پلاک دندان لایهی نرم و چسبناکی از باکتری است که روی دندان‌ها، لثه، زبان و حتی دندان‌های مصنوعی تشکیل می‌شود. هنگامی که چندین لایه پلاک با ترکیبات معدنی بزاق دهان ترکیب می‌شود، به‌صورت ماده‌ی گچی سفید رنگ و آهکی رسوب می‌کند و خوب است بدانیم این رسوب محیط مناسبی برای رشدونمو باکتری‌هایی است که از قند موجود در مواد غذایی تغذیه می‌کنند. از طرفی پلاک دندان در روند تشکیل خود، اسیدی تولید می‌کند که موجب تخریب مینای دندان می‌شود، در نتیجه پوسیدگی یا به اصطلاح کرم‌خوردگی دندان را به همراه دارد. باکتری‌هایی که در اثر پلاک دندان در دهان به‌وجود می‌آیند با تولید سمومی، حتی لثه‌ها را هم دچار مشکل می‌کنند.
عوامل متعددی از قبیل بهداشت نامناسب و روش‌های اشتباه شستوشوی دهان و دندان، انتخاب مواد غذایی نامناسب، وراثت و عدم مراقبت‌های پزشکی و تخصصی دهان و دندان می‌توانند در ایجاد پلاک دندان مؤثر باشند. با این نوشته همراه ما باشید. می‌خواهیم درباره‌ی روش‌های طبیعی و خانگیِ از بین بردن پلاک دندان بیشتر بدانیم.
آنچه مشخص است؛ حفظ بهداشت مناسب دهان و دندان تنها راه جلوگیری از تشکیل پلاک دندان و آسیب‌های ناشی از آن محسوب می‌شود. بنابراین یادتان نرود:
- حداقل دو بار در روز دندانهایتان را با مسواکی که موهای نرم، نایلونی و براق داشته باشد، بشویید. دقت کنید مسواک را باید با زاویه‌ی ۴۵ درجه با خط لثه‌ها نگه دارید؛
- حتما زبان‌تان را هم بشویید چون محیط مناسبی برای رشد باکتریهای تشکیل‌دهنده‌ی پلاک دندان است؛
- حتما از نخ دندان برای تمیز کردن دندان‌ها و لثه استفاده کنید.
اما علاوه بر رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان، روش‌های درمانی طبیعی برای از بین بردن پلاک دندان وجود دارد که می‌توانند خیلی هم مؤثر باشند. با وجود اینکه هر چقدر پلاک بیشتر روی دندان شما رسوب کند، اصطلاحا مینرالیزه (تبدیل به مواد معدنی) می‌شود و از بین بردن آن بسیار مشکل خواهد شد، اما اگر به‌طور مرتب پلاک دندان را از بین ببرید می‌توانید مانع پوسیدگی دندانهایتان شوید.
۱. روغن‌کِشی
روغن‌کشی یکی از روش‌های سنتی پاک‌سازی و سلامت دهان و دندان است که پلاک‌های دندان را از بین می‌برد. از آنجایی که روغن نارگیل خالص و غلیظ، سرشار از اسید لائوریک با خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی است، برای این روش بسیار مناسب می‌باشد.
طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ در نشریه‌ی پزشکی نیجریه در همین زمینه انجام شد، پاک‌سازی با روغن نارگیل در کاهش ایجاد پلاک دندان مؤثر است.
- یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل طبیعی و خالص را ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در دهان‌تان بچرخانید و حواس‌تان باشد به همه جای دهان‌تان برسد؛
- دقت کنید بعد از استفاده از روغن نارگیل، به هیچ عنوان آن را قورت ندهید یا غرغره نکنید؛
- دندانهایتان را مطابق روال همیشگی مسواک بزنید؛
- یادتان باشد این روش را هر روز صبح پیش از صرف صبحانه تکرار کنید.
علاوه بر این کار می‌توانید روزانه چند قطره روغن نارگیل را روی لثه‌هایتان هم ماساژ بدهید. این روش درمانی سنتی را می‌توانید با روغن کنجد گرم هم تجربه کنید.
۲. جوش شیرین
بی‌کربنات سدیم یا همان جوش شیرین یکی از موادی است که به عنوان یک روش خانگی عالی برای از بین بردن جرم دندان‌ها بسیار مؤثر است. از آنجایی که این پودر سفید رنگ اسید‌های دهان را خنثی می‌کند، میزان باکتریهای مضر در دهان را کاهش می‌دهد و دندانهایتان را به سفیدی مروارید می‌کند.
طبق مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۸ در مجله‌ی دندان‌پزشکی بالینی بر اساس مطالعات به‌دست آمده از چندین تحقیق پزشکی منتشر شد؛ پودر یا خمیر جوش شیرین نسبت به سایر محصولات فاقد جوش شیرین، تأثیر بهتری در حذف پلاک دندانی داشت.
- کمی جوش شیرین روی مسواک مرطوب‌شده‌ی خود بریزید و دندانهایتان را با آن مسواک کنید. سپس دهان‌تان را با آب ولرم بشویید؛
- می‌توانید، یک قاشق چای‌خوری نمک را با دو قاشق چای‌خوری جوش شیرین مخلوط کنید. مسواک‌تان را خیس و به این پودر آغشته کنید، سپس دندان‌ها را با آن مسواک بزنید؛
- روش دیگری که می‌توانید به‌کار ببرید این است که یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را با مقدار کافی آب اکسیژنه ترکیب کنید تا یک خمیر چسبناک درست شود. سپس از آن به‌جای خمیر دندان برای مسواک زدن دندان و لثه‌ها استفاده کنید. دقت کنید که بعد از مسواک زدن با این ترکیب دهان‌تان را خوب بشویید.
هر کدام از این روش‌ها را می‌توانید یک تا دو بار در هفته انجام بدهید. حواس‌تان باشد در استفاده از جوش شیرین افراط نکنید چون استفاده‌ی مداوم آن به مینای دندان آسیب می‌رساند.
۳. آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا گیاهی است که برای مقابله با آسیب‌های لثه‌ای ناشی از پلاک دندان، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه همه فن‌حریف به عنوان یک آنتی‌بیوتیک، باکتریهای به‌وجود‌آورنده‌ی پلاک دندان را از بین می‌برد. از طرفی با بوی بد دهان هم مبارزه می‌کند.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ در مجله‌ی دندان‌پزشکی و بهداشت دهان منتشر شد، نشان می‌دهد؛ آلوئه‌ورا تأثیری مشابه دهانشویهی کلرهگزیدین روی پلاک دندان دارد.
- ماده‌ی ژله‌ای آلوئه‌ورا را جدا کنید؛
- این بخش آلوئه‌ورا را که در واقع گوشت گیاه است مستقیم روی دندان‌ها و لثه‌هایتان بمالید؛
- ۱۰ دقیقه مکث کنید، سپس آن را با آب سرد بشویید؛
- این روش درمانی را دو بار در روز تکرار کنید.
۴. میخک
میخک در واقع نوعی گیاه دارویی است که قرن‌ها به عنوان یک درمان‌کننده‌ی خانگی انواع زخم‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است و می‌تواند با میکروب‌های تشکیل‌دهنده‌ی پلاک دندان مبارزه کند.
طبق مقاله‌ی منتشر شده در مجله‌ی Periodontology (لثه‌درمانی) در سال ۲۰۱۴، دهان‌شویه‌های گیاهی که روغن چای سبز، گیاه میخک و ریحان دارند، مانع تجمع واحدهای میکروبی تشکیل‌دهنده‌ی پلاک دندان می‌شوند و برای لثه‌ها یک عامل ضدالتهابی و ضدجرم هستند.
- یک قاشق چای‌خوری میخک پودر شده را با کمی روغن زیتون مخلوط کنید و آن را روی دندانهایتان بگذارید، چند دقیقه صبر کنید، سپس دهان‌تان را با آب ولرم بشویید. این کار را روزی دو بار تکرار کنید.
- برای سلامت دهان و دندان و همچنین از بین بردن بوی بد دهان ناشی از باکتریهای موجود در محیط دهان، می‌توانید روزانه یک یا دو عدد میخک بجوید.
۵. سرکه‌ی سفید
سرکه‌ی سفید با اسید استیکی که دارد، مانع تخریب مینای دندان می‌شود و نقش مؤثری در جلوگیری از تجمع پلاک روی دندان‌ها ایفا می‌کند. از طرفی همان‌طور که همه می‌دانیم سرکه‌ی سفید خواص ضدباکتریایی هم دارد.
در تحقیقی که در سال ۲۰۱۴ در مجله‌ی بین‌المللی علوم و سلامت منتشر شد، مشخص شده است که سرکه‌ی سفید (با ۴ درصد اسید استیک) در مقایسه با آب مقطر و گلیسیرین، بیشتر مانع تجمع و غلظت پلاک‌های دندانی می‌شود.
- دو قاشق چای‌خوری سرکه‌ی سفید و یک قاشق چای‌خوری نمک را در نصف لیوان آب ولرم حل کنید؛
- روزانه یک تا دو بار دهان‌تان را با این دهانشویهی خانگی و در دسترس بشویید.
۶. پوست پرتقال
از آنجایی که پوست پرتقال به عنوان یک سفیدکننده‌ی طبیعی دندان شناخته می‌شود، برای از بین بردن لکه‌های روی دندان مؤثر است. از طرفی چون پوست پرتقال یک ماده‌ی سالم و طبیعی است لیمونن موجود در آن، بدون آنکه به مینای دندان‌تان آسیبی برساند، در واقع نوعی جرم گیر دندان خانگی است. همچنین ویتامین سی موجود در پوست پرتقال مانع رشد میکروب‌ها در فضای داخل دهان و روی دندان‌های شما می‌شود.
- پوست یک پرتقال تازه را جدا کنید و قبل از خواب قسمت داخلی پوست تازه را مستقیم روی دندان‌ها و لثه‌هایتان بمالید؛
- اجازه بدهید شب تا صبح روی دندانهایتان بماند و صبح آن را بشویید؛
- برای تمیز و سفید نگه‌داشتن دندان‌ها، هر چقدر که لازم می‌دانید این کار را تکرار کنید.
اگر پوست پرتقال تازه در دسترس ندارید، می‌توانید هر زمان که پرتقال می‌خورید پوست آن را خشک و در مواقع لزوم از پودر پوست خشک شده‌ی پرتقال استفاده کنید.
۷. اسانس رزماری
اسانس رزماری که به‌عنوان ضدعفونی‌کننده‌ی باکتریهای دهان عمل می‌کند، می‌تواند مانع ایجاد پلاک و پوسیدگی دندان شود و بوی بد دهان را نیز برطرف می‌کند.
در تحقیقی که در سال ۲۰۱۲ در مجله‌ی میکروبیولوژی کاربردی منتشر شد، به این نتیجه رسیده‌اند که عصاره‌ی گیاه رزماری از رشد باکتریهای دهان، فعالیت گلوکوزیل‌ترانسفریز (glucosyltransferase)، تولید گلوکان (glucan) و تشکیل پلاک دندان جلوگیری می‌کند.
- ۲ یا ۳ قطره اسانس رزماری را با یک قاشق غذاخوری آب یا روغن حامل (چون نمی‌توان از همه‌ی روغن‌های ضروری به‌صورت مستقیم استفاده کرد به یک روغن حامل نیاز است تا بتوانید آنها را روی پوست‌تان ماساژ بدهید. روغن‌های نارگیل، بادام، کنجد، و کرچک روغن‌های حامل هستند) مخلوط کنید؛
- دهانشویهی خانگی‌تان را ۱۰ دقیقه در دهان‌تان بچرخانید؛
- بعد از ۱۰ دقیقه دهان‌تان را خالی کنید و مثل همیشه مسواک بزنید. حواس‌تان باشد که این دهان‌شویه را غرغره نکنید یا قورت ندهید؛
- می‌توانید روزی دو بار از اسانس رزماری برای از بین بردن پلاک دندان استفاده کنید.
در صورتی که اسانس رزماری پیدا نکردید یا در منزل از قبل اسانس مریم‌گلی یا آویشن دارید، می‌توانید از اسانس مریم‌گلی یا آویشن هم به‌جای رزماری استفاده کنید.
۸. چای سیاه
از آنجایی که چای سیاه دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی است، شستوشوی دهان با چای سیاه می‌تواند باکتریهای دهان را کنترل کند و خطر تشکیل پلاک دندان را کاهش بدهد. نکته‌ی مهم دیگر این است که چای سیاه منبعی سرشار از فلوراید است.
این ماده‌ی معدنی مانع پوسیدگی دندان می‌شود، کیفیت مینای دندان را بالا می‌برد و توانایی باکتریهای دهانی را برای تولید اسیدی که باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود کاهش می‌دهد.
در سال ۲۰۱۱ مطالعه‌ای در نشریه‌ی دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به چاپ رسید که نشان می‌دهد؛ چای سبز و سیاه ایرانی سرشار از فلوراید است و خواص ضدباکتریایی دارند.
- یک عدد چای سیاه کیسه‌ای را در یک فنجان آب داغ بیندازید و بگذارید ۵ دقیقه بماند؛
- کیسه را خوب فشار بدهید تا همه عصاره‌ی چای که سرشار از فلوراید است از آن خارج شود، سپس آن را دور بیندازید؛
- بگذارید چای سرد شود، حالا می‌توانید این مایعی که به‌همین راحتی به‌دست آوردید را به‌عنوان دهان‌شویه استفاده کنید؛
- می‌توانید دهان‌تان را روزی یک‌بار با این دهان‌شویه بشویید.
۹. پنیر
پنیر در تولید بزاق با خاصیت قلیایی مؤثر است و این بزاق قلیایی، اسید تشکیل‌دهنده‌ی پلاک دندان را خنثی می‌کند. از طرفی لایهی محافظی دور دندانهایتان تشکیل می‌دهد که باکتریهای تولیدکننده‌ی پلاک را از دندان دور نگه می‌دارد. پنیر، کلسیم و فسفات دارد که به‌عنوان مواد معدنی به بازسازی دندانهایتان کمک می‌کنند.
بنابر تحقیقی که در سال ۲۰۱۲ به کوشش نشریه‌ی اروپایی دندان‌پزشکی کودکان انجام گرفت؛ پنیری که فاقد هرگونه قند افزودنی (ساکاروز) باشد، می‌تواند با افزایش کلسیم و فسفات در پلاک دندان‌ها، مانع از پوسیدگی آنها شود.
- بعد از غذا یک تکه پنیر سفت بخورید تا از تشکیل پلاک روی دندان‌ها جلوگیری کرده باشید.
چند نکته‌ی دیگر
- بزاق دهان به تمیز نگه داشتن محیط دهان و لثه‌ها کمک می‌کند. پس اگر پرهیز غذایی خاصی ندارید برای تحریک غدد بزاقی‌تان، غذاهای پُرادویه بخورید تا مانع بروز بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان شود.
- سعی کنید یک ساعت بعد از خوردن غذا، یک سیب سفت گاز بزنید. این کار دندانهایتان را تمیز و لثه‌ها را تقویت می‌کند؛
- انجیر هم می‌تواند دندانهایتان را تقویت کند و موجب تحریک جریان ترشح بزاق شود. انجیر بخورید و حواس‌تان باشد که آن را خوب بجوید؛
- همان‌طور که می‌دانید غذاهای فراوری‌شده حاوی قند و نشاسته هستند، پس مصرف این نوع خوراکی‌ها را محدود کنید تا باکتریهای دهانی نتوانند از قند موجود در غذاهایی که می‌خورید تغذیه کنند؛
- فراموش نکنید حداقل سالی یک‌بار برای جرم‌گیری به دندان‌پزشک‌تان مراجعه کنید.
