اختلال خوردن بعد از زایمان؛ علائم و روش‌های مقابله با آن

پس از زایمان مشکلات جسمی و روحی متعددی در کمین مادران است اما گاهی اوقات مادرانی که تازه فرزنددار شده‌اند به توصیه‌ی اطرافیان، این مشکلات را جدی نمی‌گیرند. معمولا به این تازه‌مادران گفته می‌شود که این مشکلات طبیعی است. این نکته حقیقت دارد ولی طبیعی بودن بعضی از این مشکلات، باعث نمی‌شود که آن را پشت گوش بیندازیم و برای حل مشکل کاری نکنیم.

حقیقت این است که پس از تولد نوزاد، عوامل استرس‌زای زیادی وجود دارد که می‌تواند شما را مستعد ابتلا به اختلالات تغذیه‌ای پس از زایمان کند. به همان اندازه که داشتن یک نوزاد جدید فوق‌العاده است، بدون شک انتقال به دوران مادری و پذیرش این مسئولیت، می‌تواند یک رویداد استرس‌زا در زندگی تلقی شود.

بسیاری از زنان نمی‌دانند که پس از زایمان پرخطرترین زمان برای مشکلاتی مثل داشتن تصویر ناخوشایند از بدن و رفتارهای غذایی نامنظم است. بدون آگاهی و حمایت، این امر می‌تواند به مسائل مشکل‌سازتر از جمله اختلالات شدید در غذا خوردن و سایر بیماری‌های روانی تبدیل شود.

اگر بعد از بچه‌دار شدن با غذا خوردن و احساسی که نسبت به بدن خود دارید مشکل دارید، بدانید که تنها نیستید.

اختلال خوردن بعد از زایمان چه دلایلی دارد؟

قبل از هر چیز لازم است بدانیم که اختلال خوردن بعد از زایمان از کجا نشات می‌گیرد. اختلال خوردن معمولا تحت تاثیر عوامل و محرک‌های متعدد است که در کنار هم چنین اختلالی را ایجاد می‌کنند. به همین دلیل است که بعد از زایمان، احتمال ابتلا به آن افزایش پیدا می‌کند چون در این دوران حساس، محرک‌های زیادی وجود دارد. از جمله موارد زیر:

اختلال خوردن طی بارداری و قبل از آن

اگر قبل یا در طول بارداری با اختلال خوردن دست‌و‌پنجه نرم می‌کردید، این شرایط ممکن است خطر ابتلا به اختلال خوردن بعد از زایمان را افزایش‌دهد که تا ۲ سال پس از تولد ادامه پیدا می‌کند.

برخی از مادران مبتلا به اختلالات خوردن در دوران بارداری ممکن است به‌ بهانه‌ی محافظت از نوزادان خود، احساس بهبودی در این زمینه داشته باشند.

تولد نوزاد می‌تواند باعث بازگشت به رفتارهای اختلال خوردن قبل از بارداری شود؛ زیرا ممکن است مادر دیگر ترسی از تأثیر مستقیم بر کودک نداشته باشد.

ترومای تولد نوزاد

تحقیقات متعدد، ارتباط قوی بین تروما و اختلالات خوردن را ثابت کرده‌اند. تجربه کردن یک زایمان تروماتیک یا همراه با سختی، می‌تواند منجر به یک تجربه‌ی سخت پس از زایمان شود و خطر ابتلا به اختلالات خوردن را همراه با عوامل دیگر افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که تا ۳۵ درصد از زنان، تجربیات زایمان خود را آسیب‌زا گزارش می‌کنند.

برای مادری که سابقه‌ی اختلال خوردن داشته، تجربه‌ی زایمان آسیب‌زا می‌تواند یک عامل خطر بزرگ برای عود این مشکل پس از زایمان باشد.

بیماری‌های روانی دیگر هم‌زمان با بارداری

تخمین زده شده است که از هر ۵ زنی که به‌تازگی مادر می‌شوند، یک نفر از اختلالات سلامت روانی مادر، مانند افسردگی یا اضطراب پس از زایمان رنج می‌برد.

بیماری‌های روانی اغلب با مشکلات دیگر همراه است یعنی اگر یک مادر با سایر نگرانی‌های سلامت روانی روبه‌رو باشد، احتمال ابتلا به اختلال خوردن بعد از زایمان برای او افزایش پیدا می‌کند.

تغییرات فیزیکی بدن

مادران پس از زایمان در مدت زمان کوتاهی از بارداری و زایمان با تغییرات چشمگیری در بدن خود مواجه می‌شوند. برای بسیاری از زنان، این تغییرات می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و کنار آمدن با آن‌ها دشوار است.

متاسفانه فشارهای اجتماعی برای کاهش سریع وزن که ناشی از بارداری بوده باعث می‌شود که بسیاری از زنان پس از زایمان تمایل به کاهش وزن سریع داشته باشند که شامل رفتارهای خطرناک در غذا خوردن و افراط در ورزش می‌شود.

عوامل استرس‌زای عاطفی

انتقال به دوران و مسئولیت مادری برای زنانی که در حال سازگاری با مراقبت از نوزادان خود هستند، استرس عاطفی ایجاد می‌کند. مادر شدن باعث تغییر هویت می‌شود که تغییراتی در روابط، مشاغل، خودآگاهی و موارد دیگر ایجاد می‌کند.

این تغییرات در حال تحول، استرس‌های عاطفی را به همراه می‌آورد که مقابله با آن‌ها در دوران بارداری و پس از زایمان دشوار است. وقتی همه چیز در اطراف شما به‌هم‌‌ریخته است، تمرکز روی چیزی که احساس می‌کنید می‌توانید کنترل کنید آسان‌تر است. برای بسیاری از زنان پس از زایمان، این عامل قابل کنترل، شامل غذا و وزن است.

فشار برای شیردهی به نوزاد

بسیاری از مادران با فشار شدیدی برای دادن شیر خودشان به نوزادان مواجه هستند که این امر باعث مشکلاتی در سلامت روان آن‌ها می‌شود؛ به‌خصوص اگر به لحاظ فیزیکی توانایی نداشته باشند که شیر خود را به نوزاد بدهند.

این فشار اضافی همراه با چالش‌های شیردهی یا ناتوانی در شیردهی می‌تواند توانایی مادر برای داشتن تغذیه‌ی خوب را با مشکل مواجه کند.

رابطه‌ی تغذیه‌ای مادر و نوزادش یک رابطه مهم است و وقتی شیردهی به کاری پیچیده تبدیل می‌شود، این شرایط می‌تواند استرس اضافی برای مادر مستعد ابتلا به اختلالات غذایی پس از زایمان باشد.

شرم در مورد وزن

در جامعه‌ی امروزی تمرکز بر وزن و چاقی‌هراسی است، شنیدن نظرات در مورد افزایش وزن و تغییرات بدن در طول بارداری و پس از زایمان غیرمعمول نیست. این نظرات ممکن است از طرف متخصصان بهداشت، اعضای خانواده یا دوستان باشد.

این قبیل نظرات حتی اگر با نیت خوب باشد، در مورد بدن فردی که به‌تازگی مادر شده هرگز قابل قبول نیست. شرمساری دادن به زن بابت وزن، می‌تواند به طور باورنکردنی یک محرک شدید برای ابتلا به اختلال خوردن بعد از زایمان باشد؛ به‌خصوص برای زنی که ممکن است در حال حاضر مستعد ابتلا به اختلال خوردن باشد.

ناامنی غذایی

عدم دسترسی درست به غذای کافی و سالم، به‌ویژه هنگام مراقبت از کودکان، می‌تواند یک عامل خطر برای اختلال خوردن باشد. تحقیقات نشان داده است که ناامنی غذایی با سطوح بالاتری از پرخوری و اختلال خوردن مرتبط است.

رژیم غذایی پس از زایمان برای کاهش وزن

مادرانی که پس از زایمان برای کاهش وزن رژیم می‌گیرند ممکن است خود را در معرض خطر اختلال خوردن قرار دهند. بسیاری از مادران ممکن است شروع به محدود کردن غذا یا ورزش بیش‌از‌حد به عنوان راهی برای مقابله با تغییر بدن خود در دوران بارداری کنند.

سابقه خانوادگی اختلالات خوردن

زنانی که اعضای خانواده‌ی آن‌ها از اختلال خوردن رنج می‌برند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلال خوردن باشند. ژنتیک نقش مهمی در ایجاد اختلالات خوردن دارد و سابقه‌ی خانوادگی بیماری روانی می‌تواند حساسیت را در کنار سایر عوامل افزایش دهد.

نداشتن پشتیبانی

مادرانی که فاقد روابط حمایتی هستند یا در مراقبت از خود و نوزادانشان کمک اندکی یا هیچ کمکی دریافت نمی‌کنند می‌توانند در معرض خطر ابتلا به اختلال تغذیه پس از زایمان باشند.

همانطور که در بالا توضیح داده شد، اختلالات تغذیه‌ای که در طول دوره پس از زایمان ایجاد می‌شوند، اغلب نتیجه‌ی ترکیب عوامل مختلف با یکدیگر هستند.

۷ نشانه اختلال خوردن بعد از زایمان را بشناسید

درک این نکته مهم است که افراد مبتلا به اختلالات خوردن، مشکلات روانی را متفاوت تجربه می‌کنند. هیچ مجموعه‌ی واحدی از معیارها وجود ندارد که بتوان از آن برای طبقه‌بندی اختلال خوردن پس از زایمان استفاده کرد؛ زیرا هر مادری تجربه‌ی منحصربه‌فردی خواهد داشت.

اختلالات خوردن برای مشکلات روانی مختلف، تبعیض قائل نمی‌شوند. یعنی این مشکل در مادران از همه‌ی فرهنگ‌ها، نژادها، پس‌زمینه‌های اجتماعی-اقتصادی و… رخ می‌دهد.

همچنین بسیار مهم است که بدانیم وزن، برای تعیین اینکه آیا مادر ممکن است پس از زایمان دچار اختلال خوردن باشد، به تنهایی معیاری کافی نیست. زنان در بدن‌هایی با شکل‌ها و ویژگی‌های مختلف با اختلالات خوردن دست و پنجه نرم می‌کنند. وزن، اندازه یا شکل بدن یک نفر نمی‌تواند به ما بگوید که در داخل بدن او چه می‌گذرد.

علائم زیر ممکن است نشان دهد که یک مادر برای غلبه بر اختلال خوردن پس از زایمان به کمک و حمایت بیشتری نیاز دارد، اما این فهرست به هیچ وجه کامل نیست.

اگر تازه مادر شده‌اید و به هر درجه‌ای از مشکلات مرتبط با غذا خوردن یا مراقبت از بدن خود دست‌و‌پنجه نرم می کنید، این نشانه‌ها کافی است تا از دیگران کمک بگیرید.

هیچ وقت تصور نکنید که «به اندازه‌ی کافی بیمار نیستید» که به کمک دیگران نیاز داشته باشید. با در نظر گرفتن این موضوع، این علائم را در خودتان بررسی کنید:

مشکل در برقراری ارتباط صحیح و صمیمانه با نوزاد

مادرانی که در دوران بارداری و پس از زایمان با اختلالات خوردن دست و پنجه نرم می کنند، به احتمال زیاد با کودک خود سخت‌تر رابطه برقرار می‌کنند. ممکن است یک دلبستگی ضعیف بین مادر و نوزاد وجود داشته باشد.

مادران پس از زایمان که در پذیرش بدن در حال تغییر خود با مشکل مواجه هستند که این ممکن است وابستگی نوزادانشان به آن‌ها را کمتر قابل تحمل کند. این عوامل می‌توانند بر پیوند بین مادر و نوزاد تأثیر منفی بگذارند.

وسواس در مورد ورزش

مادرانی که با اختلال خوردن سروکار دارند، ممکن است خیلی زود پس از بچه‌دار شدن، به امید کاهش وزن، بیش از حد ورزش کنند یا در مورد ورزش کردن دچار وسواس شوند. گذراندن یک دوره‌ی بهبودی و استراحت پس از بارداری و زایمان ضروری است اما مادری که دچار اختلال خوردن است ممکن است برایش سخت باشد که یک جا بنشیند.

گاهی این ورزش با سایر فعالیت‌ها و مسئولیت‌های مهم مادر، رقابت می‌کند. مادر ممکن است ورزش را بر سایر چیزهای زندگی خود اولویت دهد و اغلب به بهای سلامتی و بهبودی خود به ورزش ادامه می‌دهد. مادران ممکن است احساس کنند که نمی‌توانند غذا بخورند مگر اینکه غذای خود را با ورزش کردن «به دست آورده باشند» یا احساس کنند برای خوردن هر چیزی باید ورزش کنند.

الگوهای غذایی نامنظم

رفتارها و الگوهای غذایی غیرعادی می‌تواند مشخصه‌ی اختلال خوردن پس از زایمان باشد. این رفتارها می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد ولی موارد زیر، زنگ خطر است:

• غذا خوردن محدود
• حذف کل گروه‌های غذایی
• محدود کردن غذا یا شمارش کالری
• دائم رژیم گرفتن
• جویدن و تف کردن غذا
• پرخوری
• استفراغ عمدی بعد از خوردن غذا
• ورزش بیش‌از‌حد بعد از غذا خوردن

تمرکز بیش از حد بر تغییر بدن و کاهش وزن

تغییرات بدن بخشی طبیعی از تجربه‌ی پس از زایمان و گذار به دوران مادر شدن است. با این حال، مادران مبتلا به اختلال تغذیه پس از زایمان معمولا کمتر قادر به مقابله با این تغییرات هستند. آن‌ها ممکن است روی جنبه‌های خاصی از بدن‌شان، مانند شکم، بیش از حد تمرکز کنند و درگیر کاهش وزن و تغییر بدن خود باشند. همچنین ممکن است به طور مداوم خود را وزن کنند یا برای اندازه‌گیری هرگونه تغییر، بدن خود را چک کنند.

افکار کاهش وزن می‌توانند تا حدی وسواس‌گونه شوند که حواس را پرت کرده و از فعالیت‌های عادی بازدارند.

مشغول شدن به غذا

مادرانی که الگوهای غذایی نامنظم یا محدودی دارند، اغلب احساس می‌کنند که دائما مشغول و درگیر غذا هستند. آن‌ها ممکن است مرتب نگران این باشند که چه بخورند، چه زمانی بخورند و چه مقدار بخورند. فکر کردن دائم در مورد غذا، بیشتر فضای ذهنی آن‌ها را اشغال می‌کند و تمرکز بر چیزهای دیگر را دشوار می‌کند. اشتغال ذهنی به غذا یکی از علائم اولیه‌ی رابطه‌ی ناسالم با غذا است که نباید نادیده گرفته شود.

گوشه‌گیری و دوری از عزیزان و فعالیت‌های اجتماعی

مادر مبتلا به اختلال خوردن، ممکن است در تعامل با افراد دیگر، از جمله نزدیک‌ترین افراد به او، دچار مشکل شود.

او ممکن است از خانواده و دوستان منزوی شود و از فعالیت‌های اجتماعی که قبلاً از آن لذت می‌برد دوری کند.

دلایلی که دارد در درجه‌ی اول به دلیل احساس ناامنی در مورد بدن، مشغولیت فکری نسبت به غذا و عادات غذایی نامنظم است.

این فرد که غذای خود را محدود کرده، ممکن است از هر نوع فعالیتی که شامل غذا خوردن باید یا مجبور به غذا خوردن در مقابل دیگران شود، اجتناب کند.

تصویر منفی از بدن

نارضایتی مادران از شکل بدن ممکن است تا حدی غیرقابل تحمل شود که بر دیگر جنبه‌های زندگی او تأثیر منفی بگذارد.

او ممکن است از دیدن دوستان خودداری کند، از بیرون رفتن در جمع اجتناب کند، از داشتن رابطه‌ی جنسی با همسر یا شریک زندگی خود خجالت بکشد یا نتواند از خود و نوزادش مراقبت کند.

این نوع ناراحتی از تصویر بدنی که یک مادر جدید مبتلا به اختلال خوردن ممکن است تجربه کند اغلب ناتوان‌کننده است.

تاثیرات منفی اختلال خوردن روی مادر و فرزند

اگر دنبال حل این مشکل نباشید ممکن است تاثیرات منفی زیر را روی خود و فرزندتان مشاهده کنید:

• سختی برقراری ارتباط بین نوزاد و مادر، خطر دلبستگی ناایمن به نوزاد
• چالش‌های مرتبط شیردهی
• طولانی شدن دوران بهبودی: کمبود مواد مغذی پس از زایمان به دلیل رژیم غذایی یا ورزش بیش از حد می‌تواند بهبودی مادر را پس از بارداری و زایمان دشوار کند.
• سوء تغذیه
• افزایش خطر اختلالات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب پس از زایمان. یک مطالعه نشان داده است که تقریبا نیمی از زنان مبتلا به اختلالات خوردن با افسردگی پس از زایمان هم دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
• مشکلات خانوادگی، تنش در روابط زناشویی

پیشگیری از اختلال خوردن پس از زایمان

برای پیشگیری از این اختلال یا حل آن می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

از رژیم گرفتن به هر قیمتی اجتناب کنید: رژیم گرفتن یک عامل خطر اصلی در همه‌ی اختلالات خوردن است. در حالی که سایر عوامل خطر ممکن است قابل کنترل نباشند، مثلا سابقه‌ی خانوادگی و ترومای هنگام تولد، اما می‌توانید با انتخاب نکردن رفتارهای رژیمی، خطر ابتلا را کاهش دهید. راه‌های بسیار موثرتری برای مقابله با عوامل استرس‌زا و بدن در حال تغییر وجود دارد.

• ترازوی خود را کنار بگذارید: اگر مستعد اختلال خوردن و تغییر وزن هستید، لطفاً فوراً ترازوی خود را کنار بگذارید. وزن کردن خود اغلب محرکی برای رفتارهای مخرب است.
• یک برنامه‌ی مراقبت پس از زایمان داشته باشید: این کاری است که در صورت امکان باید در بارداری و قبل از تولد نوزاد انجام شود. برای شما مهم است که برنامه‌ای برای نحوه‌ی مراقبت از خود در نظر بگیرید؛ از نظر جسمی، عاطفی و ذهنی. باید پیش‌بینی کنید که استرس‌های بیشتری در راه است و باید برای مقابله با این عوامل استرس‌زا با راهبردهای مقابله‌ای موثر آماده باشید.
• سکوت را بشکنید: اختلالات خوردن، بیماری‌های پنهانی هستند که در انزوا رشد می‌کنند. اگر توانسته اید تا کنون مبارزه‌ی خود را پنهان نگه دارید، هیچ چیز سودمندی عایدتان نشده است. اختلالات خوردن معمولا با شرم و انگ همراه است. اما برای اینکه به خود و کودکتان کمک کنید تا از این حالت رهایی پیدا کنید، باید سکوت را بشکنید و کمک لازم را دریافت کنید.
• از مشاور کمک بگیرید: اگر می‌دانید که در معرض خطر اختلال خوردن هستید، حتما از متخصصان سلامت روان که در زمینه‌ی سلامت روان مادران تخصص دارند، کمک بگیرید.

جمع‌بندی

اختلال خوردن بعد از زایمان یکی از اختلالات رایجی است که تحت تاثیر شرایط جدید مادر، ایجاد می‌شود. اگر چنین مشکلی دارید قبل از اینکه روی سایر بخش‌های زندگی شما تاثیر منفی بگذارد، برای حل مشکل اقدام کنید و از مشاوران متخصص، کمک بگیرید.

منبع:‌ Healthline