شاید متوجه شده باشید که با افزایش سن، کم‌کم حس چشایی‌تان شروع به تغییر می‌کند و دیگر غذاها طعم گذشته را ندارند. شاید اگر بخواهید تندی غذا را مانند گذشته حس کنید، ناچار باشید فلفل قرمز بیشتری مصرف کنید. شاید سبزیجات دیگر همان طعم گذشته را نداشته باشند. همچنین درمی‌یابید که حس بویایی‌تان نیز کم‌کم با افزایش سن تغییر می‌کند. اما چه اتفاقی در حال رخ‌دادن است؟ اگر می‌خواهید بدانید افزایش سن چه تأثیری بر حس چشایی و بویایی افراد دارد و چگونه می‌توان با این تغییرات مقابله کرد، با ما در ادامهٔ این مطلب همراه شوید.
حس چشایی و افزایش سن
نخست باید کمی دربارهٔ فیزیولوژی زبان بدانیم. در زبان برآمدگی‌هایی به‌نام پاپیلای زبان (جوانهٔ چشایی) وجود دارد. جوانه‌های چشاییِ سطح زبان تنها به‌کمک میکروسکوپ دیده می‌شوند. هر فرد به‌طور متوسط ۴۶۰۰ جوانهٔ چشایی روی زبانش دارد. همچنین جوانه‌های چشایی را می‌توان در سقف دهان و حلق نیز یافت. این جوانه‌ها به پنج محرک اصلی طعم یعنی شیرینی، شوری، ترشی، تلخی و اومامی واکنش می‌دهند (اومامی طعم منحصربه‌فرد برخی از اسیدهای آمینه است).
گیرنده‌های چشایی به‌سرعت تولید و جایگزین سلول‌های قبلی می‌شوند. این سلول‌ها هر ۱۰ روز جایگزین می‌شوند؛ اما با افزایش سن این گیرنده‌ها دیگر با سرعت گذشته جایگزین نمی‌شوند. کاهش جوانه‌های چشایی به‌معنای حس‌کردن کمتر طعم غذاست. همچنین غشاهای سلولی که وظیفهٔ انتقال سیگنال از جوانهٔ چشایی به مغز را بر عهده دارند نیز تغییر کرده و با گذشت زمان تأثیرگذاری‌شان کاهش می‌یابد.
میزان کاهش قدرت چشایی با افزایش سن در افراد گوناگون متفاوت است. البته کاهش قدرت چشایی در برخی افراد کمتر است. افرادی که دچار خشکی دهان هستند یا برخی داروها مانند آنتی هیستامین و داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند، حس چشایی‌شان کاهش بیشتری دارد. بروز برخی بیماری‌ها و مشکلات مانند سکته مغزی، فلج بِل، بیماری پارکینسون، دیابت و افسردگی نیز می‌تواند بر کاهش قدرت چشایی تأثیر دوچندانی داشته باشد. حتی کشیدن دندان نیز ممکن است موجب آسیب‌رساندن به اعصابی شود که طعم را به مغز منتقل می‌کنند.
حس بویایی و افزایش سن
سلول‌های حسی بینی مسئولیت انتقال بوها و پیام‌ها را به مغز بر عهده دارند. به‌مرور زمان، سرعت تولید دوبارهٔ این گیرنده‌های بویایی نیز مانند گیرنده‌های چشایی کاهش می‌یابد. همچنین این گیرنده‌ها به آسیب‌های محیطی مانند آلودگی هوا، دود سیگار و میکروب‌ها حساس‌ترند. بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، صرع و برخی داروها نیز می‌توانند بر دریافت بو توسط مغز تأثیر بگذارند. ازآنجاکه حس بویایی می‌تواند روی حس چشایی اثر بگذارد، بخشی از ضعف حس چشاییِ ناشی از افزایش سن به‌خاطر همین تحلیل‌رفتن حس بویایی است.
پژوهشی مهم در ایالت ویسکانسین کشور آمریکا نشان داد تقریبا دوسوم افراد بین ۸۰ تا ۹۷ سال دچار مراتبی از اختلالات بویایی هستند. پژوهشگران نتیجه‌گیری کردند که نزدیک به ۱۴ میلیون نفر از افراد سالمند در امریکا دچار کاهش حس بویایی هستند.
پیامدهای کاهش حس چشایی و بویایی
کاهش حس بویایی و چشایی موجب می‌شود فرد لذت کمتری از غذا ببرد. در افراد سالمند سوء تغذیه خطری جدی به شمار می‌رود. بنابراین این مشکل ممکن است مشکل بیشتری برای آن‌ها ایجاد کند.
افرادی که دوست دارند غذایشان کمی شورتر باشد، نمک بیشتری به غذا می‌افزایند و این امر ممکن است خطر بروز فشار خون بالا را افزایش دهد. کاهش حس‌کردن طعم شیرین می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت مشکل ایجاد کند و آن‌ها را مجبور به افزایش مصرف خوراکی‌های شیرین کند. همچنین کاهش حس چشایی باعث می‌شود فرد طعم همیشگی غذاهای مفیدی مانند میوه ها و سبزیجات را کمتر حس کرده و تمایل کمتری به مصرف آن‌ها پیدا کند. نتیجهٔ این امر چه‌بسا ضعف سیستم ایمنی در برابر بیماری ها باشد؛ حتی اگر فرد به‌اندازهٔ گذشته کالری دریافت کند.
مقابله با تغییرات حس چشایی و بویایی در سنین بالا
کاهش حس چشایی ناشی از افزایش سن معمولا برگشت‌ناپذیر است. بااین‌حال، برخی از عوامل بروز این مشکل (مانند پولیپ، انسداد در سینوس‌ها، عفونت و التهاب) می‌تواند موقتی باشد و با معاینه و درمان توسط متخصص گوش و حلق و بینی برطرف شود. در این بین اقدامات زیر به خودتان یا عزیزانی که نمی‌توانند طعم غذا را حس کنند، کمک می‌کند:
۱. افزایش طعم
مصرف ادویه‌جات می‌تواند به بهبود طعم غذاها کمک کند؛ اما بسیاری از افراد سالمند توان تحمل آن‌ها را ندارند. اگر ادویه‌جات به دستگاه گوارشتان آسیب نمی‌زند، از مصرف آن‌ها لذت ببرید. از مصرف زیاد نمک خودداری کنید؛ به‌ویژه اگر دچار فشار خون بالا هستید. می‌توانید برای افزایش طعم غذاها خوراکی‌هایی مانند پنیر را به انواع سوپ و سبزیجات بیفزایید تا آن‌ها طعم بهتری پیدا کنند. همچنین مصرف خوراکی‌هایی با طعم‌های اسیدی مانند لیمو ترش نیز برای افزایش ترشح بزاق مؤثر است.
۲. افزایش رایحهٔ غذاها
می‌توانید با طعم‌دارکردن مرغ، گوشت و ماهی به تقویت رایحهٔ آن‌ها کمک کنید. برای نمونه، افزودن عصارهٔ مرغ به مرغ می‌تواند به تشدید طعم آن کمک کند.
۳ افزایش تنوع
از مصرف غذاهای ثابت و یکسان در رژیم غذایی خودداری کنید. با مصرف غذاهایی با طعم و بافت مختلف و طعم‌های متفاوت در هر لقمه می‌توانید لذت بیشتری برای خودتان ایجاد کنید.
۴. با دما بازی کنید
ممکن است گرم‌بودن یا سرد‌بودن زیاد برخی غذاها بر طعم آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. بنابراین با دما طوری بازی کنید تا حداکثر طعم غذا را دریافت کنید. عوامل زیادی علاوه بر طعم و بو وجود دارند که بر لذت ما از غذاخوردن اثر می‌گذارند. ازجملهٔ این عوامل می‌توان به نحوهٔ سرو غذا و اندازهٔ لقمه‌ها اشاره کرد.
