اختلال شخصیت وابسته ازجمله شایع‌ترین اختلالات شخصیتی است. این اختلال هم در مردان و هم در زنان بروز می‌کند و معمولا در ابتدای جوانی یا دیرتر به‌عنوان شکل مهمی از روابط دوره‌ی بزرگسالی ظاهر می‌شود. درادامه با ما همراه باشید تا مفصل‌تر درباره‌ی این اختلال صحبت کنیم.
اختلال شخصیت وابسته چه ویژگی‌هایی دارد؟
مبتلایان به اختلال شخصیت وابسته از لحاظ عاطفی وابسته‌ی دیگران می‌شوند و شدیدا سعی دارند که دیگران را خشنود کنند. این افراد رفتارهای محتاج‌گونه، منفعلانه و چسبنده نشان می‌دهند و ترس از جدایی دارند. سایر ویژگی‌های این نوع اختلال شخصیتی عبارت‌اند از:
- ناتوانی در تصمیم گیری بدون توصیه و قوت‌‌قلب دیگران (این رفتار حتی درمورد تصمیمات عادی روزمره مانند انتخاب لباس نیز صدق می‌کند)؛
- پرهیز از مسئولیت‌های بزرگسالی، آن هم از طریق اتخاذ رفتارهای منفعلانه و حاکی از درماندگی و درنتیجه تکیه بر همسر یا دوستان در تصمیم‌گیری درمورد مسائلی مانند انتخاب محل کار و زندگی؛
- ترس شدید از ترک‌شدن و احساس ویرانی و درماندگی درصورت اتمام یک رابطه (این افراد معمولا پس از اتمام یک رابطه بلافاصله رابطه‌ی دیگری را شروع می‌کنند)؛
- حساسیت شدید نسبت به انتقاد؛
- بدبینی، عدم برخورداری از اعتماد به نفس و باور به اینکه نمی‌توانند از خودشان مراقبت کنند؛
- خودداری از مخالفت‌کردن با دیگران به‌دلیل ترس از ازدست‌دادن حمایت و تأیید دیگران؛
- ناتوانی در شروع‌کردن و به‌دست‌گرفتن پروژه‌ها و وظایف مختلف به‌دلیل عدم اعتمادبه‌نفس؛
- احساس دشواری از بابت تنهاماندن؛
- تمایل به تحمل بدرفتاری‌ها و سوءاستفاده‌های دیگران؛
- اولویت‌دادن به نیازهای حامیان‌شان؛
- تمایل به ساده‌لوحی و خیال‌بافی.
اختلال شخصیت وابسته به چه علتی بروز می‌کند؟
علت دقیق ابتلا به اختلال شخصیت وابسته هنوز شناخته‌شده نیست. اما گفته می‌شود که این اختلال بر اثر ترکیبی از عوامل زیستی، رشدی، مزاجی و روانی بروز می‌کند. عده‌ای از پژوهشگران معتقدند که تربیت فرزندان به‌شیوه‌ی مستبدانه یا با مراقبت‌های افراط‌گونه ممکن است موجب پاگرفتن ویژگی‌های شخصیت وابسته در افراد مستعد ابتلا به این اختلال شود.
اختلال شخصیت وابسته چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اختلال شخصیت وابسته دارای علائم مشترکی با اختلال شخصیت مرزی است که باید از یکدیگر تفکیک شوند. در اختلال شخصیت مرزی، واکنش فرد نسبت به ترک‌شدن همراه با احساس خشم و پوچی است. اما در اختلال شخصیت وابسته، فرد به ترس از ترک‌شدن با حالتی از تسلیم واکنش نشان می‌دهد و جهت حفظ وابستگی در جست‌وجوی رابطه‌ی دیگری برمی‌آید.
چنانچه بیشتر یا همه‌ی علائم اختلال شخصیت وابسته در فرد مشهود باشد، بیمار باید از لحاظ جسمی و نیز سابقه‌ی بیماری‌های روانی مورد معاینه و ارزیابی‌های دقیق قرار بگیرد. هیچ آزمایش خاصی جهت تشخیص سرراست اختلال شخصیت وابسته وجود ندارد و از این‌رو پزشک معالج به‌منظور اطمینان از مربوط‌نبودن علائم فرد به بیماری‌های جسمی ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مختلفی تجویز کند. درصورتی‌که هیچ علت جسمی مشخصی به‌عنوان عامل علائم بیمار یافت نشود، فرد به روان‌پزشک، روان‌شناس یا سایر مراکز درمانی ارجاع داده خواهد شد تا از لحاظ بیماری‌های روانی مورد بررسی قرار بگیرد. روان‌پزشکان و روان‌شناسان معمولا از پرسش‌وپاسخ‌های خاص و ابزارهای تشخیصی به‌خصوصی جهت ارزیابی فرد از لحاظ ابتلا به اختلال شخصیت وابسته استفاده می‌کنند.
اختلال شخصیت وابسته چگونه درمان می‌شود؟
مردم به‌طورکلی نسبت به درمان اختلالات شخصیتی دیر اقدام می‌کنند. مبتلایان به اختلال شخصیت وابسته نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اغلب اوقات زمانی فرد در پی درمان برمی‌آید که مشکلات زندگیِ ناشی از افکار یا رفتارهای مربوط به اختلالات شخصیتی از آستانه‌ی تحمل خارج شده‌اند. مبتلایان به اختلال شخصیتی وابسته مستعد ابتلا به افسردگی و اضطراب هستند و ممکن است به بهانه‌ی همین علائم به پزشک مراجعه کنند.
روان‌درمانی اصلی‌ترین روش درمان اختلال شخصیت وابسته است. این نوع مشاوره حول محور فعال و مستقل‌‌‌کردن بیمار و نیز آموزش تشکیل روابط سالم می‌چرخد. درمان‌های کوتاه‌مدت با اهداف مشخص به‌ویژه زمانی به‌کار می‌آیند که درمان روی مدیریت رفتارهای مداخله‌گر در اَعمال بیمار متمرکز باشد. درمانگر و بیمار هردو باید نسبت به نقش درمانگر طی روند درمان آگاه باشند تا بیمار همان نوع وابستگی منفعلانه را نسبت به درمانگر پیدا نکند. استراتژی‌هایی مانند آموزش ابرازمندی به مبتلایان به اختلال شخصیت وابسته کمک می‌کند که اعتمادبه‌نفس پیدا کنند. همچنین این افراد می‌توانند به‌کمک درمان شناختی-رفتاری به رویکردها و دیدگاه‌های جدید درمورد خودشان نسبت به دیگران برسند.
تغییرات معنادارتر در ساختار شخصیتی بیمار معمولا نیازمند دوره‌های بلندمدت روان‌کاوی است تا درمانگر بتواند تجارب کودکی فرد را بررسی کند، زیرا تجاربی که در مراحل اولیه‌ی رشد اتفاق می‌افتند، می‌توانند روی شکل‌گیری مکانیسم‌های دفاعی، روش‌های مقابله و الگوهای وابستگی و صمیمیت در روابط نزدیک تأثیر بگذارند.
در بیمارانی که ضمن ابتلا به اختلال شخصیت وابسته از سایر مشکلات مرتبط مانند افسردگی و اضطراب نیز رنج می‌برند، ممکن است از درمان دارویی استفاده شود. اما دارودرمانی به‌تنهایی قادر به حل اساسی علائم اختلالات شخصیتی نیست. همچنین نحوه‌ی مصرف دارو در این افراد باید به‌دقت زیر نظر گرفته شود، زیرا احتمال دارد که داروهایشان را طبق دستور مصرف نکنند یا به سوءمصرف برخی داروهای تجویزی روی بیاورند.
اختلال شخصیت وابسته با چه عوارضی همراه است؟
مبتلایان به اختلال شخصیت وابسته درمعرض ابتلا به افسردگی، اختلالات اضطراب، فوبیا و سوءمصرف مواد قرار دارند. این افراد همچنین ممکن است بازیچه‌ی سوءاستفاده‌های دیگران شوند، چرا که حاضرند جهت حفظ رابطه‌شان با شخص سلطه‌گر و دارای اقتدار به هر کاری دست بزنند.
اختلال شخصیت وابسته تا چه حد درمان‌پذیر است؟
مبتلایان به اختلال شخصیت وابسته می‌توانند درصورت پیگیری جلسات روان‌درمانی یاد بگیرند که چگونه تصمیمات مستقل‌تری در زندگی اتخاذ کنند.
آیا اختلال شخصیت وابسته قابل پیشگیری است؟
اختلال شخصیت وابسته چندان قابل پیشگیری نیست. اما افراد مستعد این اختلال می‌توانند با اقدام به‌موقع نسبت به درمان بر راهکارهای سازنده‌ی مقابله با بحران تسلط کافی پیدا کنند.
تکامل ساختار شخصیتی انسان فرایند پیچیده‌ای است که از همان سنین اولیه‌ی رشد آغاز می‌شود. روان‌درمانی به‌منظور اصلاح شخصیت زمانی نتیجه‌بخش‌تر واقع خواهد شد که نه‌تنها زودهنگام و به‌موقع صورت بگیرد، بلکه خود فرد نیز تاحدزیادی مایل به تغییر باشد و نیز رابطه‌ی سازنده‌ای بین بیمار و درمانگر برقرار شود.
