آموزش چرم دوزی برای کسانی که در این زمینه بی‌تجربه‌اند و آشنایی قبلی با این هنر ندارند شاید در نگاه اول بسیار چالش‌برانگیز و دشوار به نظر برسد. منتها واقعیت امر آن است که آن‌قدرها هم پیچیده نیست. اگر با نکات و مسائل اساسی مرتبط با این کار آشنا شوید، می‌توانید در کوتاه‌ترین زمان ممکن وسایل مختلف مثل کیف‌پول، کمربند، جاکارتی و نظایر اینها را از جنس چرم درست کنید. کافی است ابزارهای لازم برای چرم دوزی را بشناسید و بدانید که برای درست‌کردن وسایلی نظیر آنچه گفته شد چه مراحلی را دنبال کنید. مطلب حاضر راهنمای جامعی است برای آموزش مقدماتی چرم دوزی با دست. برای کسب اطلاعات بیشتر، تا پایان مطلب همراه ما بمانید. با مطالعه این مطلب، شما هم قادر به ساخت وسایل مختلف از جنس چرم خواهید بود.
نکات و مسائلی که پیش از شروع کار باید مدنظر قرار دهید
پیش از هرچیز باید ببینید برای چه می‌خواهید آموزش چرم دوزی ببینید و هدفتان از قدم‌گذاشتن در این مسیر چیست. برای انجام برخی پروژه‌های چرم دوزی فقط به چندساعتی زمان نیاز خواهید داشت و مهارت آن‌چنانی هم نمی‌خواهد. اگر بخواهید جاکارتی چرمی درست کنید، کافی است دو تکه چرم را ببرید و به یکدیگر بچسبانید. برای درست‌کردن چیزهای ساده‌ای مثل این بعضا حتی به دوخت‌ودوز هم نیازی نخواهید داشت.
اما اگر بخواهید حرفه‌ای‌تر کار کنید و اهداف بلندمدت در ذهن داشته باشید (اهدافی مثل پرکردن اوقات فراغت با درست‌کردن وسایل چرمی) قضیه کمی متفاوت خواهد بود. در این شرایط، حتما باید کمی در دوخت‌ودوز مهارت پیدا کنید تا امکان چرم دوزی با دست را داشته باشید. با انواع دوخت چرم آشنا شوید و بدانید هریک از اینها چه اصول و قواعدی دارند. شاید حتی بعدها بسته به اهدافی که برای خود در نظر گرفته‌اید به ابزار چرم دوزی حرفه ای هم نیاز پیدا کنید.
در مطلب حاضر، شما را با آموزش چرم دوزی با دست و اصول مقدماتی آن آشنا می‌کنیم که برای شروع کار نیاز خواهید داشت؛ مثلا اینکه به چه وسایلی نیاز خواهید داشت و مراحلی که برای چرم دوزی باید دنبال کنید چه‌ها هستند. این مطلب می‌تواند نقطه‌آغازی باشد برای اهداف بلندپروازانه‌تری که شاید در ذهن داشته باشید.
معرفی وسایل چرم دوزی
پیش از هر چیز باید بدانید برای چرم دوزی به چه وسایل و ابزارآلاتی نیاز خواهید داشت تا هنگام شروع کار، به‌خاطر نداشتن وسیله‌ای بخصوص از ادامه کار بازنمانید. برای شروع کار به وسایلی نیاز خواهید داشت که در ادامه معرفی می‌شوند:
- چرم؛
- چاقو/ کاتر/ قیچی مخصوص چرم/ تیغ جراحی یا هر وسیله تیز دیگری که بتوانید برای بریدن چرم از آن استفاده کنید؛
- سنبه یا انبر پانچ (از این دو ابزار برای سوراخ‌کردن چرم استفاده می‌کنند، سوراخ‌هایی که هنگام دوخت‌ودوز لازم و ضروری خواهند بود)؛
- مشته (وقتی از سنبه برای سوراخ‌کردن چرم استفاده می‌کنید، به مشته هم نیاز خواهید داشت. مشته ابزاری است شبیه به چکش که با آن روی سنبه می‌کوبند تا در چرم سوراخ ایجاد شود)؛
- نخ/ نخ موم‌دار و سوزن؛
- شابلون (برای نشانه‌گذاری دقیق نقاطی که قرار است روی چرم سوراخ کنید)؛
- خط‌کش یا گونیا (برای ایجاد برش‌های دقیق بر روی چرم)؛
- خودکار حرارتی نشانه‌گذاری یا خودکار معمولی چرم؛
- محلول پرداخت لبه چرم (اختیاری)؛
- چسب (اختیاری).
اینها وسایل و ابزارآلات پایه‌ای و اساسی لازم برای چرم دوزی هستند که برای انجام این کار به آنها نیاز خواهید داشت. برای کار در خانه و چرم دوزی در منزل به مکانی هم نیاز خواهید داشت که بتوانید در آن بدون مزاحمت مشغول به کارتان شوید. اگر بتوانید میزی محکم تهیه کنید که بتوانید روی آن کارتان را انجام دهید عالی است. منتها روی زمین هم می‌توانید چرم دوزی کنید و از این بابت جای نگرانی نیست. در حالت کلی هرچه فضای بیشتری در اختیار داشته باشید بهتر است.
وسایل چرم دوزی را از کجا بخریم؟
در سطح شهرها و شهرستان‌ها فروشگاه‌هایی هستند که مخصوص فروش وسایل و ابزارآلات چرم دوزی هستند. با جست‌وجو در اینترنت به‌سادگی می‌توانید آدرس این فروشگاه‌ها را در شهر محل سکونتتان پیدا کنید. اگر به‌خاطر شرایط کنونی از بابت شیوع ویروس کرونا نگرانی دارید، می‌توانید به‌جای مراجعه حضوری از خدمات وب‌سایت‌های فروش آنلاین کالا استفاده کنید.
آموزش چرم دوزی با دست در ۵ مرحله مهم و اساسی
۱. طراحی و تهیه الگو
اولین گام در آموزش چرم دوزی طراحی و تهیه الگوست. پیشنهادمان این است که برای انجام این کار از کاغذهای شطرنجی استفاده کنید که هم طراحی الگو در آنها ساده‌تر است و هم آنکه از بابت اندازه‌گیری‌ها کارتان را ساده‌تر خواهند کرد. پس از آنکه الگوی موردنظر را روی کاغذ شطرنجی طراحی کردید و کشیدید، کاغذ را روی تکه‌ای مقوای ظریف (مثل مقوای بسته‌بندی کورن‌فلکس‌ها و نظایر این محصولات) بچسبانید که دوام بیشتری داشته باشد و بتوانید بعدها هم در صورت نیاز از آن استفاده کنید. الگوهای متعددی برای محصولات چرمی در اینترنت وجود دارند که می‌توانید برای شروع کار از آنها استفاده کنید.
۲. انتخاب چرم
وقتی الگوی موردنظر برای چرم دوزی را انتخاب کردید، نوبت به انتخاب چرم می‌رسد. چرم‌ها در رنگ‌ها و طرح‌های متنوع در دسترس‌اند. می‌توانید بسته به سلیقه و صلاحدید خود، با توجه به وسیله‌ای که می‌خواهید درست کنید، از میانشان انتخاب کنید.
چرم نسبتا گران است. توصیه می‌کنیم برای انتخاب از میان انواع مدل‌ها و رنگ‌ها خوب وقت بگذارید و انتخابی هوشمندانه داشته باشید. برای خرید چرم ترجیحا بهتر است حضوری به فروشگاه چرم‌فروشی مراجعه کنید. این‌طور می‌توانید از نزدیک و به‌دقت رنگ و طرح انواع مدل‌های چرم‌ها را بررسی کنید.
چرم‌ها را معمولا بر اساس وزن می‌فروشند. هرچه وزن چرم کمتر باشد، ضخامت کمتری هم خواهد داشت. در فهرست زیر می‌توانید وزن مناسب برای درست‌کردن انواع وسایل چرمی مشاهده کنید:
- ۲ تا ۳ اونس برای کیف پول چرمی (هر اونس تقریبا معادل با ۲۸ گرم است)؛
- ۴ تا ۵ اونس برای کیف چرمی؛
- ۸ اونس به بالا برای چیزهایی مثل کمربند که ضخامت بیشتری دارند.
بهتر است از خریداری چرم‌های خیلی ظریف برای درست‌کردن چیزهایی مثل کیف پول خودداری کنید، چون به‌سرعت فرسوده خواهند شد و شکل‌وشمایل اصلی‌شان را از دست می‌دهند.
۳. برش چرم با توجه به الگوهای از پیش تهیه‌شده
ایجاد برش از مراحل کلیدی و مهم در بحث آموزش چرم دوزی است. کیفیت محصول نهایی نیز تا حدود زیای وابسته به دقت عمل و ظرافتی خواهد بود که در این مرحله از کار به خرج می‌دهید.
با استفاده از خودکار حرارتی نشانه‌گذاری یا خودکار معمولی چرم الگو را روی چرم بکشید. سپس، با کمک کاتر یا هر وسیله دیگری که برای این منظور تعبیه کرده‌اید، شروع به ایجاد برش بر روی چرم کنید. توصیه می‌کنیم پیش از آنکه به سراغ پروژه‌های بزرگ‌تر بروید، کمی تمرین کنید و روی تکه‌های کوچک‌تر و ارزان‌قیمت‌تر چرم برش بزنید تا کمی دستتان راه بیفتد و مهارت بیشتری در این کار پیدا کنید. هرچه تمیزتر برش بزنید، کناره‌های چرم ظاهر زیباتری خواهند داشت.
برای برش خطوط صاف از خط‌کش استفاده کنید و برای برش خطوط منحنی از چیزهایی مثل سکه یا کاسه. برای برش‌زدن چرم از قیچی مخصوص هم می‌توانید استفاده کنید که البته کمی دشوارتر است و نیاز به تمرین و مهارت بیشتر دارد. تیزبرها و چاقوهای چرم دوزی که تیغه منحنی دارند برای تازه‌کارها انتخاب‌هایی ایدئال‌اند. نکته فوق‌العاده مهمی که نباید از یاد ببرید تیزکردن چاقو، قیچی یا هر چیز دیگری است که برای ایجاد برش بر روی چرم می‌خواهید از آن استفاده کنید.
۴. دوختن کناره‌های چرم روی یکدیگر
حساس‌ترین و احتمالا دشوارترین مرحله در بحث آموزش چرم دوزی شیوه دوختن کناره‌های چرم روی یکدیگر است. برای این منظور از تکنیکی استفاده می‌شود به‌نام «دوخت بخیه» (saddle-stitching) که کمی مهارت می‌خواهد. اگر آشنایی قبلی با آن نداشته باشید، بهتر است پیش از شروع به انجام این کار چند ویدئوی آموزشی راجع‌به چگونگی انجام آن ببینید.
روش کار به این صورت است که ابتدا با استفاده از شابلون یا هر وسیله دیگری که تهیه کرده‌اید نقاطی را که روی چرم باید سوراخ شوند مشخص می‌کنید (نقاطی که با فواصل مساوی از یکدیگر قرار می‌گیرند). سپس با استفاده از دو ابزار سنبه و مشته (یا چکش) شروع به سوراخ‌کردن این نقاط می‌کنید. کناره‌ها را روی یکدیگر قرار دهید. ترجیحا بهتر است بین دو لایه چسب بزنید تا هنگام دوخت‌ودوز مشکلی از بابت تکان‌خوردن آنها وجود نداشته باشد. سپس سوزن را نخ کنید و کار دوخت‌ودوز را آغاز کنید.
۵. پرداخت و رنگ‌زدن کناره‌های چرم
پرداخت و رنگ‌زدن مرحله آخر در بحث آموزش چرم دوزی است. راهکارهای مختلفی برای این منظور در دسترس دارید. بسته به سلیقه و صلاحدید خود می‌توانید از هریک که مایل باشید استفاده کنید. در ادامه مراحل پیاده‌سازی یکی از این راهکارها را شرح خواهیم داد:
- سنبه اریب‌زن چرم را بردارید و آن را صاف و مستقیم روی کناره‌ها بکشید؛
- کاغذ سنباده نه‌چندان زبری را بردارید و با فشار اندک آن را روی کناره‌ها بکشید؛
- رنگی دقیقا هم‌رنگ با چرمی که برای کار انتخاب کرده‌اید تهیه کنید، پارچه‌ای از جنس برزنت یا پشم را در آن فروکنید و آن را روی کناره‌ها بکشید تا کاملا با چرم هم‌رنگ شوند (اجباری برای رنگ‌کردن کناره‌ها نیست و اگر شکل فعلی آنها را ترجیح می‌دهید، می‌توانید از انجام این کار صرف‌نظر کنید)؛
- پس از آن نوبت به پرداخت و جلادادن کناره‌ها می‌رسد. برای انجام این کار کافی است اندکی کناره‌ها را با آب نم‌دار کنید و سپس، پارچه‌ای برزنتی روی آنها بکشید تا تیره‌تر و براق‌تر شوند؛
- در پایان، هم پارچه برزنتی دیگری را آغشته به موم کنید و روی کناره‌ها بکشید.
اگر مایل باشید، هنگام رنگ‌زدن کناره‌های چرم، می‌توانید از زمینه‌های رنگ تیره‌تر یا روشن‌تر نسبت به رنگ چرم اصلی استفاده کنید که اگر با سلیقه انتخاب شوند، ظاهر خوشایند و زیبایی به محصول نهایی خواهند داد.
این بود آموزش چرم دوزی در ۵ مرحله مهم و اساسی که باید بدانید. در ادامه مطلب، به شما خواهیم گفت که چگونه می‌توانید با توجه به آنچه تاکنون آموختید، ۳ محصول جالب و کاربردی از چرم درست کنید.
آموزش مرحله‌به‌مرحله درست‌کردن ۳ محصول چرمی
۱. کیف مثلثی کوچک جیبی
الگویی را که قرار است از روی آن این کیف مثلثی جیبی را درست کنید در تصویر زیر می‌بینید. ذوزنقه‌ای که می‌توان سه مثلث با اندازه‌های مساوی در آن ترسیم کرد:
- سه مثلث هم‌اندازه را مثل آنچه در تصاویر زیر می‌بینید روی هم برگردانید؛
- نقطه‌ای را که قرار است تبدیل به قفل کیف جیبی شود با مداد مشخص کنید و آن را سوراخ کنید (تصویر یکی‌مانده به آخر)؛
- مثل آنچه در تصویر آخر می‌بینید، دو شکل مثلثی را روی هم بگذارید و کناره‌های این دو را به یکدیگر بچسبانید؛
- با گیره مثلث‌ها را متصل به یکدیگر نگه دارید و یک شب آن را رها کنید تا خشک شود؛
- روز بعد پیچ قفل‌مانندی را که از قبل تهیه کرده‌اید به سوراخ قسمت پایینی کیف جیبی (دو مثلثی که روی هم چسبانده شدند) متصل کنید و از آن برای باز و بسته کردن کیف استفاده کنید.
۲. آموزش چرم دوزی کیسه جیبی جواهرات
- مثل آنچه در تصویر اول می‌بینید، تکه چرمتان را به‌شکل دایره‌ای نسبتا کوچک برش دهید و اطراف آن را با سوراخ‌هایی با فواصل مساوی پر کنید؛
- داخل سوراخ‌ها حلقه‌های فلزی کوچک قرار دهید؛
- مثل آنچه در تصویر سوم می‌بینید ربانی را بردارید، آن را داخل یکی از سوراخ‌ها کنید و به‌ترتیب آن را از سوراخ‌ها عبور دهید تا به نقطه اول برسید (تصویر چهارم)؛
- شروع به کشیدن قسمت اضافی ربان کنید تا تکه‌چرم مدور جمع شود و شکل کیسه جیبی جواهرات را به خود بگیرد؛
- ربان را اطراف کیسه کوچک گره بزنید و از چیزی شبیه به آنچه در تصویر آخر می‌بینید برای تزیین آن استفاده کنید.
۳. آموزش چرم دوزی کیف پول
- دو تکه چرم را شبیه به آنچه در تصویر اول می‌بینید برش بزنید و روی هم بگذارید (از توضیحاتی که در بخش‌های قبلی مطلب داده شد برای پرداخت گوشه و کناره‌های چرم استفاده کنید)؛
- داخل تکه بزرگ‌تر را مثل آنچه در تصویر دوم می‌بینید چسب بزنید و تکه کوچک‌تر را روی آن بچسبانید؛
- طبق آنچه در تصویر سوم می‌بینید، کناره‌های قسمت سمت چپی تکه‌چرم اصلی را هم چسب بزنید و آن را روی تکه‌چرم کوچک‌تر برگردانید و بچسبانید؛
- مثل تصویر چهارم کناره‌های کیف پول چرمی را با ابزارهای معرفی‌شده در بخش‌های قبلی مطلب سوراخ کنید و با نخ و سوزن آن را بدوزید.
در پایان
در این مطلب، سعی بر آن بود تا شرح جامعی درباره آموزش چرم دوزی در ۵ مرحله مهم و اساسی در اختیارتان بگذاریم. پیشنهادمان این است که ابتدا مراحل توضیح داده‌شده را به‌دقت مطالعه کنید و سپس از نکات و توصیه‌هایی که می‌آموزید برای درست‌کردن وسایلی که در بخش دوم مطلب طریقه درست‌کردنشان آموزش داده شده است استفاده کنید. این می‌تواند نخستین گام شما برای یادگیری هنر چرم‌دوزی باشد که چندان دشوار و پیچیده نیست.
در این مراحل مقدماتی، می‌توانید با تهیه چند ابزار ساده وسایل زیبا و جالبی درست کنید و به‌این‌شکل اوقات فراغتتان را پر کنید. البته همه‌چیز مستلزم آن است که به این هنر و حرفه علاقه‌مند باشید و برایتان جذابیت داشته باشد. به‌مرور زمان که پیشرفت کردید می‌توانید ابزارآلات و وسایل حرفه ای چرم دوزی را تهیه کنید و کارتان را وسعت دهید.
شما بگویید
اگر تازه به هنر و حرفه چرم دوزی روی آورده‌اید و به آن علاقه‌مندید، می‌توانید بازخوردهایتان را راجع‌به مطالب گفته‌شده در قسمت «ارسال دیدگاه» با ما و مخاطبان در میان بگذارید. اگر هم مایلید با نکات و توصیه‌های بیشتری درباره آموزش چرم دوزی آشنا شوید یا سؤالی دراین‌باره دارید در همین بخش مطرح کنید.
