انجام آزمایش‌های فیزیکی به‌راحتی قابل تشخیص، درمان و کنترل است.
دیسک لغزنده یکی دیگر از علل ابتلا به دردپشت است که به دلیل پوکی استخوان یا نازک شدن استخوان‌ها ایجاد می‌شود.
گاهی دکتر نمی‌تواند علت اصلی درد پشت را به‌درستی تشخیص دهد و به همین دلیل، عامل اصلی بروز این بیماری در برخی افراد مشخص نمی‌شود.
۵. بیماری بافت همبند (CTD)
بافت‌های همبند، مسئولیت حمایت، اتصال و جداسازی بافت‌ها و اعضای بدن را به عهده دارند.. می‌توان تاندون‌ها، رباط‌ها و غضروف‌ها را در گروه بافت‌های همبند قرار داد.
بیماری بافت همبند (CTD) موجب درد و تورم در مفصل می‌شود. در این حالت التهاب می‌تواند در بافت پوست، ماهیچه، ریه‌ها و کلیه‌ها نمایان شود. فرد مبتلا ممکن است که علاوه‌بر درد پشت، علائم دیگری هم داشته باشد و به همین خاطر شاید مشورت با چند پزشک متخصص برای تشخیص درست بیماری لازم باشد.
برخی از انواع بیماری CTD عبارتند از:
- لوپوس
- اسکلرودرمی یا اسکلروز سیستمیک
- درماتومیوزیت (dermatomyositis)
۶. آرتریت عفونی
گاهی نفوذ عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی به مفصل، موجب پیدایش التهاب می‌گردد. باکتری‌هایی که عامل اصلی به وجود آمدن این بیماری هستند عبارتند از:
- باکتری شیگلا و سالمونلا که می‌توانند از طریق مسمومیت غذایی منتقل شوند
- عفونت کلامیدیا و سوزاک که ازجمله باکتری‌های عامل بیماری های مقاربتی هستند
- هپاتیت C (یکی از انواع هپاتیت) نوعی بیماری عفونی است که از طریق خون آلوده منتقل می‌شود و استفاده از سرنگ مشترک امکان ابتلا به این بیماری را به‌شدت افزایش می‌دهد.
عفونت مفصل، اغلب با تجویز آنتی بیوتیک ها یا دیگر داروهای ضدمیکروبی قابل‌درمان است. البته، این بیماری می‌تواند در برخی از موارد مزمن شود، و اگر عفونت به موقع درمان نشود، ممکن است که مفصل هرگز به حالت اولیه‌ی خود بازنگردد.
۷. آرتریت متابولیک
اسیداوریک ماده‌‌ای شیمیایی است که درهنگام شکسته شدن ماده‌ی پورین توسط سلول‌ها تولید می‌شود. پورین‌ها معمولا در سلول‌های انسان و برخی از انواع غذاها وجود دارند.
اسیداوریک با ورود به خون، به سمت کلیه‌ها حرکت می‌کند و به‌صورت ادرار از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. وقتی تولید اسیداوریک خیلی بیشتر از نیاز بدن باشد، بدن نمی‌تواند به‌سرعت این ماده را دفع کند. اسیداوریک مازاد در بدن به‌صورت کریستال در مفصل رسوب می‌کند و همین مسئله منجر به بروز زخم‌های ناگهانی، دردهای شدید یا حملات نقرسی می‌شود.
در صورت عدم کنترل و کاهش به موقع اسیداوریک در بدن، ممکن است که بیماری نقرس به‌صورت یک بیماری مزمن بروز کند.
این بیماری ممکن است یک یا چند مفصل کوچک مانند مفصل انگشت شست پا و مچ دست را به‌طور همزمان درگیر کند. بیماری آرتریت متابولیک معمولا اندام‌ها را درگیر می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کریستال‌های اسیداوریک بیشتر در مفاصلی تشکیل می‌شوند که گرمای کمتری دارند و به اصطلاح خنک‌تر هستند.
شایع‌ترین انواع بیماری آرتریت متابولیک
۱. روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی و آرتروز ویژگی‌های مشترکی با هم دارند، هرچند تفاوت‌های خاصی هم دارند.
روماتیسم مفصلی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی فرد به بافت‌های بدن، به‌خصوص بافت‌های همبند حمله کند که همین حملات منجر به ایجاد تورم، التهاب و درد در بافت‌های مفصلی می‌گردند.
غضروف بافتی انعطاف‌پذیر است که بیشترین فشار را درهنگام پیاده‌روی و دویدن تحمل می‌کند و امکان حرکت راحت و روان مفصل را فراهم می‌آورد.
بروز التهاب به مدت طولانی در مایع زلاله‌ای بین مفاصل، موجب می‌شود تا غضروف شکل انعطاف‌پذیر خود را از دست بدهد و این تغییر شکل موجب درد، تورم و قرمزی در مفصل می‌شود.
روماتیسم مفصلی در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد و معمولا موجب خستگی، شکنندگی و خشکی مفصل بعد از استراحت می‌شود.
روماتیسم مفصلی باعث مرگ زودرس و ناتوانی فرد می‌شود و به‌شدت بر کیفیت زندگی افراد مبتلا تأثیر می‌گذارد. همچنین این بیماری می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شود و امکان ابتلا به بیماری ایسکیمیک قلبی و سکته را به‌شدت افزایش می‌دهد.
تشخیص به موقع بیماری روماتیسم مفصلی این فرصت را به فرد می‌دهد تا زودتر بیماری را کنترل و مدیریت کند، درنتیجه اثرات منفی آن کاهش و کیفیت زندگی فرد نیز بهبود می‌یابد.
۲. آرتروز یا اُستئوآرتریت
استئوآرتریت، از کاهشِ مقدار طبیعی بافت غضروف که بر اثر سایش و پارگی این بافت در گذر زمان ایجاد می شود، به وجود می‌آيد.
استئوآرتریت یک بیماری شایع مفصل است که به‌طور مستقیم بر غضروف، لگامنت‌ها، بافت همبند و استخوان زیرین مفصل اثر می‌گذارد. شکستن و آسیب‌دیدگی این بافت‌ها منجر به درد و سفتی مفصل می‌شوند.
مفاصلی که بیشتر تحت فشار هستند و بار بیشتری را تحمل می‌کنند بیشتر هم در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. به‌طور مثال امکان ابتلا به بیماری استئوآرتریت در مفاصل لگن، زانوها، دست‌ها و ستون فقرات و مفصل انگشت شست پا بسیار شایع است.
۳. روماتیسم اطفال
این بیماری ممکن است چند نوع روماتیسم را شامل شود. آرتریت ایدیوپاتیک جوانان (JIA) که به عنوان نوعی روماتیسم مفصلی شناخته می‌شود، در این گروه سنی بسیار شایع است.
روماتیسم در دوران کودکی می‌تواند آسیب‌های شدیدی را در مفاصل ایجاد کند که معمولا هیچ درمانی هم برای آن وجود ندارد. هرچند ممکن است که بیماری به دلیل اختلال در سیستم ایمنی بدن به‌صورت غیرفعال باشد.
۴. عفونت مفصلی یا آرتریت سپتیک (التهاب مفصل لگن و زانو)
ممکن است که از هر ده هزار نفر، دو تا ۱۰ نفر به این بیماری مبتلا شوند. در میان افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی این عدد به حدود ۳۰ تا ۷۰ نفر از ۱۰۰ هزار نفری می‌رسد. آرتریت سپتیک نوعی التهاب مفصلی است که به دلیل عفونت باکتریایی یا قارچی ایجاد می‌شود و بیشتر مفصل لگن و زانو را درگیر می‌کند.
این بیماری با نفوذ باکتری‌ها یا میکروب‌ها در خونی که در مفاصل جریان می‌یابد، یا درگیر شدن مستقیم مفصل با این عوامل از طریق زخم یا جراحی، گسترش می‌یابد.
باکتری استافیلوکوک (Staphylococcus)، استرپتوکوک (Streptococcus) یا نایسریا گونوره‌آ (Neisseria gonorrhoeae) ازجمله باکتری‌های شایع در بروز بیماری آرتریت سپتیک هستند. قارچ مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) و کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans) نیز ازجمله قارچ‌های شایع در بروز بیماری آرتریت سپتیک هستند. امکان ابتلا به این بیماری در هر سنی وجود دارد. این بیماری در نوزادان تا سن ۳ سالگی آشکار می‌شود و لگن شایع‌ترین اندامی است که در این سن آسیب می‌بیند.
علت بروز آرتریت سپتیک
علت بروز آرتریت سپتیک در سنین سه سالگی تا نوجوانی ناشناخته است. عفونت در کودکان مبتلا به بیماری آرتریت سپتیک، در صورت عدم واکسیناسیون به موقع، بیشتر از طریق باکتری استرپتوکوک گروه B یا هموفیلوس آنفلوانزا (Haemophilus influenzae) منتقل می‌شود.
از زمان استفاده‌ی واکسن هموفیلوس آنفولانزا، ابتلا به التهاب باکتریایی مفاصل از طریق باکتری هموفیلوس آنفلوانزا در حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
چه عواملی می‌توانند خطر ابتلا به بیماری آرتریت سپتیک را افزایش دهند؟
- وجود بیماری یا آسیب‌دیدگی در مفصل
- ایمپلنت‌های مصنوعی مفصل
- عفونت باکتریایی در هر جایی از بدن
- وجود عفونت باکتریایی در خون
- ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سل و کم خونی داسی‌شکل
- استفاده از داروهای تزریقی یا تزریق‌های داخل وریدی
- داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند
- آسیب‌های مفصلی
- عمل جراحی یا آرتروسکوپی مفصلی
- ابتلا به ویروس‌هایی مانند HIV که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شوند.
- دیابت
- افزایش سن
آرتریت سپتیک، نوعی بیماری روماتولوژیک است که تأثیر منفی و مخرب آن روی مفصل به‌سرعت آشکار می‌شود.
۵. فیبرومیالژیا (Fibromyalgia)
برآوردها نشان می‌دهند که حدود ۴ میلیون نفر از جمعیت بزرگسال آمریکا که چیزی در حدود ۲ درصد از کل جمعیت این کشور را شامل می‌شود، مبتلا به بیماری فیبرومالژیا هستند.
این بیماری در دوره‌ی میانسالی و بعد از آن شروع می‌شود، ولی امکان ابتلا به آن در دوره‌ی خردسالی نیز دور از انتظار نیست.
نشانه‌های فیبرومالژیا:
- درد زیاد
- اختلال در خواب
- خستگی
- افسردگی
- ایجاد مشکل در یادآوری و اختلال در تفکر
افراد مبتلا به این بیماری ممکن است که دردی غیرطبیعی را تجربه کنند، آستانه‌ی درد در این افراد به‌شدت پایین است و معمولا به چیزی واکنش نشان می‌دهند که برای سایر افراد اصلا دردناک نیست.
همچنین ممکن است که این افراد حس سوزن‌‌سوزن شدن یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها، دردِ فک و مشکلات گوارشی را تجربه کنند.
علت ابتلا به این بیماری ناشناخته است، اما عوامل زیر می‌توانند تأثیر ناچیزی در بروز آن داشته باشند:
- استرس یا ضربه‌های شدید روحی
- اختلال استرس پس از سانحه
- وجود جراحت و زخم در بدن به دلیل انجام حرکات تکراری
- بیماری به‌طور مثال ابتلا به عفونت ویروسی
- داشتن لوپوس، سل یا سندروم خستگی مزمن
- داشتن سابقه‌ی فامیلی
- چاقی و اضافه وزن
امکان ابتلا به بیماری فیبرومالژیا در زنان بیشتر است.
۶. آرتریت پسوریازیس
آرتریت پسوریازیس نوعی مشکل مفصلی است که اغلب موجب بروز مشکلاتی پوستی، با عنوان پسوریازیس یا بیماری صدفی می‌شود. به نظر می‌رسد که این بیماری بین ۰.۳ تا ۱ درصد از کل جمعیت آمریکا و چیزی در حدود ۶ تا ۴۲ درصد از افراد مبتلا به بیماری پسوریازیس را درگیر می‌کند
معمولا اکثر افراد مبتلا به آرتریت پسوریازیس و بیماری پیشرفته‌ی صدفی، ابتدا به پسوریازیس مبتلا می‌شوند و بعد نشانه‌های بیماری آرتریت پسوریازیس را از خود بروز می‌دهند. اما مشکلات مفصلی معمولا قبل از بروز علائم پوستی خود را نشان می‌دهند. علت اصلی بیماری آرتریت پسوریازیس ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد که اختلال در سیستم ایمنی بدن موجب بروز حملاتی به سلول‌ها و بافت‌های سالم می‌شود.
واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن موجب بروز التهاب در مفاصل و افزایش سرعت رشد سلول‌های پوست می‌شود.
عوامل زمینه‌ساز در ابتلا به بیماری آرتریت پسوریازیس:
- داشتن بیماری پوستی صدفی
- داشتن سابقه‌ی خانوادگی
- بازه‌ی سنی ۳۰ تا ۵۰ سال
خطر ابتلا به بیماری قلبی و عروقی در افراد مبتلا به بیماری آرتریت پسوریازیس خیلی بیشتر از سایر افراد جامعه است و شامل افزایش BMI، تری‌گلیسرید و پروتئین واکنشی سی می‌شود.
۷. نقرس
نقرس یک بیماری التهاب مفصلی است که از شکل‌گیری کریستال‌های اسیداوریک یا مونو سدیم اورات در بافت‌های بدن و جریان خون ایجلاد می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بدن بیش‌ازحد اسیداوریک تولید کند یا در دفع مناسب آن ناموفق باشد.
نقرس موجب درد مفصلی، قرمزی، داغی و ورم مفصل می‌شود. نقرس حاد ممکن است به‌طور همزمان چند مفصل را درگیر کند.
عوامل زمینه‌ساز ابتلا به بیماری نقرس:
- اضافه وزن و چاقی
- فشار خون
- مصرف الکل
- استفاده از دیورتیک‌ها یا داروهای مدر
- مصرف زیاد گوشت و غذاهای دریایی
- مصرف برخی از داروها
- اختلال در عملکرد کلیه‌ها
عدم درمان به موقع می‌تواند موجب مزمن شدن بیماری شود. تشدید حملات در نقرس حاد می‌تواند منجر به تخریب مفصل و بروز آرتروز نقرسی شود.
