آیا افرادی که کنایه می‌زنند خلاق‌ترند؟

هوش انسان به شکل‌های مختلفی بروز می‌یابد. اما یکی از اَشکال هوش هست که باعث بروز خلاقیت شده و می‌تواند همه را ضربه‌فنی کند! در مقابل بالاترین شکل هوش تعظیم کنید: کنایه! همه از کنایه خوش‌شان می‏‌آید. کنایه پتوی گرم و نرمی است که همه دلشان می‏‌خواهد بروند زیرش چمبره بزنند. چه خوب بود که می‏‌شد همین پتو را دور خودمان بپیچیم و در خیابان راه بیفتیم. لابد به یُمن وجودش می‌توانستیم کلی کشته مرده برای خودمان پیدا کنیم و با همه دوست شویم! در این مقاله می‌خوانید که چگونه ممکن است کنایه زدن باعث بروز خلاقیت شود.

بی‌خیال! داشتم کنایه می‏‌زدم. همانطور که همه‌تان می‌دانید، بعضی‌ها کنایه‌هایی می‌‏زنند که حسابی خنده‌دار است (و البته در بیشتر اوقات هواکش فوق‌العاده‌ای برای تخلیه اعصاب‌خُردی به شمار می‌‏رود)، اما خب مشخص است که رفتار کنایه‌آمیز بهترین استراتژی دوست‌یابی یا بهترین روش تقویت روابط کاری نیست. در واقع، بیشتر افرادی که در شاخه‌ی تعلیم نیروی کار فعالیت می‌کنند، توصیه‌شان این است که سر کار، هر اتفاقی هم که افتاد، اصلا به کسی کنایه نزنیم.

اما خودشان هم خبر ندارند که از بیخ در اشتباهند. این را نتایج تحقیقی می‌‏گوید که بر روی کنایه زدن انجام شده بود. یافته‌های این پژوهش حاکی از این است که اظهارنظرهای نیش‌دار نه تنها باعث می‌شود نیش مردم تا پس کله‌شان باز شود، بلکه کمک‌شان می‌کند خلاق‌تر و موفق‌تر شوند.

کنار بایستید… «بالاترین شکل هوش» وارد می‏‌شود

تحقیق مذکور با عنوان «بالاترین شکل هوش: کنایه، خلاقیت گوینده و شنونده را از طریق تفکر انتزاعی افزایش می‏‌دهد»، توسط تیمی از پژوهشگران دانشگاه‌های هاروارد و کلمبیا و اینسید به انجام رسید. تیم تحقیقاتی تأثیرات کنایه ‌زدن را اینطور اندازه گرفتند که ابتدا داوطلبان را به سه دسته تقسیم کردند. دسته‌ی اول در جَوی قرار داشتند که می‌بایست با صداقت حرف‌هایشان را می‌‏زدند و در دسته‌ی دوم می‌بایست کنایه‌وار حرف می‌زدند و در دسته‌ی سوم که اسمش را گذاشته بودند دسته‌ی کنترل، جو خنثی برقرار بود (نه صادقانه و نه کنایه‌آمیز). سپس به تمام شرکت‌کنندگان وظیفه‌ای را محول می‌کردند تا ببینند چقدر خلاقیت به کار می‌‏برد. و به این ترتیب خلاقیتش را اندازه می‌‏گرفتند.

حتما می‌پرسید نتیجه این آزمایش چه شد؟ مشخص شد که «کنایه زدن» ورزش ذهنی خیلی خوبی است.

فرانچسکا جینو از دانشگاه هاروارد، که به عنوان داوطلب در این تحقیق شرکت کرده بود در مصاحبه با مجله دانشگاه هاروارد می‌‏گوید: «برای خلق یا رمزگشایی از کنایه‌‌‌گویی، هم گوینده و هم شنونده می‌بایست بر تناقض بین معنی ظاهری و واقعی عبارات کنایه‌آمیز، غلبه می‏‌کردند. این پروسه‌ای است که قدرت تفکر انتزاعی را فعال می‌‏کند و منجر به بهبود تفکر خلاقانه می‌شود.»

نتیجه‌ی تحقیق این بود: «کسانی که در گروه کنایه‌آمیز بودند وظیفه‌ای که نیاز به خلاقیت داشت را بهتر از دو گروه دیگر انجام دادند. به عبارت دیگر، کنایه کاتالیزور بیرون کشیدن خلاقیت از آدم است.» اینها را آدام گالینسکی، شرکت‌کننده‌ی دیگری در این تحقیق، عنوان کرده است.

خلاصه اینکه اگر اعتبار علمی این دانشگاه‌ها را قبول دارید، از این به بعد هر چیز نیشدار-اما-خنده‌داری را که به ذهن‌تان رسید وِل بدهید تا جو را خلاقانه کنید. مزاحم شما نمی‌شیم، جناب صداقت!

تبصره

نیش و کنایه‌زن‌های عزیز… سرتان به سلامت باد، اما قبل از اینکه رگباری کنایه بزنید، اینجا را بخوانید.

محققان هشدار دادند که نباید از نتایج این تحقیق به عنوان چک سفید امضا برای کنایه ‌زدن استفاده کنید. اگر می‏‌خواهید کسی از شما نرنجد و در استکان چایی‌تان تُف نیندازد، حتما یادتان باشد فقط به کسانی کنایه بزنید که از قبل، رابطه‌ی محکمی با آنها برقرار کرده‌اید، نه کسانی که شناختی از شما ندارند.

آدام گالینسکی راجع به ظرافت کنایه‌گویی اینطور می‌‏گوید: «در حالی که تحقیقات قبلی در این زمینه بیانگر این بودند که کنایه‌گویی برای برقراری رابطه‌ی انسانیِ مؤثر، مضر است – زیرا در مقایسه با زبان صداقت (صداقت هم می‌تواند زبان خشنی باشد) وجه تحقیرآمیزتری دارد – اما نتایج تحقیق ما نشان داد، بر خلاف گروه‌هایی که بین‌شان رابطه‌ی محکم و اعتمادآمیزی برقرار نیست، زبان کنایی می‌‏تواند برای کسانی که با همدیگر خودمانی هستند، جو خوبی حاکم کند که تحقیرآمیزتر از جو صادقانه هم نباشد.»