اضطراب موقعیتی نوعی اضطراب است که در موقعیتی خاص رخ می‌دهد. این نوع اضطراب رایج است و می‌تواند طبیعی باشد. بالاخره همه ما در موقعیت‌هایی مانند مصاحبه شغلی قرار گرفته‌ایم که می‌توانند باعث ایجاد اضطراب شوند. در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اضطراب موقعیتی به‌عنوان وضعیتی متمایز مطرح نشده است. با این حال اگر این نوع اضطراب ویژگی‌هایی مانند ایجاد اختلال در زندگی روزمره را داشته باشد، ممکن است در دسته فوبیاهای خاص قرار بگیرد. فوبیای خاص هم یعنی ترس غیرمنطقی و شدید از موقعیت یا شیئی خاص. در این مقاله، اضطراب موقعیتی را مفصل بررسی کرده‌ایم. با ما همراه باشید.
علائم اضطراب موقعیتی
نشانه‌های این نوع اضطراب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال؛
- تعریق؛
- سرگیجه؛
- خشکی دهان؛
- سبکی سر؛
- تحریک‌پذیری؛
- تنش عضلانی؛
- حالت تهوع؛
- عصبانیت؛
- بی‌قراری؛
- مشکل تمرکز؛
- افزایش ضربان قلب و تنفس سریع.
علاوه بر موارد گفته‌شده، ممکن است فرد دچار احساس نگرانی یا اختلالات خواب نیز بشود. حتی گاهی احتمال دارد که فرد دچار حملات پانیک شود. گاهی اوقات ممکن است فرد برای جلوگیری از بروز این علائم، از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی پرهیز کند که می‌داند باعث ایجاد پاسخ اضطرابی می‌شوند.
علل اضطراب موقعیتی
این اضطراب می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. گاهی این اضطراب به‌خاطر این است که افراد نمی‌دانند در شرایط مختلف باید انتظار چه چیزی را داشته باشند یا چگونه واکنش نشان بدهند.
گاهی نیز ممکن است در موقعیت‌هایی رخ بدهد که افراد قبلا در آنها تجربه‌ای ناخوشایند داشته‌اند. مثلا اگر یک بار حین سخنرانی در جمع تجربه بدی داشته‌اید، ممکن است دفعه بعد که در موقعیت مشابه قرار می‌گیرید هم دچار اضطراب شوید. به‌طور کلی بیشتر مستعد اضطراب بودن می‌تواند احتمال اضطراب موقعیتی را افزایش دهد.
محرک‌های اضطراب موقعیتی
اضطراب موقعیتی می‌تواند با تجربیات یا موقعیت‌های مختلف مرتبط باشد. برخی از رایج‌ترین محرک‌ها عبارت‌اند از:
- اولین روز مدرسه؛
- مصاحبه شغلی؛
- اولین روز کاری؛
- اولین قرار ملاقات؛
- سفر به مکانی جدید؛
- دوربودن از خانه؛
- صحبت در جمع؛
- ملاقات با مردم در مهمانی؛
- وظیفه رهبری گروه؛
- صحبت با افراد غریبه؛
- موقعیت‌های اجتماعی.
تغییرات عمده و مهم زندگی مثل روز عروسی، تولد نوزاد یا رفتن به دانشگاه نیز می‌توانند باعث ایجاد این نوع اضطراب شوند.
طبیعی است در موقعیت‌هایی که نمی‌دانید قرار است چه اتفاقی بیفتد، احساس اضطراب کنید. بسیاری مواقع وقتی با این موقعیت‌ها آشناتر می‌شوید، اضطراب موقعیتی هم کاهش می‌یابد.
شناسایی اضطراب موقعیتی
اگر شک دارید که دچار اضطراب موقعیتی هستید یا نه، با پزشک مشورت کنید. پزشک با ارزیابی علائم شما تعیین می‌کند که این علائم با اضطراب موقعیتی مرتبط‌اند یا نشانه‌ای از فوبیا یا اختلالات اضطرابی دیگر هستند.
پزشک از شما سؤالاتی درباره ماهیت، مدت و شدت علائم اضطرابی خواهد پرسید. همچنین ممکن است برای رد یا تأیید برخی بیماری‌های خاص که می‌توانند باعث بروز علائم اضطراب شوند یا در ایجاد آنها نقش داشته باشند، معاینه فیزیکی انجام شود یا از شما آزمایش خون بگیرند.
مقابله با اضطراب موقعیتی
این اضطراب می‌تواند چالش‌برانگیز و ناخوشایند باشد، اما بیشتر مواقع می‌توانید با استفاده از چند راهبرد مقابله‌ای مختلف آن را مهار کنید. چند راهکار مفید برای مقابله با این وضعیت را در ادامه معرفی می‌کنیم.
۱. آمادگی پیدا کنید
اضطراب موقعیتی معمولا زمانی ایجاد می‌شود که احساس می‌کنید برای مقابله با موقعیتی ناآشنا آمادگی ندارید. اطمینان از اینکه به‌اندازه کافی خودتان را برای مواجهه با هر اتفاقی آماده کرده‌اید، می‌تواند اضطراب را کاهش بدهد.
۲. خودتان را در معرض ترس‌هایتان قرار دهید
مواجهه‌درمانی رویکردی است که معمولا برای مقابله با فوبیا و اضطراب استفاده می‌شود. اساس مواجهه‌درمانی قراردادن خودتان در معرض چیزی است که از آن می‌ترسید تا با آن آشنا شوید و ببینید که آن موقعیت آن‌قدرها هم ترسناک نیست.
این روند را به‌تدریج شروع کنید، یعنی اول فقط به این فکر کنید که چه چیزی شما را مضطرب می‌کند و سپس به‌تدریج خودتان را در موقعیتی قرار بدهید که مضطربتان می‌کند.
۳. افکار منفی را به چالش بکشید
درگیرشدن با تفکر فاجعه‌بار «چه می‌شود اگر…» که در آن بدترین نتایج ممکن را تصور می‌کنید، یکی از الگوهای رایج تفکر منفی است که می‌تواند باعث بروز اضطراب موقعیتی شود. وقتی متوجه شدید که درگیر این نوع تفکر شده‌اید، افکارتان را با افکار واقعی‌تر و مثبت‌تر جایگزین کنید.
۴. از تکنیک‌های آرامش‌بخش استفاده کنید
برخی از تکنیک‌های آرامش‌بخش را یاد بگیرید و تمرین کنید. این‌طوری وقتی دچار اضطراب موقعیتی می‌شوید، می‌توانید از آنها استفاده کنید. تنفس عمیق و تجسم ۲ رویکرد مفید هستند که می‌توانید برای آرام‌کردن سریع خود به کار بگیرید. آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی (PMR) یکی دیگر از ترفندهای مفید است.
تمرین منظم این راهبردهای مقابله‌ای می‌تواند کمکتان کند به‌مرور زمان اضطراب خود را کاهش دهید. هرچه بیشتر با ترس‌های خود روبه‌رو شوید، احتمال اینکه دچار اضطراب موقعیتی شوید کمتر می‌شود.
درمان اضطراب موقعیتی
در بیشتر موارد، اضطراب موقعیتی را می‌توان با استفاده از راهبردهای خودیاری مهار کرد. البته در مواردی که اضطراب فرد بسیار ناراحت‌کننده می‌شود یا زندگی روزمره‌اش را مختل می‌کند، ممکن است فرد به درمان حرفه‌ای نیاز داشته باشد. روان‌درمانی، دارودرمانی یا ترکیب جفتشان می‌تواند مفید باشد.
پزشک ممکن است داروی ضداضطراب مانند آلپرازولام، کلونازپام یا لورازپام تجویز کند تا به فرد برای مهار علائم اضطراب کمک کند. همچنین ممکن است که پزشک روان‌درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) یا مواجهه‌درمانی را توصیه کند.
شما بگویید
قطعا شما هم درموقعیت‌های حساس و خاص زندگی‌تان دچار اضطراب موقعیتی شده‌اید. در این مواقع از چه راهکاری برای رفع این اضطراب استفاده می‌کنید؟ آیا با موارد گفته‌شده در این مقاله موافقید؟ لطفا نظرات‌تان درباره نحوه مقابله با آن را با ما و کاربران عزیزمان به اشتراک بگذارید.
