اسهال صبحگاهی؛ علت، روش‌های پیشگیری و درمان آن

سیگار کشیدن

نیکوتین موجود در سیگار می‌تواند موجب اسهال شود. اگر قبل از رفتن به رختخواب یا بعد از بیدار شدن، سیگار بکشید احتمال اینکه دچار اسهال شوید بسیار زیاد خواهد بود.

مصرف زیاد الکل

الکل هم یکی از عوامل ابتلا به اسهال صبحگاهی است. اگر شب قبل، الکل مصرف کرده باشید به احتمال زیاد در صبحگاه به اسهال دچار خواهید شد.

خوردن تنقلات در نیمه‌شب

اگر نیمه‌های شب یا قبل از خوابیدن، تنقلات و هله‌هوله مصرف کنید امکان دچار شدن به اسهال صبحگاهی افزایش می‌یابد.

نوشیدن زیاد قهوه

کافئین باعث افزایش حرکات روده می‌شود. به همین خاطر، اگر زیاد قهوه بنوشید در صبحگاه دچار اسهال خواهید شد.

خوردن صبحانهٔ مفصل

اگر در صبحگاه، صبحانه‌ای مفصل و جانانه میل کنید، حرکات روده‌تان بیشتر می‌شود و احتمال دچار شدن به اسهال افزایش پیدا خواهد کرد.

مصرف بعضی داروها

مصرف بعضی از داروها مانند آنتی بیوتیک ها هم از عوامل بروز اسهال صبحگاهی است.

دلایل موقت اسهال صبحگاهی

گاهی‌اوقات هم دلایل ابتلا به اسهال صبحگاهی، موقتی هستند. مثلا:

مسمومیت غذایی

اگر تاریخ مصرف یک مادهٔ غذایی گذشته یا آلودگی میکروبی داشته باشد، احتمال دچار شدن به مسمومیت غذایی و در نتیجه‌ٔ آن اسهال، به وجود می‌آید.

ویروس‌ها

ویروس‌ها مثلا ویروس آنفلوانزا هم عاملی برای ابتلا به اسهال هستند.

عفونت میکروبی

عفونت میکروبی، عاملی برای دچار شدن به اسهال صبحگاهی است.

بارداری

تغییر سطوح هورمون‌ها در دوران بارداری باعث بروز مشکلاتی مانند تهوع و اسهال صبحگاهی می‌شود.

استرس روانی

استرس و تشویش هم می‌تواند باعث بروز اسهال شود.

کم‌ آب شدن بدن

اگر آب کافی در بدن‌تان وجود نداشته باشد، تعادل الکترولیتی خود را از دست می‌دهید. بروز اختلال در تعادل آب و الکترولیت‌ها موجب تحریک روده و بروز اسهال می‌شود. تحریک روده‌ها به این خاطر صورت می‌گیرد که الکترولیت‌ها نقش کنترل غشای سلولی و انتقال سیگنال‌های الکتریکی را بر عهده دارند. سیگنال‌های الکتریکی باعث انقباض ماهیچه‌ها می‌شوند و می‌توانند عاملی برای ابتلا به اسهال باشند.

عوامل بلندمدت و جدی ابتلا به اسهال

عواملی که در بلندمدت باعث بروز اسهال می‌شوند هم به شرح زیر هستند:

سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)

یکی از عوامل اصلی وقوع اسهال صبحگاهی، دچار بودن به سندروم روده تحریک پذیر است. استرس روانی و مصرف بعضی از مواد غذایی ازجمله دلایلی است که افراد به این سندورم مبتلا می‌شوند اما به طور کلی، دقیقا ریشه بروز IBS در افراد معلوم نیست. ظاهرا ارتباطات گُنگی میان میزان استرس و افسردگی با سندروم روده تحریک‌پذیر وجود دارد.

بیماری التهابی روده (IBD)

اصطلاح IBD یا بیماری التهابی روده، اصطلاحی کلی برای بیان مشکلات متنوعی است که در روده، التهاب ایجاد می‌کند. مشکلاتی مانند کولیت زخمی یا بیماری کرون ازجمله مشکلاتی هستند که موجب بروز التهاب در روده‌ می‌شوند.

حساسیت‌ها

حساسیت نسبت به بعضی مواد غذایی هم باعث آزردگی روده‌ها می‌شود. بعضی میوه‌ها، گندم، لبنیات، تخم مرغ و بادام زمینی ازجمله موادی هستند که در بعضی از افراد، حساسیت به وجود می‌آورند.

درمان اسهال صبحگاهی

اگر عامل دچار شدن به اسهال صبحگاهی، سبک زندگی باشد به‌راحتی با ایجاد تغییراتی در آن، می‌توان مشکل را برطرف کرد. درصورتی‌که، حساسیت به یک مادهٔ غذایی باعث بروز اسهال شود هم باید آن را از رژیم غذایی کنار گذاشت. اما اگر بیماری‌هایی مانند التهاب روده یا سندروم روده تحریک‌پذیر باعث بروز اسهال در صبحگاه است باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. نخستین گام در تشخیص درست علت بروز اسهال، بررسی عوامل و شرایط است.

ازجمله نشانه‌های IBS که باعث بروز اسهال صبحگاهی می‌شود موارد زیر هستند:

• نفخ؛
• انقباضات و دردهای شکمی؛
• جمع شدن گاز در روده‌ها؛
• یبوست؛
• وجود مخاط در مدفوع.

ازجمله نشانه‌های IBD که باعث بروز اسهال می‌شود باید به موارد زیر اشاره کرد:

• درد در ناحیه شکم؛
• کاهش وزن؛
• خستگی؛
• وجود خون در مدفوع.

پزشکان بعد از تشخیص مشکل بیمار به درمان می‌پردازند:

درمان‌های سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)

داروهای ضدافسردگی

داروهای ضدافسردگی تری‌سیکلیک، مواردی مؤثر برای درمان IBS هستند. هر چند، این داروها مانند: ایمی‌پرامین و دِزیپرامین دقیقا برای رفع مشکلات و بیماری‌ها رودوی طراحی و تولید نمی‌شوند اما می‌توانند موجب رفع عوارض IBS شوند.

داروهای ضداسهال

دارو یا قرص ضد اسهال بدون نسخه‌ای مانند لوپرامید هم به درمان اسهال صبحگاهی کمک می‌کند.

داروهای آنتی‌کولینرژیک

این داروها به رفع گرفتگی عضلانی ناشی از اسهال کمک می‌کنند. دی‌سیکلومین جزو این داروهاست.

درمان بیماری‌های التهابی روده (IBD)

برای رفع بیماری‌های التهابی روده هم از داروهای زیر استفاده می‌شود:

• کورتیکواستروئیدها؛
• آمینوسالیسیلات‌ها؛
• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی.

ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی هم می‌تواند به رفع مشکلات التهابی روده کمک کند. برای مثال در تحقیقی که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، حذف بعضی از غذاها براساس رژیم غذایی (AIP) در کنترل بیماری IBD مؤثر واقع می‌شود. در این رژیم غذایی که مخفف عبارت رژیم پروتکل خودایمنی است، مواد غذایی التهاب‌آور کنار گذاشته می‌شوند.

پیشگیری از ابتلا به اسهال صبحگاهی

اگر رژیم غذایی مناسب، ورزش و به‌طور کلی سبک زندگی سالمی داشته باشید، احتمال ابتلا به اسهال صبحگاهی هم در شما کاهش خواهد یافت. با کاهش مصرف الکل و کم کردن سیگار، گام بزرگی در راستای پیشگیری از اسهال صبحگاهی برمی‌دارید. یکی دیگر از روش‌های مناسب برای جلوگیری از وقوع این مشکل، کاهش و کنترل استرس‌هاست.

مدیتیشن، یوگا و دویدن ازجمله روش‌های مطلوبی هستند که به کاهش استرس در بدن و روان کمک شایانی می‌کنند. برای پیشگیری و درمان اسهال صبحگاهی هم بهتر است، مصرف برخی از مواد غذایی را برای خود محدود کنید. مثلا:

• نوشیدنی‌های گازدار؛
• غذاهای تند و پرادویه؛
• میوه‌های خام؛
• مواد غذایی نشاسته‌دار حاوی گلوتن؛
• میوه‌های حاوی انواع قند مانند: فروکتوز، لاکتوز یا FODMAP (کوتاه‌شدهٔ عبارت مخمر الیگو، دی، و مونوساکاریدها و پلی یول).

خطرات ناشی از اسهال صبحگاهی

ابتلا به اسهال باعث از دست رفتن آب بدن می‌شود. چنین مشکلی برای کودکان، افراد مسن و برخی بیماران خطرناک‌تر از دیگران خواهد بود. در صورت ابتلا به اسهال باید مقدار زیادی آب بنوشید تا از بی‌آبی بدن جلوگیری کنید. مسمومیت‌های غذایی هم امکان بی‌آب شدن بدن را به‌شدت بالا می‌برند.

در بیشتر مواقع، اسهال به خودی‌خود و سریعا درمان می‌شود اما اگر این مشکل به سادگی رفع نشد باید به پزشک مراجعه کنید. پزشکان با بررسی وضعیت بیمار، تشخیص خود را بیان و داروهایی تجویز می‌کنند. مسمومیت‌های غذایی که یکی از عوامل ابتلا به اسهال هستند به شدت بدن را بی‌آب می‌کنند. این بی‌آبی بسیار خطرناک است و نیاز به مراقبت‌های جدی و درمان دارد.