همیشه دلیل اشکریختن غم و اندوه نیست؛ گاهی هم زمانی که لبریز از شادی و احساس میشویم اشک شوق میریزیم. معمولا اشکریختن را به غم و اندوه ربط میدهیم، بنابراین ممکن است اشک از سر شوق عجیب به نظر برسد. این نوع گریهکردن بر سلامتی شما تأثیرات مثبتی دارد و باعث میشود احساسات خود را راحتتر مهار کنید.
اشک شوق چیست؟
دقیقا مشخص نیست که علت اشک شوق چیست یا اینکه این نوع اشکریختن با گریهکردن از سر خشم یا غم چه تفاوتی دارد. بااینحال زمانی که بهخاطر چیزهای خوب گریه میکنیم، به این اشکها اشک شوق میگویند. ۳ نوع اشک وجود دارد:
- اشک عادی: این نوع اشک در طول روز در چشمان شماست. این اشکها روانساز چشم هستند و آن را ضدعفونی میکنند. اشک عادی علاوه بر آب و نمک، اندکی روغن هم دارد که از تبخیر آن جلوگیری میکند.
- اشک عاطفی: این نوع اشک در واکنش به رویدادی روانی یا عاطفی ریخته میشود و حاوی هورمون استرس است.
- اشک تحریکشده: وقتی چیزی چشمانتان را آزار میدهد یا داخل آنها فرو میرود، اشکهای تحریکشده بیرون میریزند که مثالش اشکریختن هنگام پیاز خردکردن است.
فواید اشک از سر شوق
سالهاست که دانشمندان تلاش میکنند بفهمند چرا مردم هنگام شادی گریه میکنند یا اشک شوق میریزند. گریهکردن در حالت عادی با احساس ناامیدی، خشم یا غم همراه است. به همین دلیل گریهکردن در موقعیتی خوشحالکننده ممکن است شما را گیج کند، اما به هر حال این مسئله اتفاق میافتد. در طول دهههای گذشته، پژوهشگران درباره علت اشک شوق نظریههای مختلفی داشتهاند که فواید اشک شوق در آنها بیان شدهاند.
۱. تخلیه احساسات سرکوبشده
اولین نظریه، اشک از سر شوق را نتیجه احساسات سرکوبشده میداند. یعنی افرادی که در لحظات شادیآور گریه میکنند، در حقیقت احساس غم و اندوهی را تخلیه میکنند که در طولانیمدت داشتهاند و به آن توجهی نکردهاند. بسیاری از پژوهشگران با این نظریه مخالفت کردهاند، اما به نظر میرسد که این نظریه اولین تلاش برای فهمیدن علت اشک شوق باشد. بنا بر این نظریه، اگر ما در مواقع بروز ناراحتی یا خشم فرصت ابراز آن را نداشته باشیم، این احساسات روی هم تلنبار میشوند و در مواقع خوشحالی بروز میکنند.
۲. تنظیم سیستم بدن
در حالت معمول اشک حاوی آنزیمها، لیپدها، الکترولیتها و متابولیتهاست، اما اشک شوق کمی پروتئین و هورمونهای دیگر هم دارد. مثلا زمانی که از سر شوق اشک میریزید، بدن شما یک هورمون استرس بهنام لوسین آنکفالین ترشح میکند. این هورمونها به شما کمک میکنند تا آرامش پیدا کنید و خلقوخویتان بهتر شود.
۳. تقویت ارتباطات اجتماعی
گریهکردن در هر موقعیتی ممکن است راهی برای نشاندادن آسیبپذیری باشد. زمانی که گریه میکنیم، در واقع به دیگران علامت دادهایم که با ما همدردی کنند. این اتفاق ممکن است در موقعیتی شادیآور یا غمانگیز رخ بدهد. دانشمندان بر این باورند که اشکریختن راهی برای برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است.
۴. مهار احساسات شدید
گریه کردن هنگام تجربه احساسی قوی، خواه شادی باشد یا ناامیدی و خشم، تقریبا اجتنابناپذیر است. شاید همیشه اجازه ندهید اشکهایتان سرازیر شوند، اما اغلب در مواقعی احساس میکنید که اختیار اشکها را ندارید. بر اساس برخی تحقیقات، از فواید گریه این است که باعث میشود بتوانید احساسات شدید خود را مهار کنید. هنگامی که گریه میکنید، احساس میکنید که در حال دفع بعضی از این احساسات هستید. بنابراین ممکن است در موقعیتی نشاطآور باشید، اما نتوانید احساسات خود را مهار کنید. پس اشک شوق به شما کمک میکند مقداری از آن احساسات را دفع کنید.
۵. اشک شوق برای آرامشیافتن
ممکن است هنگام گریه از سر شوق خجالت بکشید و جلوی اشکهای خود را بگیرید، اما این کار درست نیست. توقف گریه در چنین مواقعی میتواند روی سلامتی شما اثر منفی بگذارد. البته نباید تأثیر فرهنگ و باورهایمان را هم نادیده بگیریم. این فرهنگ و باورها تعیین میکنند که شما گریه میکنید تا احساس بهتری پیدا کنید یا نه. معمولا مردمی که در جوامع پیشرفته زندگی میکنند، پس از اشک شوق به آرامش میرسند و احساس خوبی دارند.
۶. ایجاد احساس رهایی
لحظات شادیآور همیشه اتفاقی رخ نمیدهند. ممکن است مدتی طولانی در تنگنا بوده باشید. دلیل این تنگنا هم ممکن است مسائلی مانند ازدواج، فارغالتحصیلی از دبیرستان یا دانشگاه یا استخدامشدن برای شغل رؤیایی باشد. در این مواقع، برای حل مشکلات بسیار تلاش میکنید و تا مدتی که ممکن است چند ماه و حتی چند سال طول بکشد خود را در تنگنا میبینید. شاید گاهی اوقات هم فکر میکردهاید که هیچگاه از این وضع خلاصی نخواهید یافت. بااینحال، یک روز به همسر رؤیاهایتان میرسید، مدرک تحصیلی را در دستانتان میبینید یا پشت میز کار رؤیایی خود مینشینید. در این شرایط اشک از سر شوق اصلا چیز عجیبی نیست. فرقی نمیکند که رسیدن به موقعیت رؤیایی چقدر رضایتبخش باشد. بههرحال اشک شوق نشان میدهد که از تنگنایی سخت رها شدهاید.
۷. خواب آسوده
بر اساس برخی از تحقیقات، گریهکردن باعث میشود راحتتر بخوابید. در سال ۲۰۰۶ پژوهشی در جنوب استرالیا انجام شد و محققان دریافتند نوزادانی که پیش از خواب گریه میکنند، خواب راحتتری دارند. بنابراین فرقی نمیکند که اشک شما از سر شوق باشد یا غم و اندوه، بههرحال این اشکریختن به شما کمک میکند آسودهتر بخوابید.
دلایل اشک شوق
اشک شوق محدود به لحظات شادیآور نیست. بر اساس تحقیقات، اشک از سر شوق در شرایط مختلف از چشمان ما جاری میشود که آنها را به ۴ دسته کلی تقسیم میکنند:
- سرازیرشدن اشک در شرایط خندهآور: ممکن است به چیزی بامزه بخندید. در این شرایط، نمیتوانید جلوی اشکریختن خود را بگیرید. این اشکها که بیاختیار ریخته میشوند هم نوعی اشک شوق هستند.
- اشکریختن بهدلیل برانگیختهشدن عواطف: تصور کنید که در جشن ازدواج عزیزترین فرد زندگیتان شرکت کردهاید. در این شرایط ممکن است هجوم اشک به شما امان ندهد. گاهی هم با وقوع اتفاقی غیرمنتظره اما خوشایند سرشار از حس قدردانی میشوید و اشک میریزید. طبیعی است که اشکهای محبتآمیز شما برای کسی سرازیر شوند که به او اهمیت میدهید.
- اشکهایی برای روبهروشدن با زیبایی: وقتی در مواجهه با صحنهای حیرتانگیز سرشار از احساس شدهاید، بیاختیار اشکهایتان سرازیر میشوند. ممکن است این لحظه زمانی اتفاق بیفتد که یک موسیقی زیبا میشنوید یا با منظرهای تماشایی روبهرو شدهاید.
- اشکریختن توأم با حس موفقیت: همه ما در زندگی با سختیهایی مواجه میشویم که گاه غلبه بر آنها غیرممکن به نظر میرسد. زمانی که بر چنین سختیهایی فائق میآییم، حس موفقیت بیحدوحصری را تجربه میکنیم. این حس موفقیت گاهی با اشک شوق همراه میشود.
بر اساس پژوهشی در آمریکا، شباهتهای فرهنگی با درک علت اشک شوق ارتباط مستقیمی دارد. در این پژوهش، بیش از ۱۳هزار نفر از جوامع مختلف بررسی شدند. در نهایت مشخص شد افرادی که در جوامع غربی یا جوامع مبتنی بر فردگرایی زندگی میکنند، بیش از سایرین اشک شوق نوع اول و سوم را تجربه میکنند. اشک شوق کسانی که در جوامعی با فرهنگ گروهی زندگی میکنند هم از نوع دوم است. بر اساس این پژوهش، زنان بیش از مردان اشک از سر شوق میریزند.
گولخوردن مغز هنگام ریختن اشک شوق
دانشمندان معتقدند که ممکن است گریه از سر شوق سبب اختلال در تشخیص احساسات شود. در حقیقت هنگام تجربه احساسات مختلف، منطقهای بهنام آمیگدال یا بادامک در مغز شما آن احساسات را ثبت میکند. سپس به غده هیپوتالاموس پیامهایی میفرستد. هیپوتالاموس هم با پیامدادن به دستگاه عصبی به شما کمک میکند که احساسات خود را مهار کنید. البته هنگام تجربه احساسات قوی قضیه کمی فرق میکند. در این شرایط، هیپوتالاموس به دستگاه عصبی نمیگوید که دقیقا چه احساسی دارید، چون خودش هم این را نمیداند و فقط میداند این احساسات چنان شدیدند که ممکن است نتوانید آنها را مهار کنید.
یکی از عملکردهای بسیار مهم دستگاه عصبی هم این است که با استرس مقابله کند. زمانی که با تهدیدی روبهرو میشوید، دستگاه عصبی سمپاتیک شما را برای مبارزه آماده میکند. پس از رفع تهدید هم دستگاه عصبی پاراسمپاتیک به شما کمک میکند که آرام شوید.
وقتی هیپوتالاموس به دستگاه عصبی شما میگوید که در احساسات غرق شدهاید، این دستگاه میداند که باید خود را تقویت کند. در این شرایط آسانترین راه چیست؟ بله، اشکریختن. اشک شوق در چنین موقعیتی به شما کمک میکند که احساس شادی خود را ابراز کنید و از شر آن خلاص شوید. به همین سادگی!
کلام آخر
گریهکردن به هر دلیلی برای سلامتی مفید است. شما با گریه خودتان را تسکین میدهید و حالتان بهتر میشود. بنابراین دفعه بعد که پس از شنیدن خبری خوب احساس کردید اشکهایتان در حال سرازیرشدن هستند، مقاومت نکنید! اجازه بدهید این اشکها جاری شوند و جسم و روح شما را جلا دهند.