آیا اختلال دوقطبی در کودکان نیز شکل می‌گیرد؟ بله، کودکان هم ممکن است مبتلا به اختلال دوقطبی شوند. اگرچه این اختلال بیشتر در سال‌های پایانی کودکی یا در نوجوانی تشخیص داده می‌شود، اما کودکان در هر سنی ممکن است به آن مبتلا شوند. همراه ما باشید، در این مقاله می‌خواهیم درباره‌ی اختلال دوقطبی در کودکان و راه‌های کمک به کودک مبتلا به آن صحبت کنیم.
اختلال دوقطبی در کودکان
اختلال دوقطبی در کودکان مانند بزرگسالان با تغییر حالت رفتاری از بیش فعالی یا شیدایی به افسردگی شدید همراه است. تشخیص این اختلال در کودکان مسئله‌ی بغرنجی است. برخی متخصصین باور دارند بروز این اختلال در کودکان بسیار نادر است و در این‌باره اغراق می‌شود، برخی دیگر خلاف این را باور دارند. تاکنون کارشناسان نتوانسته‌اند با اطمینان درباره‌ی میزان شیوع این اختلال در کودکان نظر بدهند.
تغییرات احساسی و رفتارهای ناهنجار برای هر کودک و نوجوانی طبیعی است. بیشتر وقت‌ها این موارد نشانه‌ی هیچ بیماری یا مشکل روانی که نیازمند درمان باشد، نیست. هر بچه‌ای ممکن است روزهای سختی را پشت سر بگذراند؛ احساس سرخوردگی، کسالت، عصبی‌بودن، خشم، بیش‌فعالی یا طغیان در دوره‌های مختلف امری طبیعی است، اما اگر این نشانه‌ها در کودک‌تان بروز شدیدتری دارد، ادامه‌دار است و مشکلاتی جدی ایجاد می‌کند، ممکن است مسئله‌ی مهم‌تری درمیان باشد.
در کودکان ۶ تا ۱۸ ساله همچنین ممکن است اختلال خلقی مخرب از هم گسیخته (DMDD) بروز کند. این اختلال با کج‌خلقی و خشم شدید و به صورت تکرارشونده همراه است که با تعریف رایج اختلال دوقطبی، هم‌خوانی ندارد. مسئله‌ی مهم این است که سریع نتیجه‌گیری نکنید. اگر تشخیص داده شد کودک‌تان مبتلا به اختلال دوقطبی است، پیش از هر اقدام درمانی با یک متخصص دیگر هم مشورت کنید. باید نسبت به کسی که درمان کودک‌تان را به‌عهده دارد، اطمینان داشته و با او راحت باشید.
علائم اختلال دوقطبی در کودکان
برخی از نشانه‌ی اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان عبارتند از:
- تغییر حالت و رفتار شدید که متفاوت از تغییر رفتارهای دوره‌ای و عادی کودک است؛
- بیش‌فعالی، رفتارهای عصبی، پرخاشگرانه و مخالف هنجارهای اجتماعی؛
- رفتارهای بی‌پروا و مخاطره‌آمیز که با شخصیت او هم‌خوانی ندارد، مانند مصرف مواد یا ولخرجی‌های بی‌قاعده؛
- بی خوابی یا کاهش چشمگیر نیاز به خواب؛
- کج‌خلقی و افسردگی در بیشتر روز و تقریبا هر روز؛
- خودبزرگ‌بینی و اغراق در مورد توانایی‌های فردی؛
- فکر خودکشی و رفتارهایی در جهت آن در کودکان بزرگ‌تر و نوجوان‌ها.
نشانه‌های اختلال دوقطبی در کودکان در دوره‌های ناپیوسته و مجزا آشکار می‌شوند؛ در فاصله‌ی بین این دوره‌ها رفتار کودک به حالت طبیعی و عادی برمی‌گردد.
تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان
تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان دشوار است؛ زیرا بسیاری از نشانه‌های آن مشابه نشانه‌های بیش‌فعالی-کم‌توجهی (ADHD)، اختلال سلوک (رفتاری که حقوق اساسی دیگران و هنجارهای اجتماعی متناسب با سن را نقض می‌کند) و حتی رفتارهای رایج کودکانه است. یک مشکل عمده این است که داروهایی که برای درمان اختلال بیش‌فعالی-کم‌توجهی تجویز می‌شوند، معمولا محرک شیدایی در کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی هستند.
شیدایی در کودکان نسبت به بزرگسالان با آسیب‌های بیشتری همراه است؛ روان پریشی، دیدن یا شنیدن چیزهای غیرواقعی در حالت شیدایی کودکان بیشتر رخ می‌دهد. کودکان در دوره‌ی افسردگی بیشتر از نشانه‌های فیزیکی افسردگی مانند درد و تیرکشیدن شکایت می‌کنند.
یکی از تفاوت‌های عمده‌ی این اختلال در کودکان این است که چرخه‌های تغییر رفتار در کودکان مبتلا به دوقطبی بسیار سریع‌تر از بزرگسالان رخ می‌دهند. درحالی‌که دوره‌های شیدایی و افسردگی در بزرگسالان هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها طول می‌کشد، تغییر دوره‌ها در کودکان ممکن است به‌طور روزانه رخ بدهد!
چطور به کودک مبتلا به اختلال دوقطبی کمک کنیم؟
اگر فرزندتان مبتلا به اختلال دوقطبی است، راه‌های زیادی برای کمک به او وجود دارد. برخی از این راه‌ها را در ادامه معرفی می‌کنیم.
۱. به زمان‌بندی مصرف داروها پایبند باشید
باید کاری کنید کودک‌تان داروهای لازم را برای درمان اختلال دریافت کند. از یادآور، یادداشت یا هر چیزی که به شما کمک می‌کند زمان مصرف داروها را به‌یاد بسپارید، بهره بگیرید. اگر کودک‌تان باید در زمان مدرسه دارو مصرف کند، با مسئولین مدرسه و مربی بهداشت در این‌باره صحبت کنید.
۲. به عوارض جانبی توجه کنید
بسیاری از داروهای درمان اختلال دوقطبی در بزرگسالان موردآزمایش قرار گرفته‌اند و تأثیر تعداد اندکی از داروها روی کودکان و نوجوانان مطالعه شده است. کودکان با مصرف این داروها معمولا دچار عوارض بیشتری مانند افزایش وزن، تغییر قند خون و کلسترول خون می‌شوند. از پزشک کودک‌تان درباره‌ی عوارضی که باید تحت‌نظر قرار بدهید، پرس‌وجو کنید. بنابر هشدار سازمان غذا و داروی آمریکا برخی داروهای ضدافسردگی ممکن است، احتمال اقدام به خودکشی را در کوکان، نوجوانان و جوان‌های زیر ۲۴ سال افزایش دهند.
۳. با معلم‌های کودک‌تان صحبت کنید
در برخی موارد کودک مبتلا به اختلال دوقطبی به توجه ویژه‌ای در مدرسه نیاز دارد. به‌طور مثال ممکن است به استراحت بیشتر یا تکلیف کمتری در دوره‌های بحرانی داشته باشد. گاهی ممکن است مجبور شوید مدتی کودک‌تان را به مدرسه نفرستید، دست‌کم تازمانی‌که نشانه‌های اختلال پایدار شوند.
۴. برنامه‌ای منظم و یکنواخت داشته باشید
برنامه‌ی یکنواخت روزانه به‌شکل چشمگیری به کودکان مبتلا به دوقطبی کمک می‌کند. به او کمک کنید یاد بگیرد هر روز در ساعت معینی بیدار شود، غذا بخورد، ورزش و بازی کند و بخوابد. تمام تلاش‌تان را برای کاهش تنش در خانواده بکنید.
۵. درمان خانوادگی را درنظر بگیرید
فرزند مبتلا به اختلال دوقطبی بار بزرگی به دوش همهی خانواده است. حتی ممکن است زندگی زناشویی را دچار تنش کند. ممکن است فرزندان دیگر متوجه مشکل خواهر یا برادرشان نشوند یا از توجه بیشتر و ویژه به او آزرده شوند. جلسه‌های درمانی خانوادگی به همهی اعضای خانواده کمک می‌کند با وضعیت آشنا شوند و بهتر با آن کنار بیایند.
۶. مراقب نشانه‌های میل به خودکشی باشید
هیچ پدر و مادری دوست ندارد به اینکه فرزندش ممکن است به خودش آسیب بزند، فکر کند، اما بدبختانه این تهدید وجود دارد؛ حتی در مورد کودکان. اگر کودک‌تان از میل به پایان زندگی صحبت می‌کند یا دست به کاری می‌زند که زندگی‌اش را تهدید می‌کند، به آن بی‌توجه نباشید. ابزار و داروهای خطرناک را از خانه خارج کنید و به‌سرعت کمک حرفه‌ای بگیرید.
اختلال دوقطبی در نوجوان‌ها
نشانه‌ها و روش درمان اختلال دوقطبی در نوجوانان تا اندازه‌ی زیادی مشابه بزرگسالان است، اما درگیربودن فرزند نوجوان‌تان با این اختلال، با مشکلات ویژه‌ی دیگری همراه است.
وقتی نوجوان‌ها بزرگ‌تر می‌شوند، دلِ خوشی از اینکه مجبور به پیگیری روش درمانی خاصی شوند، نخواهند داشت و ممکن است در برابر آن مقاوت کنند. پس با آنها صحبت کنید؛ روراست و همراه با پزشک فرزندتان درباره‌ی روش‌های درمانی مختلف گفت‌وگو کنید. هنگام بحث درباره‌ی انتخاب روش درمان و داروهای مورداستفاده کاری نکنید، فرزندتان احساس کند در مقابل او هستید.
درست مانند بزرگسالان، نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی باید از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنند. درغیر این‌‌صورت ممکن است این مواد در ترکیب با داروی مصرفی‌شان باعث بروز یا تشدید تغییر حالت رفتاری شود. احتمال اعتیاد به داروهای مصرفی در نوجوانان بیشتر از کودکان و بزرگسالان است. درمورد نوجوانان هم تعیین برنامه‌ی خواب و بیداری معین و یکنواخت (تنظیم ساعت خواب) اهمیت دارد. همچنین باید روشی مؤثر برای مقابله و کنارآمدن با اضطراب و پریشانی‌های دوره‌ای تعیین کنید.
اگر فرزندتان دچار تغییرهای جدی در حالت و رفتار، افسردگی یا مشکلات رفتاری است، با مشاور یا پزشک متخصص در زمینه‌ی درمان کودکان مشورت کنید. تغییر حالت و رفتار ناشی از اختلال دوقطبی یا دیگر مسائل روانی ممکن است به مشکلات و ناهنجاری‌های جدی منجر شود. درمان به‌موقع و زودهنگام از پیامدهای آسیب‌زا جلوگیری می‌کند و از اثرات منفی اختلالات روانی بر سلامت فرزندتان می‌کاهد.
