حتما شما هم موافقید که هیچ چیز مانند تصویر کودک نوپایی که با شوق به سمت مقصدی نامعلوم می‌دود، فراموش‌نشدنی و زیبا نیست. واقعیت این است که کودکان نوپا عاشق اعلام استقلال هستند. گاهی با «نه» گفتن‌های الکی توانایی صحبت کردن را ابراز می‌کنند، گاهی نیز با کج کردنِ مسیر، توانایی‌های جدیدشان را اعلام می‌کنند و به رخ می‌کشند. البته تربیت و همراهی با این کوچولوهای شیرین زحمت زیادی می‌طلبد ولی همچنان لذت‌بخش و شورانگیز است.
آموزش نظم به کودکان نوپا قوانین خاص خود را دارد. آموزش نظم به کودکان باید ضمن بخشیدن توانایی و استقلال به آنها، توأم با آموزش رفتار صحیح اجتماعی باشد. قضیه کمی پیچیده شد، نه؟ باید چه کرد؟ چگونه باید آموزش نظم به کودکان را به‌شکلی درست و منطقی پیش ببریم؟
با ما همراه باشید تا ۱۰ روش مناسب برای آموزش نظم به کودکان را باهم مرور کنیم.
۱. آماده کردن محیطی امن و بی‌خطر
کودکان نوپا، موجودات کنجکاو کوچکی هستند که دوست دارند همه چیز را لمس و کشف کنند. اصلا معقول نیست که از آنها انتظار رفتاری کنترل‌شده داشته باشید و فکر کنید که می‌توانند مانند یک آدمِ بالغ دست و پاهای کوچک‌شان را تحت کنترل داشته باشند. پس فضای خانه را ایمن کنید تا کودک شما در کمال امنیت در خانه بازی و آن را جست‌وجو کند.
برای این کار باید تزئینات شکستنی یا اشیای خطرناک را جمع‌آوری کنید، روی پریزهای برق محافظ کودک بگذارید، حواس‌تان به قرنیزهای تیز گوشه‌ی دیوارها باشد و هر کار دیگری را که لازم است، انجام بدهید تا محیطی امن و بی‌خطر برای گشت و گذارهای عزیز کوچک‌تان فراهم شود. وقتی محیط خانه و اطراف کودک عاری از خطرهای این‌چنینی باشد، آموزش نظم ساده‌تر پیش خواهد رفت، چون دیگر کودک با انواع توصیه‌های ریز و درشتی مانند «به این دست نزن» یا «آنجا نرو» و … روبه‌رو نخواهد بود.
۲. روالی روزمره وضع کنید
برای کمک به شکل گرفتن ساختار و برنامهای روزانه برای کودک خود روال و جریانی مشخص، تعیین کنید. یعنی برنامهای مشخص برای خواب، بازی و غذاخوردن کودک ایجاد کنید و به آن پایبند باشید. هنگامی که بدن کودک شما بداند که در چه زمانی باید انتظار کدام فعالیت را داشته باشد، بنا به عاداتی که پیدا کرده است، رشد می‌کند.
برای رفتن از فعالیتی به فعالیت دیگر به کودک اطلاع بدهید و برنامه را به او گوشزد کنید مثلا بگویید: «چند دقیقه‌ی دیگر وقت آماده شدن برای حمام است» این اعلام برنامه، مشکلات رفتاری کودک را در هنگام تغییرات کاهش می‌دهد و آمادگی او را برای تغییر بیشتر می‌کند.
۳. برنامهای برای گردش تدارک ببینید
برای رفتن به بیرون از منزل دقت زیادی به خرج دهید. رفتن به خرید، گردش، خیابان و … هنگامی ساده و راحت می‌شود که کودک شما کاملا آماده باشد. یعنی گرسنه نباشد و به‌اندازه‌ی کافی هم استراحت کرده باشد. پس وقتی کودک در بهترین وضعیت است و بهانه‌ای برای گریه کردن و اذیت شدن ندارد او را به داخل اجتماع و بیرون از خانه ببرید.
۴. حواس کودک را پرت کنید
از کوتاهی دامنه‌ی توجهِ کودک به نفع خودتان استفاده کنید.
اگر می‌بینید که کودک‌تان کاری خلاف میل شما انجام می‌دهد، حواس او را به چیز دیگری پرت کنید. مثلا توجه او را به نقطه‌ای دیگر از اتاق جلب کنید یا یک وسیله‌ی بازی در اختیارش قرار بدهید در این صورت او کار قبلی را رها می‌کند.
۵. قوانینی وضع کنید و شیوه‌ی پیروی از آن را به کودک یاد بدهید
قوانین ساده‌ای در خانه وضع کنید و کودک را وادار به پیروی منظم و پیوسته از آنها کنید. برای نمونه، اگر کودک نوپایی دارید که درک درستی از نوازش گربه ندارد با گفتن جمله‌ی «آروم، آروم نازِش کن» و نوازش آرام گربه، شیوه‌ی صحیح برخورد با حیوانات را به کودک خود نشان بدهید.
کودکان نوپا برای آموختن هر چیزی نیاز به تمرین و تکرار دارند. هربار که می‌بینید کودک شما قانون مربوطه را فراموش کرده است، با جملاتی یکسان و لحنی مشابه، یادآوری‌های لازم را به او ابلاغ کنید.
۶. توضیحات کوتاه و مختصر کفایت می‌کند
دامنه‌ی توجه کودکان نوپا آن‌قدر بلند نیست که بتوانند به توضیحات طولانی شما درمورد اینکه چرا نباید کاری را انجام دهند گوش کنند، پس سعی کنید با توضیحاتی مختصر و مفید آنها را در موارد مختلف قانع کنید.
از جملات کوتاه استفاده کنید مثل: «مامانو نزن، دردم میاد». با رشد مهارت‌های کلامی کودک می‌توانید از جملات بلندتر بهره بگیرید.
۷. رفتارهای ناپسند کودک را نادیده بگیرید
معمولا کودکان برای جلب توجه، رفتارهای خاصی را از خود بروز می‌دهند. بدقلقی، ناله کردن، نق زدن یا جیغ کشیدن نمونه‌ای از این رفتارها هستند. اگر به این رفتارها زیاد از حد توجه کنید، این رفتار در کودکان تشدید می‌شود. توجه باعث تقویت مثبت این رفتارها در کودک خواهد شد.
بیشتر کودکان نوپا طاقت یک‌جا نشستن برای مدت مشخص را ندارند. به جای اینکه روی این مسئله دقیق شوید و از خود واکنش و توجه زیاد نشان بدهید، باید نق زدن و رفتارهای دیگر کودک را نادیده بگیرید. برای آموزش نظم به کودکان گاهی نادیده گرفتن رفتارهای خارج از چارچوب بسیار مهم و تأثیرگذار است.
۸. رفتار صحیح را الگوسازی کنید
کودکان با نگاه کردن به اطرافیان خود می‌آموزند. سریع‌ترین راه برای آموزش مهارت‌ها به کودکان، ارائه‌ی الگوی رفتارهایی است که مطلوب شما هستند. کودکان با نگاه کردن به الگوهایی که از جانب شما ارائه می‌شود، رفتارها را تقلید می‌کنند و با تکرار آنها را می‌آموزند.
مثلا به جای اینکه مدام از کودک خود بخواهید تا از واژگانی چون «سپاسگزارم» یا «لطفا» استفاده کند، سعی کنید تا در عمل این کلمات را برای او جا بیندازید. وقتی شما در کلام خود مرتب از این واژه‌ها استفاده کنید به‌طور غیرمستقیم و ناخودآگاه کودک از شما الگوبرداری خواهد کرد.
این الگوبرداری و تقلید فقط برای رفتارها و عادات مثبت نیست، بلکه کودکان از عادت‌های اشتباه و رفتارهای ناپسند نیز الگوبرداری می‌کنند؛ پس سعی کنید مثال و الگوی خوبی برای آنها باشید. این مسئله در آموزش نظم به کودکان بسیار مهم است.
۹. کودک را از موقعیت مشکل‌آفرین دور کنید
گاهی اوقات، بهترین اقدام دربرابر موقعیت ناخوشایندی که کودک در آن قرار دارد، ترک محل است. اگر کودک‌تان قادر به ارائه‌ی رفتار مناسبی در خواروبار فروشی یا فروشگاه لباس و… نیست، باید زودتر خریدتان را به پایان برسانید و سریعا محل را ترک کنید.
گاهی اوقات محیط به‌سادگی، اعصاب کودک را تحریک و او را ناراحت و آزرده می‌کند. در چنین شرایطی کودکان به‌سختی خونسردی و آرامش خود را به دست می‌آورند. برای مقابله با این مشکل باید کودک را از محیط ناخوشایندی که برایش به وجود آمده است، دور کنید، و دوباره در دفعات بعدی سعی کنید تا به آن محیط برگردید و با مشکل مقابله کنید.
۱۰. رفتارهای خوب را تشویق کنید
تشویق، تأثیر زیادی بر کودکان نوپا دارد. با تشویق رفتارهای خوبِ کودک باعث تکرار این رفتارها می‌شوید. مثلا کودک را تشویق کنید تا به‌آرامی بازی کند، اسباب‌بازی‌هایش را خودش بردارد و در انجام بعضی کارها استقلال داشته باشد.
