مردم در سرتاسر دنیا از قابلمه‌ها و ماهی‌تابه‌های نچسب برای پخت‌وپز استفاده می‌کنند. ظروف نچسب برای پخت پنکیک، سرخ‌کردن سوسیس و تخم مرغ بسیار مناسب است، درواقع باید گفت ظروف تفلون برای پخت انواع غذاهای سرخ‌کردنی گزینه‌ی خوبی است. اما بحث‌های زیادی در مورد پوشش‌های نچسبی مانند تفلون وجود دارد. برخی منابع تحقیقاتی ادعا می‌کنند که پوشش‌های نچسب برای سلامتی ضرر دارند و حتی بعضی گزارش‌ها حاکی از وجود یک رابطه‌ی مستقیم بین ابتلا به سرطان و استفاده از ظروف نچسب است. این درحالی است که گروهی دیگر بر این باورند که پخت‌وپز در این ظروف کاملا بی‌ضرر است. همراه ما باشید تا ببینیم آیا استفاده از ظروف نچسب واقعا خطرناک است؟
ظروف نچسب از چه ساخته می‌شوند؟
ظروف نچسب، مانند ماهی‌تابه و قابلمه پوششی تفلونی دارند که با نام تجاری «پلی‌تترافلوئورواتیلن» شناخته می‌شود. تفلون یک ماده‌ی شیمیایی است که از اتم‌های کربن و فلوئور تشکیل شده و اولین بار در دهه‌ی ۱۹۳۰ ساخته شد. تفلون یک سطح غیرواکنشی، نچسب و غیراصطکاکی در ظروف ایجاد می‌کند.
سطوح نچسبی که از تفلون ساخته شده‌اند، راحت‌تر تمیز می‌شوند و کاربرد بیشتری دارند، بنابراین هنگام طبخ غذا روغن کمتری مصرف می‌شود و درنتیجه روش سالم‌تری برای پخت غذا محسوب می‌شود.
تفلون کاربردهای دیگری هم دارد. برای پوشش روی سیم و کابل، محافظ فرش، پارچه و پارچه‌های ضدآب مانند بارانی نیز استفاده می‌شود.
در مورد سلامت ظروف نچسب در دهه‌ی گذشته پژوهش‌های زیادی انجام شده است. بیشتر نگرانی‌ها در مورد استفاده از ماده‌ی شیمیایی «پرفلوئورواکتانوئیک اسید» بود که قبلا در ساخت این ظروف استفاده می‌شد. تحقیقات دیگری نیز در این زمینه انجام شده است که نشان می‌دهد بین داغ‌شدن تفلون و آزادشدن مواد شیمیایی سمی رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد.
تفلون و تأثیرات پرفلوئورواکتانوئیک اسید
امروزه همه‌ی ظروف تفلون از پرفلوئورواکتانوئیک اسید ساخته می‌شوند. ازاین‌رو در چند سال اخیر تحقیقاتی در زمینه‌ی اثرات مثبت یا منفی آن بر سلامت بدن آغاز شده است.
از سال ۲۰۱۳ در ساخت تفلون از ماده‌ی پرفلوئورواکتانوئیک اسید استفاده می‌شود. بیشتر پرفلوئورواکتانوئیک اسید استفاده‌شده در ساخت ظروف تفلون طی فرایند ساخت در حرارت بالا سوخته می‌شوند و در محصول نهایی تنها مقدار بسیار اندکی از این ماده وجود دارد. پژوهش‌های انجام‌شده نیز این ادعا را اثبات می‌کند.
گفته می‌شود بین بیماری‌هایی مانند مشکلات تیروئید، بیماری های کلیوی مزمن، بیماری های کبد و سرطان بیضه و ماده‌ی پرفلوئورواکتانوئیک اسید استفاده‌شده در ظروف تفلون رابطه‌ی نزدیکی وجود دارد. از سوی دیگر برخی پژوهش‌ها حاکی از وجود یک رابطه‌ی مستقیم بین استفاده از ظروف تفلون، ناباروری و تولد نوزادان کم‌وزن است.
تحقیقات انجام‌شده در مرکز سلامت ملی آمریکا در سال ۲۰۰۰-۱۹۹۹ و موسسه‌ی تغذیه‌ی آمریکا (NHANES) نشان داد که در خون بیش از ۹۸ درصد مردم این کشور ماده‌ی پرفلوئورواکتانوئیک اسید وجود دارد.
آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده‌ی آمریکا از سال ۲۰۰۶ برنامه‌ی نظارت بر نحوه‌ی ساخت ظروف تفلون و حذف ماده‌ی پرفلوئورواکتانوئیک اسید را به‌طور جدی آغاز کرده است. این برنامه به هشت کمپانی از جمله شرکت‌های سازنده‌ی محصولات تفلون مربوط می‌شد و هدف آن کاهش خطرات بهداشتی و زیست‌محیطی مرتبط با پرفلوئورواکتانوئیک اسید از طریق حذف این ماده از محصولات تولیدی از سال ۲۰۱۵ بود.
در همین راستا، همه‌ی کمپانی‌ها در جهت کاهش و حذف ماده‌ی پرفلوئورواکتانوئیک اسید اقدامات وسیعی را آغاز کردند؛ به‌طوری‌‌که از سال ۲۰۱۳ این ماده از کلیه‌ی محصولات تفلون و ظروف نچسب حذف شد.
داغ‌شدن بیش‌ازحد ظروف تفلون و مضرات آن
به طورکلی، تفلون ترکیبی ایمن و مقاوم است، ولی در حرارت بالای ۵۷۰ درجه‌ی فارنهایت (۳۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد) تفلون موجود در ظروف نچسب تجزیه و مواد شیمیایی سمی از آن آزاد می‌شود. استنشاق این گازها منجر به بروز بیماری «تب بخار پلیمر» می‌شود که علائمی شبیه آنفولانزا در فرد ایجاد می‌کند.
تب بخار پلمیر به‌طور موقت باعث بروز علائم آنفلوانزا مانند تب و لرز، سردرد و دردهای جسمی می‌شود. بدن معمولا ۴ الی ۱۰ ساعت بعد از، در معرض قرارگرفتن این ماده‌ی سمی چنین علائم را از خود بروز می‌دهد که بین ۱۲ الی ۴۸ ساعت نیز ادامه می‌یابد.
تعداد کمی از مطالعات موردی نشان می‌دهد که قرارگیری در معرض این ماده‌ی شیمیایی تأثیرات بسیار جدی بر سلامت افراد دارد و موجب آسیب ریوی در افراد می‌گردد.
موارد گزارش‌شده نشان می‌دهد علائم تب بخار پلیمر در صورتی در افراد بروز می‌کند که فرد به مدت چهار ساعت در معرض بخارات سمی ناشی از حرارت دیدن ظروف تفلون در دمای بالای ۷۳۰ درجه‌ی فارنهایت (۳۹۰ درجه‌ی سانتی‌گراد) قرار گرفته باشد.
علی‌رغم تأثیرات جدی که استفاده از ظروف تفلون می‌تواند بر سلامت افراد داشته باشد، ولی استفاده از این ظروف در پخت‌وپزهای معمول خطر بروز آسیب‌های جدی را کاهش می‌دهد.
چند نکته برای کاهش مضرات استفاده از ظروف نچسب
اگر اقدامات ایمنی را دنبال کنید، استفاده از ظروف تفلون سالم، بی‌خطر و ایمن می‌شود. می‌توانید با عمل به دستورات زیر مضرات استفاده از ظروف نچسب را کاهش دهید:
تابه‌ی خالی را گرم نکنید
تابه‌ی خالی ممکن است در زمان کوتاهی به بالاترین درجه‌ی گرما برسد که همین موجب تولید بخارهای سمی پلیمری می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود قابلمه و تابه‌ی خالی را روی حرارت نگذارید و همیشه قبل از روشن‌کردن گاز، کمی غذا یا مایعات درون ظرف بریزید.
از پخت‌وپز با حرارت زیاد اجتناب کنید
از دمای متوسط یا کم برای پختن غذا در این ظروف استفاده کنید و برای سرخ‌کردن نیز این ظروف را انتخاب نکنید، زیرا هنگام سرخ‌کردن دمای ظرف از دمای پیشنهادی مناسب و استاندارد بالاتر می‌رود که می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت افراد داشته باشد.
تهویه‌ی آشپزخانه را جدی بگیرید
هنگام آشپزی هود را روشن کنید یا پنجره‌ها را برای خروج بخارهای سمی احتمالی باز بگذارید.
از قاشق و کفگیرهای چوبی، سیلیکونی یا پلاستیکی برای هم‌زدن غذا استفاده کنید
وسایل فلزی با ایجاد خراش در سطح ظروف نچسب موجب کاهش طول عمر این ظروف می‌شود.
این ظروف را با دست بشویید
قابلمه‌ها و تابه‌های تفلون را با اسفنج، مایع ظرف‌شویی و آب گرم بشویید. استفاده از سیم یا اسکاچ برای تمیزکردن ظروف نچسب می‌تواند باعث ایجاد خراش در سطح این ظروف شود.
ظروف قدیمی را تعویض کنید
هنگام مشاهده‌ی خراش، لکه یا لایه‌لایه‌شدن ظروف تفلون بهتر است به فکر تعویض آن باشید.
بهترین جایگزین‌ها برای ظروف نچسب
به‌طور کلی ظروف نچسب جدید، ایمن هستند. بااین‌حال اگر همچنان نگران تأثیرات مخرب این ظروف بر سلامت خود هستید، می‌توانید ظروف دیگری را برای پخت‌وپز جایگزین کنید.
در ادامه چند نمونه از ظروف جایگزین معرفی می‌شود:
۱. ظروف استیل
ظروف استیل گزینه‌ی مناسبی برای سرخ‌کردن و پختن غذا است و در برابر خراش بسیار مقاوم است. همچنین گذاشتن آن در ماشین ظرف‌شویی اشکالی ندارد و به‌راحتی تمیز می‌شوند.
۲. ظروف چُدنی
ظروف چدنی اصل، نچسب هستند. دوام و طول عمر بالایی دارند و می‌توانند دمایی بالاتر از آنچه برای ظروف نچسب گفته شد، تحمل کنند.
۳. ظروف سنگی
هزاران سال است که مردم از این ظروف برای طبخ غذا استفاده می‌کنند. حرارت به‌طور یکسان در آن پخش می‌شود و در برابر خراش و دمای بالا مقاوم است.
۴. ظروف سرامیکی
این ظروف محصولات تقریبا جدیدی هستند، که ویژگی‌های ظروف نچسب را دارند، هرچند پوشش نچسب آن معمولا به‌سادگی خراش برمی‌دارد.
۵. ظروف سیلیکونی
سیلیکون لاستیکی مصنوعی است که بیشتر در ظروف پخت‌وپز و آشپزخانه کاربرد دارد. سیلیکون در برابر حرارت مستقیم مقاومت چندانی ندارد، به همین‌خاطر بهتر است برای پختن غذا از آن استفاده شود.
نکته‌ی پایانی
ظروف نچسب تقریبا در همه‌ی آشپزخانه‌ها هستند و کاربرد زیادی دارند. پوشش نچسب این ظروف از ماده‌ی شیمیایی پلی تترافلوئورواتیلن که تفلون نام دارد، ساخته می‌شود. این پوشش کار پخت‌وپز و شستن را سریع و راحت می‌کند.
مؤسسات بهداشت و سلامت، نگرانی‌هایی در مورد ماده‌ی پرفلوئورواکتانوئیک اسید داشتند که قبلا در ساخت روکش تفلون استفاده می‌شد ولی با توجه به هشدارهایی که داده شد از سال ۲۰۱۳ استفاده از این ماده در ساخت ظروف تفلون ممنوع شد.
امروزه ظروف نچسب و تفلون برای پخت‌وپز معمولی که دمای ظرف در حین پخت به بالاتر از ۵۷۰ درجه‌ی فارنهایت (۳۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد) نرسد، کاملا سالم و بی‌ضرر است. به همین خاطر شما می‌توانید از ظروف نچسب در پخت غذا با حرارت کم یا متوسط استفاده کنید، اما استفاده از آن در حرارت بالا یا برای سرخ‌کردن می‌تواند اثرات منفی بر سلامت بدن داشته باشد.
