اختلال شخصیت اسکیزویید چیست؟ هر آنچه لازم است بدانید

با شنیدن واژه «اسکیزویید»، ذهن خیلی از شما به‌سمت بیماری اسکیزوفرنی (Schizophrenia) می‌رود. این جهت‌گیری تا حدی هم درست است. اگرچه اسکیزویید و اسکیزوتایپال (Schizotypal Personality Disorder) و اسکیزوفرنی ۳ اختلال جداگانه‌اند، شباهت‌هایی نیز با یکدیگر دارند؛ برای مثال، مبتلایان هر ۳ دسته، به‌سختی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و بروز احساسات برایشان کار راحتی نیست. این افراد در جامعه کمی عجیب‌غریب و غیرعادی به نظر می‌رسند.

افراد دارای اختلال شخصی اسکیزویید، برخلاف ۲ دستۀ دیگر، با جهان واقعی در ارتباط هستند و نشانه‌هایی از توهم و پارانویا در آنها دیده نمی‌شود. علاوه بر این، حرف‌زدن فرد اسکیزویید منطقی و قابل‌درک است (گرچه شاید لحن رسایی نداشته باشند) و از الگوهای مکالمه‌ای عجیب که فهمشان برای دیگران سخت است استفاده نمی‌کند.

دلایل ایجاد اختلال شخصیتی اسکیزویید

عوامل زیادی شخصیت شما را شکل می‌دهند: عواملی مثل افکار، احساسات، رفتارها، نوع نگاهتان به محیط بیرون، درک شما از محیط و همچنین دیدگاه شما نسبت به خودتان. این متغیرها در هرکسی متفاوت‌اند. برای همین است که ما انسان‌ها باهم تفاوت داریم و هرکدام در نوع خود منحصربه‌فرد هستیم. دوره کودکی آغاز شکل‌گیری شخصیت هرکدام از ماست و همان‌ طور که می‌دانید، عوامل محیطی و ارثی در شکل‌گیری آن نقش دارند. در مسیر رشد طبیعی، کودکان به‌مرور یاد می‌گیرند نشانه‌های اجتماعی را به‌درستی تفسیر کنند و به‌طور مناسب به آنها پاسخ دهند.

علت ایجاد شخصیت اسکیزویید هنوز به‌درستی مشخص نیست؛ هرچند عوامل ژنتیکی و محیطی (به‌خصوص در اوایل کودکی) ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. احتمال ابتلا به این اختلال در افرادی که بستگانی با اختلال شخصیت اسکیزویید، اختلال شخصیت اسکیزوتایپال یا اسکیزوفرنی دارند بیشتر از دیگران است. همچنین والدینی که با فرزند خود سرد برخورد می‌کنند، نیازهای احساسی او را نادیده می‌گیرند و به آنها پاسخ نمی‌دهند احتمال ابتلا به این اختلال را در فرزند خود افزایش می‌دهند.

عوارض اختلال شخصیت اسکیزویید

متأسفانه افرادی با اختلال شخصیت اسکیزویید بیش از دیگران در معرض ابتلا به موارد زیر هستند:

• اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات هذیانی؛
• سایر اختلالات شخصیتی؛
• اختلال اضطراب؛
• افسردگی حاد.

چه زمانی به درمانگر مراجعه کنیم؟

بیشترِ افرادی که به این اختلال دچارند با شکایت از دلایلی دیگر مثل افسردگی به پزشک مراجعه می‌کنند و از علت اصلی خبر ندارند. متأسفانه عوارض این اختلال به‌صورت بیماری‌های جدی‌تر خود را نشان می‌دهد؛ اما نگران نباشید، با مراجعه به پزشک می‌توانید تا حد زیادی از آسیب‌های این اختلال جلوگیری کنید. اگر کسی از دوستان یا نزدیکانتان با شما درباره علائم این اختلال صحبت و شما را ترغیب کرد که نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزویید را در او پیگیری کنید، نگران نشوید و با یک متخصص بهداشت روان (روانشناس یا روانپزشک) قرار ملاقاتی ترتیب دهید و از او کمک بخواهید.

تشخیص اختلال شخصیت اسکیزویید

تشخیص اختلال شخصیت اسکیزویید معمولا پس از گفت‌وگو درباره علائمی که فرد مطرح می‌کند و بر اساس علائم ذکرشده در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماریِ اختلالات روانی (DSM-5) و طبق سابقه پزشکی و شخصی شما انجام می‌شود.

درمان این اختلال شخصیتی

فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید معمولا ترجیح می‌دهد اصطلاحا «توی حال خودش باشد» و از تعامل با دیگران از جمله پزشکان خودداری می‌کند. او ممکن است آن‌قدر به زندگی بدون نزدیکی عاطفی عادت کرده باشد که یا نخواهد یا نتواند تغییر کند.

گزینه‌های درمان عبارت‌اند از:

۱. گفتاردرمانی (روان‌درمانی)

روان درمانی به حل مشکل کمک می‌کند. اگر فرد می‌خواهد روابط نزدیک‌تر داشته باشد، رفتار درمانی شناختی معمولا به او کمک می‌کند باورها و رفتارهای مشکل‌ساز را تغییر دهد. درمانگر نیاز فرد به حریم شخصی را درک می‌کند و می‌فهمد که چقدر دشوار است فرد درمورد زندگی شخصی‌اش آزادانه حرف بزند. درمانگر می‌تواند در فضایی آرام و بدون فشار، به سخنان فرد گوش بسپارد و به او کمک کند.

۲. گروه‌درمانی

تعامل با افرادی که آنها هم مهارت‌های جدید بین فردی را تمرین می‌کنند، در قالب جلسات گروه درمانی، بسیار مفید است. به‌مرور، گروه‌درمانی یک ساختار حمایتی فراهم می‌کند و مهارت های اجتماعی فرد را بهبود می‌بخشد.

۳. دارودرمانی

داروی خاصی برای درمان اختلال شخصیت اسکیزویید وجود ندارد؛ ولی برخی داروها به فرد کمک می‌کنند مشکلاتی مانند اضطراب یا افسردگی را حل کند.

چه سؤالاتی از روان‌درمانگر بپرسیم؟

برخی از پرسش‌های اساسی که فرد باید از پزشک بپرسد شامل موارد زیر است:

• دلایل احتمالی‌اش چیست؟
• عوارض داروهای احتمالی چیست؟
• آیا جایگزینی برای داروها وجـود دارد؟
• کدام روش‌های درمانی برای من مؤثرترند؟
• آیا این وضعیت من موقتی است یا طولانی‌مدت؟
• می‌توانم انتظار داشته باشم علائمم با درمان بهبود یابد؟
• چه‌چیزی باعث بروز این علائم یا این وضعیت من شده است؟
• آیا بروشور یا کتاب راهنمایی برای این اختلال وجود دارد که من بتوانم مطالعه کنم؟
• چه وب‌سایت‌ها یا کانال‌هایی را در فضای مجازی پیشنهاد می‌کنید که بتوانم از آنها استفاده کنم؟
• من مشکلات جسمی/ روانی دیگری هم دارم. چگونه می‌توانم آنها را به بهترین شکل باهم مدیریت کنم؟

روان‌درمانگر چه سؤالاتی از ما می‌پرسد؟

روان‌درمانگر احتمالا چنین سؤالاتی از شما می‌پرسد:

• خود را چگونه توصیف می‌کنید؟
• مشکلات یا علائم نگران‌کننده شما چیست؟
• ترجیح می‌دهید در اوقات فراغت خود چه‌کاری انجام دهید؟
• آیا به کسی که از اعضای خانواده شما نیست اعتماد می‌کنید؟
• آیا کسی از بستگان نزدیک شما دچار بیماری روانی شده است؟
• آیا اعضای خانواده یا دوستانتان از رفتار شما ابراز نگرانی کرده‌اند؟
• آیا شما الکل یا مواد مخدر مصرف می‌کنید؟ اگر بله، چه مواقعی؟
• آیا معمولا ترجیح می‌دهید خودتان کارهای خودتان را انجام دهید؟
• دوستان صمیمی یا خانوادگی دارید؟ اگر این‌گونه نیست، آیا این وضعیت شما را آزار می‌دهد؟
• آیا تا به حال به آسیب‌رساندن به خود یا دیگران فکر کرده‌اید؟ آیا تا به حال چنین کاری کرده‌اید؟
• آیا علائم شما در شرایط خاص بدتر می‌شوند؟ اگر بله، آن شرایط را توصیف کنید و بگویید چگونه کنترلشان می‌کنید.

افراد مشهور مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید

از آنجا که بیشترِ مبتلایان به این اختلال تمایلی به مشهورشدن ندارند، یافتن نمونه‌های معتبر از افرادِ مشهورِ مبتلا به این اختلال کار ساده‌ای نیست. کارشناسان این حوزه می‌گویند آدام لانزا (Adam Lanza) از این اختلال رنج می‌برده است. او مرد جوانی بود که در سال 2012 افراد زیادی را در دبستان سندی‌هوک به قتل رساند. البته از آنجا که آدام اکنون مرده و ارزیابی روانی او غیرممکن است، هیچ‌وقت نمی‌توانیم در این قضاوت مطمئن باشیم.

یکی از بلاگرهای معروف به‌نام رابرت چائن (Robert Chaen) حدس می‌زند این افراد مشهور به این اختلال مبتلا بوده (هستند) یا حداقل تعدادی از علائم این اختلال را داشته‌اند:

• پیتر گرین؛
• بابی فیشر؛
• بیل گیتس؛
• چارلز داروین؛
• کارل مارکس؛
• زیگموند فروید؛
• آلبرت انیشتین؛
• ماری تاد لینکلن؛
• استیون هاوکینگ.

اختلال شخصیت اسکیزویید در فیلم‌ها

تماشای فیلم فقط برای تفریح نیست، بلکه به ما فرصتی می‌دهد تا بتوانیم دنیاهای مختلف را تجربه کنیم و یادگیری‌مان را افزایش دهیم. دیدن فیلم‌های مناسب و تحلیل آنها در شناخت بیماری‌ها و اختلالات شخصیتی به ما کمک می‌کند.

فیلم «باقی‌مانده روز» (The Remains of the Day – 1993) با بازی اما تامپسون در نقش خانم کنتون و آنتونی هاپکینز در نقش جیمز استیونز راوی زندگی یک سرپیشخدمت انگلیسی است که بسیاری از صفات اختلال شخصیت اسکیزویید را نشان می‌دهد.

یکی دیگر از فیلم‌های مرتبط با این اختلال، فیلم «بیمار انگلیسی» (The English Patient – 1996) است. این فیلم زندگی یک خلبان جنگ جهانی دوم را نشان می‌دهد. خلبان که دچار سوختگی شدیدی شده است به پرستار خود دل می‌بندد؛ اما در رابطه با او نشانه‌هایی از اختلال شخصیت اسکیزویید را هم از خود بروز می‌دهد.

سخن آخر

وقتی صحبت از دردهای فیزیکی مثل دندان درد یا سردرد می‌شود، بسیاری از ما خیلی سریع به پزشک مراجعه می‌کنیم. بیشترمان به‌دنبال بهترین پزشک‌ها می‌گردیم و از آنها برای سلامت جسم خود کمک می‌خواهیم. خوب است برای روح و روانمان نیز ارزش قائل شویم و کار را به کاردان بسپاریم.

توصیه ما به شما این است که به سلامت روان خود بیشتر اهمیت دهید، از قضاوت های دیگران نترسید و همین امروز برای بهبود سلامت خود اقدام کنید. فراموش نکنید این مطلب را برای کسانی که فکر می‌کنید برایشان مفید است بفرستید.