شاید گاهی هنگام تمیز کردن برنج، موجودات ریز سیاه یا قهوه‌ای توجه‌تان را جلب کرده باشند؛ به اینها آفت شپشک برنج یا سوسه می‌گویند. شپشک معمولا به برنج، گندم و غلات حمله می‌کند؛ ولی ما بیشتر آن را در برنج می‌بینیم. در این مطلب روش‌هایی را برای از بین بردن شپشک برنج در خانه معرفی می‌کنیم.
روش‌های از بین بردن شپشک برنج در خانه
همان‌طور که گفتیم، شپشک برنج تهدیدی برای سلامتی انسان نیست؛ اما تهدیدی جدی برای سلامتی برنج و دیگر غلات است. مشاهده این آفت در برنج، مایهٔ دلزدگی است؛ همچنین تمیز کردن برنج را سخت می‌کند. اگر این مهمان‌های ناخواندۀ ریز را در خانه‌تان پیدا کردید، نگران نشوید! ما به شما می‌گوییم برای از بین بردن شپشک برنج در خانه چه کنید.
۱. از تله‌های چسبناک استفاده کنید
تله‌های چسبناک انواع گوناگونی دارند. چون این موجودات جذب روشنایی می‌شوند، با خارج کردن برنج از ظرف و ریختن آن روی سینی، شپشک‌ها پراکنده می‌شوند. تله‌ها را در لبه سینی یا ظرف موردنظر قرار دهید. وقتی شپشک‌ها سعی می‌کنند فرار کنند، به تله می‌چسبند. شپشک نمی‌تواند خودش را از تله خلاص کند و همان‌جا از بین می‌رود.
۲. از آب جوش استفاده کنید
ریختن آب جوش روی برنج، روش دیگری برای از بین بردن شپشک برنج در خانه است. شپشک هم مانند هر موجود دیگری برای زنده ماندن به شرایط محیطی ویژه‌ای نیاز دارد. آب جوش شپشک و تخم‌های آنها را می‌کشد. شپشک‌های مرده در سطح آب شناور می‌شوند و می‌توانید به‌سادگی آنها را جدا کنید. این روش برای مقدار کم برنج مناسب است.
علاوه بر این می‌توانید با حرارت دادن برنج، شپشک‌ها و تخم‌های‌شان را بکشید، هرچند جدا کردن شپشک‌ها از آب ساده‌تر است.
۳. برنج را در فریزر نگهداری کنید
سرما دادن در درجه بالا تأثیری مشابه حرارت بالا روی شپشک دارد. برای اینکه نتیجه بگیرید، برنج باید دست‌کم ۱ هفته در فریزر بماند. اگر فضای کافی در فریزر ندارید، می‌توانید هر هفته مقدار کمی برنج را در آن بگذارید.
روش‌های مؤثر پیشگیری از تولید و پخش شدن شپشک برنج در خانه
همهٔ ما می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است. بااین‌حال، بسیاری از ما تا پیش از رخداد اتفاقی خاص، به محیط اطراف‌مان بی‌توجهیم و اقدامی برای پیشگیری نمی‌کنیم. دربارهٔ شپشک برنج هم همین‌طور است: در گام نخست به اقدامات پیشگیرانه بی‌توجه هستیم؛ بنابراین به دردسر این آفت‌های ریز گرفتار می‌شویم!
در ادامه به شما چند روش اثربخش برای پیشگیری از شکل‌گیری شپشک برنج، معرفی می‌کنیم.
۱. هنگام خرید دقت کنید
هنگام خرید برنج، چشم‌تان به‌دنبال شپشک باشد. اگر موردی به چشم‌تان خورد، احتمال تولیدمثل و افزایش آنها در آینده زیاد است؛ بنابراین بهتر است از خرید برنج موردنظر بگذرید.
۲. در اندازهٔ کم برنج بخرید
ما اغلب تمایل داریم برنج و غلات را در مقدار زیاد بخریم؛ درحالی‌که می‌دانیم شپشک برنج در موادی شکل می‌گیرد که معمولا تا مدت‌ها استفاده نمی‌شوند. بهتر است برنج را در اندازهٔ کم بخریم و در مدت معین مصرف کنیم.
۳. برنج را در ظرف‌های فلزی، شیشه‌ای یا پلاستیکی دردار نگهداری کنید
برنج را در کیسه نگه ندارید. شپشک می‌تواند به کیسه نفوذ کند و از آن بگذرد. شپشک می‌تواند به ظرف‌هایی هم نفوذ کند که به‌خوبی بسته نمی‌شوند.
۴. قفسه‌ها و کابینت‌ها را به‌طور منظم تمیز کنید
با تمیز نگه داشتن محل ذخیره برنج و دیگر خوراکی‌ها، شپشک را از خانه‌تان دور نگه می‌دارید. بهداشت و پاکی نه‌تنها از شکل‌گیری شپشک بلکه از تولید حشرات دیگر جلوگیری می‌کند: حشرات ریزی که به‌سادگی تخم‌های‌شان را در هر سوراخ‌سُنبه‌ای پنهان می‌کنند.
۵. در کابینت‌ها چیلی خشک قرار دهید
فلفل چیلی خشک شپشک را دفع می‌کند. استفاده از فلفل چیلی خشک، روشی طبیعی و بی‌ضرر است. فلفل چیلی خشک بوی تندی دارد و حشرات مختلف از جمله شپشک را از خود می‌راند. می‌توانید چیلی را با پارچه یا پوشش نازکی بپوشانید و در ظرف برنج بگذارید.
نکاتی درباره شپشک برنج
۱. شکل و اندازه
شپشک برنج آفتی ریز است. شپشک بالغ ۲ تا ۳ میلی‌متر و رنگ آن از قهوه‌ای مایل‌به‌سرخ تا سیاه متغیر است. این موجودات اغلب دارای حفره‌های دایره‌مانند و بی‌قرینه روی سینه، و لکه‌های قرمز روی پوشش بال‌ها هستند. شپشک برنج خیلی شبیه دیگر انواع شپشک است؛ تفاوت آنها در لکه‌های کوچک نارنجی مایل‌به‌قرمز روی بدن‌شان است.
لاروی شپشک پا ندارد اما سرش درون کپسولی است که شپشک بالغ فاقد آن است. لارو به رنگ سفید شیری است. قسمت‌های جوندهٔ دهان لارو در انتهای سر دیده می‌شوند. جالب است بدانید که شپشک برنج می‌تواند پرواز کند. شپشک در تاریکی جذب نور می‌شود.
۲. خوراک، رفتار و عادت‌ها
شپشک در میان محصولاتی زندگی می‌کند که انبار می‌شوند؛ بنابراین همین محصولات را می‌خورد. شپشک بالغ مغز غلات و برنج را می‌جود. احتمالا سوراخ‌های ریزی را در برنج یا غلات دیگر دیده‌اید. این سوراخ‌ها نتیجه جویده‌شدن غلات توسط شپشک هستند. در خارج از خانه، شپشک از گیاهان و برگ‌ها تغذیه می‌کند. لارو شپشک در مغز غلات زندگی و بنابراین از خود غلات تغذیه می‌کند. شپشک برنج نخستین بار در نواحی هندومالایی شکل گرفته است؛ سپس با صادرات برنج، به سراسر جهان منتقل شده است.
شپشک برنج را معمولا بیرون از خانه‌تان نخواهید دید؛ اما اگر در ظرف برنج‌تان لانه کنند، پس از مدتی روی کف و دیوارها پخش می‌شوند! شپشک برنج ازنظر پزشکی خطرناک نیست، نیش نمی‌زند و باعث عفونت نمی‌شود؛ اما به‌شکل جدی باعث نابودی خوراک و از بین رفتن غذا می‌شود. عمر شپشک برنج ۴ تا ۶ ماه است. این آفت، پس از مرگ، پاهایش را به درون بدنش جمع می‌کند.
۳. تولیدمثل
شپشک بالغ با‌سرعت از جایی به جای دیگر در مسافت کوتاه پرواز می‌کند. این موجود نمی‌تواند تا مسافت طولانی پرواز کند. چرخهٔ زندگی شپشک حدود ۳۰ روز است. شپشک مادهٔ بالغ می‌تواند روزی ۴ تخم و در طول عمرش ۳۰۰ تا ۴۰۰ تخم بگذارد. شپشک ماده در مغز غلات تخم‌ریزی و تخم‌ها را همان جا رها می‌کند. معمولا پس از ۳ روز لاروها از تخم‌ها بیرون می‌زنند و حدود ۱۸ روز در مغز غلات زندگی می‌کنند. لارو در طول این مدت، از مغز غلات تغذیه می‌کند. پس از این دوره، لارو به شفیره تبدیل می‌شود و ۵ تا ۱۶ روز دیگر هم در مغز غلات باقی می‌ماند. پس از این مدت، وقتی که کوتیکول (پوستک) جانور به اندازهٔ کافی سفت می‌شود، به‌صورت شپشک بالغ از مغز غلات خارج می‌شود.
۴. نیش شپشک برنج
این شپشک ازنظر پزشکی خطری برای انسان ندارد، باعث ایجاد عفونت یا انتقال بیماری نمی‌شود و نیش نمی‌زند. شپشک به‌دلیل اینکه باعث نابودی مواد غذایی می‌شود، می‌تواند برای انسان خطرناک باشد. شپشک با حمله به محصولات زراعی باعث زیان‌های فراوان و چشمگیری می‌شود.
۵. آلودگی ناشی از شپشک برنج
این نوع شپشک در میان دانه‌های برنج زندگی و از مغز آنها تغذیه می‌کند. شاید در ظرف برنج یا غلات دیگر، گرد غلات را دیده باشید. این گرد نتیجه کار شپشک برنج است! این جانوران کوچک این گرد یا دانه‌های نیم‌خورده را بعد از خوردن غذای‌شان به جا می‌گذارند.
این حشرات به‌صورت انبوه به مزارع حمله می‌کنند و می‌توانند حجم انبوهی از محصولات زراعی را نابود کنند. نمونه‌های بسیاری از چنین حملاتی و به‌دنبال آن نابودی محصولات، در دهه‌های پیشین وجود داشته است. این آفت حتی می‌تواند پیش از وقت درو، محصول را از بین ببرد. اگر در خاک آلوده دانه کاشته شود، لاروهای موجود در خاک، محصول را نابود می‌کنند. بنابراین پیش از کاشت باید از آلوده نبودن منطقه به شپشک اطمینان حاصل شود.
آیا برای‌تان پیش آمده وقتی پیمانهٔ برنج را در سینی یا قابلمه خالی می‌کنید، با دیدن موجودات ریز سیاه یا قهوه‌ای، ابرو در هم بکشید؟ شاید هم در آن لحظه حس ناخوشایندی پیدا کرده‌اید! در چنین مواقعی چگونه برنج را تمیز می‌کنید؟ چگونه برنج را از آفت‌ها محافظت می‌کنید؟ آیا شما راهکار مؤثر دیگری می‌شناسید؟
