استرس یکی از مسائل مهمی است که علاوه بر خلق‌و‌خو، ممکن است روی بدن و تنظیم قند خون نیز اثر بگذارد. وقتی هورمون استرس ترشح می‌شود، میزان انسولین اُفت می‌کند و موجب افزایش قند خون می‌شود. این مسئله به‌خصوص در افراد دیابتی و افرادی با پیش‌زمینه دیابت حائز اهمیت است. به همین دلیل در این مقاله رابطه استرس و قند خون را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم. تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
ارتباط استرس و قند خون
بیشتر ما افزایش قند خون را با مسائل تغذیه‌ای مثل مصرف زیاد قند یا کربوهیدرات مرتبط می‌دانیم، اما عوامل زیادی در تنظیم قند خون بدن نقش دارند از جمله کم‌آبی، گرما، قرارگیری در معرض نور خوشید و حذف وعده غذایی. استرس ناشی از شرایط زندگی، بیماری یا کمبود خواب هم می‌تواند بر وضعیت قند خون اثر بگذارد.
در زمان استرس، ترکیبی از هورمون‌ها از جمله کورتیزول و آدرنالین به جریان خون وارد می‌شود. کورتیزول روی التهاب، سیستم ایمنی و سوخت‌و‌ساز اثر می‌گذارد و می‌تواند میزان تنفس شما را بیشتر کند. البته استرس زیاد می‌تواند نتایج دیگری هم داشته باشد، از جمله:
- افزایش قند خون؛
- مهار ترشح انسولین (عامل تنظیم قند خون)؛
- تغییر حساسیت بدن به رهایش انسولین؛
- مقاومت به انسولین.
همچنین زمانی که دچار استرس می‌شوید، ممکن است کمتر غذا بخورید، از وعده غذایی صرف‌نظر کنید و بد بخوابید. همه این عوامل ممکن است در تنظیم نامناسب قند خون نقش داشته باشند.
عوامل زمینه‌ساز
عوامل مختلفی ممکن است در افزایش قند خون ناشی از استرس نقش داشته باشند، از جمله:
- سابقه افسردگی؛
- استرس مزمن مربوط به کار؛
- تجربه ناملایمات در اوایل زندگی؛
- تمایل به مصرف غذاهای ناسالم و کاهش فعالیت بدنی؛
- مصرف‌نکردن داروهای دیابت در زمان استرس.
علائم استرس
گاهی استرس نامحسوس است و متوجه آن نمی‌شوید. بااین‌حال، استرس بر سلامت روان و جسم شما اثر می‌گذارد، پس تشخیص آن سبب مدیریت استرس بهتر می‌شود. استرس علائم بالینی مختلفی دارد، از جمله:
- سردرد؛
- درد و تنش عضلانی؛
- خواب خیلی زیاد یا خیلی کم؛
- احساس ناخوشی؛
- خستگی؛
- بی‌انگیزگی؛
- تحریک‌پذیری؛
- افسردگی؛
- بی‌قراری؛
- اضطراب.
از طرفی ممکن است رفتار فرد دچار استرس تغییر کند و کارهای غیرمعمول انجام دهد، از جمله:
- دوری از دوستان و فامیل؛
- پرخوری یا کم‌خوری؛
- رفتارهای عصبی؛
- نوشیدن زیاد الکل؛
- مصرف تنباکو.
عوارض جانبی استرس و قند خون
استرس و تغییرات قند خون هر دو بر سلامت فرد اثر منفی می‌گذارند. البته استرس بر افراد مختلف اثرات متفاوتی می‌گذارد. اگر دیابت دارید، ممکن است استرس سبب چنین عوارضی شود:
- اختلال فشار خون و افزایش خطر مشکلات قلبی؛
- مشکل تنظیم قند خون بدن و تحلیل تدریجی بدن؛
- افزایش فشار خون و ضربان قلب و قند خون.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ معمولا هنگام استرس دچار افزایش قند خون می‌شوند، اما افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ ممکن است واکنش متفاوتی به استرس نشان دهند و دچار افزایش یا کاهش قند خون شوند.
زمان مراجعه به پزشک
تغییرات قند خون نه‌تنها ناخوشایند، بلکه خطرناک‌اند. اگر دیابت دارید و دچار چنین علائمی شدید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- افزایش ضربان قلب و تنفس سریع؛
- خشکی دهان و پوست؛
- تکرر ادرار یا تشنگی به‌مدت چند روز؛
- بوی میوه‌ای نفس؛
- پوست برافروخته؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- درد شکمی؛
- سردرد؛
- درد و سفتی عضلات.
تشخیص استرس و قند خون
استرس و قند خون با هم مرتبط‌اند، اما به تشخیص‌های مجزایی نیاز دارند که در ادامه نحوه تشخیص هرکدام را بررسی می‌کنیم.
۱. تشخیص استرس
استرس وضعیتی خلقی و احساسی بسیار رایج است که هرازگاهی دچارش می‌شویم و معمولا در واکنش به مشکلات زندگی از جمله روابط عاطفی، کاری یا واکنش به رخدادهای جهان ایجاد می‌شود. این حالت تشخیص خاصی ندارد.
بااین‌حال، گاهی استرس مزمن است و اختلال استرس نامیده می‌شود. اختلال استرس حاد و اختلال استرس پس از سانحه ۲ اختلال استرسی شایع‌اند. استرس حاد حدودا تا ۱ ماه بعد از حادثه ادامه دارد، ولی استرس پس از سانحه بعد از گذشت ۱ ماه از حادثه هم ادامه دارد.
۲. تشخیص دیابت
دیابت با بررسی قند خون تشخیص داده می‌شود. آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص دیابت وجود دارند، از جمله:
- تست تحمل گلوکز خوراکی؛
- تست تصادفی گلوکز در پلاسما؛
- آزمایش گلوکز پلاسما در حالت ناشتا؛
- نوعی آزمایش خون به‌نام A1C.
۳. تشخیص اثر استرس بر قند خون
برای تشخیص این مسئله می‌توانید الگویی منظم را به‌مدت چند هفته تکرار کنید. مثلا یک کیت تشخیص قند خون بخرید و اگر صبح شنبه استرس دارید، میزان قند خونتان را اندازه بگیرید و این کار را به‌مدت چند هفته تکرار کنید. این‌طوری بعد از مدتی می‌توانید ارتباط استرس و قند خون را تشخیص دهید.
درمان قند خون و استرس
خوشبختانه می‌شود عوارض استرس و قند خون را برطرف کرد. استرس معمولا با روان درمانی و تکنیک‌های مدیریت استرس درمان می‌شود. دیابت هم با مصرف دارو، رژیم غذایی، ورزش و تغییر سبک زندگی درمان می‌شود.
۱. درمان دیابت
اگر دیابت شما تشخیص داده شود، باید از انسولین برای تنظیم قند خون استفاده کنید. همچنین باید میزان قند خونتان را در خانه اندازه بگیرید. به رژیم غذایی حاوی قند و کربوهیدرات کم و سرشار از پروتئین، چربی سالم، فیبر، میوه و سبزیجات پایبند باشید. همچنین اگر اضافه‌وزن دارید، بهتر است وزنتان را کم کنید و کلسترول و فشار خونتان را بررسی کنید و سیگارکشیدن را کنار بگذارید.
۲. درمان استرس
درمان‌های مختلفی برای مهار استرس وجود دارند، از جمله:
- رفتاردرمانی شناختی؛
- درمان بین‌فردی؛
- رفتاردرمانی دیالکتیکی؛
- روان‌درمانی پویا؛
- حساسیت‌زدایی از طریق حرکات چشم.
مهار استرس و قند خون
تغییراتی ساده در سبک زندگی سبب مهار استرس و قند خون می‌شوند، از جمله:
- خواب شبانه کافی؛
- آبرسانی به بدن؛
- مصرف وعده‌های غذایی منظم و کاهش مصرف غذاهای فراوری‌شده؛
- وقت‌گذاشتن روزانه برای آرامش ذهن؛
- ذهن‌آگاهی و مدیتیشن؛
- پرهیز از سیگار و نوشیدنی‌های الکلی؛
- ورزش روزانه؛
- نپذیرفتن تعهدات اضافی در زمان فشار کاری؛
- انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش مثل یوگا و تای چی؛
- کاهش مصرف کافئین؛
- وقت‌گذراندن با دوستان و عزیزان.
شما بگویید
شما چقدر با روش‌های مهار تأثیر استرس بر قند خون آشنایی دارید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
