بارداری شیرین‌ترین و لذت‌بخش‌ترین دوران زندگی هر مادری است. البته در کنار این لحظات شیرین و تجربه‌های ناب، سختی‌های زیادی وجود دارند. یکی از این سختی‌ها منع مصرف بسیاری از داروهاست که در دوران همه‌گیری کرونا سخت‌تر هم شده است. ابتلای مادران باردار به کرونا یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها یا بهتر بگوییم، کابوس آنها در این دوران است. چرا؟ چون دست پزشک برای تجویز داروهای لازم برای گذر از این دوران باز نیست و این مسئله می‌تواند روند بهبود را طولانی‌تر کند. در این مقاله، بررسی می‌کنیم که مصرف آنتی بیوتیک در بارداری ضرر دارد یا نه و در پایان به سؤالات رایج در این باره پاسخ می‌دهیم. با ما همراه باشید.
آنتی بیوتیک چیست؟
آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که با عفونت‌های ناشی از باکتریها مبارزه می‌کنند. باکتریها میکروب‌هایی هستند که داخل و خارج بدن ما زندگی می‌کنند. بیشتر باکتریها بی‌ضرر یا حتی مفید هستند، اما بعضی از آنها می‌توانند باعث عفونت شوند.
رایج‌ترین عللی که باعث می‌شوند مصرف آنتی بیوتیک‌ها در دوران بارداری لازم باشد عبارت‌اند از:
- درمان آکنه؛
- ذات‌الریه؛
- عفونت‌های پوستی؛
- عفونت‌های سینوسی؛
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی؛
- عفونت دستگاه ادراری (UTIs)؛
- زایمان زودرس؛
- عفونت کلیه؛
- آپاندیسیت؛
- بیماری کیسه صفرا (کوله سیستیت)؛
- بیماری‌های مقاربتی (STD)؛
آیا مصرف آنتی بیوتیک در بارداری ضرر دارد؟
دکتر لاکی سِکُن می‌گوید: «مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران بارداری می‌تواند بی‌خطر باشد. مهم‌‌تر از آن اینکه، درست مثل واکسن کرونا، مزایای مصرف آنتی بیوتیک در دوران بارداری اغلب بیشتر از خطرات احتمالی آن است. درمان‌نکردن عفونت در دوران بارداری می‌تواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است شدیدتر شود.»
البته دانستن نوع آنتی بیوتیک و زمان مصرف آن بخش مهمی از این معادله است. بی‌خطربودن یا نبودن مصرف آنتی بیوتیک‌های ایمن تا حد زیادی به سن بارداری بستگی دارد.
دانشکده داروسازی آمریکا (ACCP) برای دسته‌بندی آنتی‌بیوتیک‌های مجاز و غیرمجاز در دوران بارداری از رده‌بندی دارویی سازمان غذا و دارو (FDA) پیروی می‌کند:
- A: داروهایی که طبق مطالعات انسانی هیچ خطری برای جنین یا مادر نداشتهاند.
- B: داروهایی که بر اساس مطالعات حیوانی خطری نداشتهاند، اما با آزمایش انسانی بررسی نشده‌اند.
- C: داروهایی که بر اساس آزمایش‌های حیوانی اثرات نامطلوبی داشته‌اند و هیچ آزمایش انسانی معتبری درباره آنها انجام نشده است. این داروها فقط باید زمانی در بارداری استفاده شوند که گزینه بهتری وجود نداشته باشد.
- D: طبق آزمایش‌های انسانی، این دسته از داروها برای جنین خطرناک هستند و مادر باید قبل از مصرف کاملا به این خطرات آگاه شود.
- X: داروهایی که در بارداری منع مصرف دارند و می‌توانند خطر جدی ناهنجاری‌های جنینی را به همراه داشته باشند.
انواع آنتیبیوتیک مجاز در بارداری
معمولا آنتی بیوتیک‌های دسته A و B در دوران بارداری تجویز می‌شوند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌های پرمصرف که برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر هستند عبارت‌اند از:
- پنی‌سیلین‌‌‌‌ها مانند آموکسی‌سیلین و آمپی‌سیلین؛
- ماکرولیدها مانند اریترومایسین و آزیترومایسین؛
- سفالوسپورین‌ها مانند سفالکسین؛
- مترونیدازول؛
- وانکومایسین؛
- کلیندامایسین؛
- روسفین (سفتریاکسون).
آنتی‌بیوتیک‌هایی که در دوران بارداری باید با احتیاط مصرف شوند
۱. نیتروفورانتوئین
یکی از انواع آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری در بارداری، نیتروفورانتوئین است. مصرف نیتروفورانتوئین در بارداری با برخی از نقایص مادرزادی مرتبط است. دانشکده متخصصان زنان و زایمان آمریکا توصیه می‌کند پزشکان از تجویز نیتروفورانتوئین در سه‌ماهه اول بارداری (زمانی که بیشتر رشد جنین اتفاق می‌افتد) خودداری کنند تا از نقایص مادرزادی احتمالی جلوگیری شود.
۲. تری متوپریم و سولفامتوکسازول (باکتریم)
تری متوپریم آنتیبیوتیک دیگری است که اغلب در داروهای تجویزی برای درمان عفونت‌های ادراری یافت می‌شود. بیشتر مواقع این دارو با آنتیبیوتیک دیگری به‌نام سولفامتوکسازول ترکیب می‌شود.
نگرانی‌های زیادی درباره مصرف سولفامتوکسازول وتری متوپریم در دوران بارداری وجود دارد. این داروها با افزایش خطر نقایص مادرزادی مرتبط بوده‌اند، پس توصیه می‌شود در سه‌ماهه اول بارداری از مصرف آن اجتناب کنید.
یکی دیگر از دلایل منع مصرف تری متوپریم این است که این دارو اثرات فولیک‌اسید را خنثی می‌کند. مصرف فولیک اسید در دوران بارداری و قبل از آن بسیار مهم است، زیرا خطر نقص لوله عصبی و سایر نقایص مادرزادی را در جنین کاهش می‌دهد.
آنتی‌بیوتیک‌های غیرمجاز در دوران بارداری
برخی از آنتی بیوتیک‌ها به‌دلیل خطرات احتمالی برای جنین، در دوران بارداری تجویز نمی‌شوند.
۱. تتراسایکلین
تتراسایکلین (شامل مینوسایکلین، اکسی تتراسایکلین و داکسی سایکلین) برای درمان آکنه و عفونت‌های تنفسی استفاده می‌شود. اگر این دارو در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری مصرف شود، ممکن است باعث تغییر رنگ دندان‌های در حال رشد جنین و همچنین اختلال در سخت‌شدن استخوان‌ها و دندان‌ها شود. کارشناسان توصیه می‌کنند از مصرف تتراسایکلین بعد از ماه چهارم بارداری اجتناب شود.
۲. استرپتومایسین
استرپتومایسین که برای درمان سل به کار می‌رود در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث کاهش شنوایی جنین شود.
۳. سیپروفلوکساسین
سیپروفلوکساسین معمولا برای درمان عفونت‌های ادراری تجویز می‌شود، اما در دوران بارداری تجویز نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث رشد غیرطبیعی استخوان در جنین شود.
عوارض احتمالی
همه آنتی بیوتیک‌ها برای تمام افراد باردار و غیرباردار عوارض خاص خودشان را دارند. اما به‌طور کلی برخی از آنها ایمن‌تر از بقیه هستند. آنهایی که در دسته A و B قرار دارند کمترین عوارض احتمالی را برای مادر و جنین دارند.
سؤالات رایج درباره مصرف آنتی بیوتیک در بارداری
– اگر قبل از اینکه بفهمم باردار هستم آنتی بیوتیک مصرف کنم، چه باید کرد؟
بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران بارداری بی‌خطر تلقی می‌شوند، اما مصرف برخی از آنها قبل از هفته ۲۰، احتمال خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. پژوهشی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که آزیترومایسین، سیپروفلوکساسین و باکتریم خطر سقط جنین را در سه‌ماهه اول افزایش می‌دهند.
اگر قبل از اینکه متوجه شوید باردار هستید یکی از این آنتی بیوتیک‌ها را مصرف کرده‌اید، وحشت نکنید. خب نمی‌دانستید. بهترین کار این است که به پزشک مراجعه کنید تا درباره توقف مصرف یا ادامه آن شما را راهنمایی کند.
– آیا در زمان اقدام برای بارداری هم باید در مصرف آنتی بیوتیک احتیاط کنیم؟
اگر در حال حاضر باردار نیستید، اما در حال تلاش برای باردارشدن هستید یا شانس بارداری دارید، قبل از شروع مصرف آنتی بیوتیک با پزشک مشورت کنید.
– آیا آموکسی‌سیلین ۵۰۰ میلی‌گرم در دوران بارداری بی‌خطر است؟
مصرف آموکسی‌سیلین در دوران بارداری بی‌خطر است. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) آموکسی سیلین را در دسته B قرار داده و این یعنی مصرف آن در دوران بارداری بی‌خطر است. البته باز هم قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
– چه زمانی می‌توانم مصرف آنتی بیوتیک‌ها را از سر بگیرم؟
از سرگیری مصرف بیشتر آنتی‌بیوتیک‌ها پس از زایمان بی‌خطر است، اما در صورتی که نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند، اقدامات احتیاطی خاصی وجود دارد که باید آنها را انجام دهید. مطمئن شوید دارویی که مصرف می‌کنید برای نوزادتان بی‌خطر است، زیرا می‌تواند با شیر مادر به نوزاد منتقل شود.
