خیاطی حس خوبی به ما میدهد، زیرا پس از یادگیری آن میتوانیم لباسهایی زیبا بدوزیم، لباسهای بزرگ را اندازه تن خود کنیم و با چیزهایی که میدوزیم خاطرات ماندگاری بسازیم. آموزش خیاطی کار سختی نیست و فقط به تمرین نیاز دارد. در این آموزش خیاطی مبتدی، تمام نکات لازم برای خیاطی با چرخخیاطی و با دست را به شما میگوییم. وسایل و ابزار لازم برای دوخت لباسهای زیبا را نیز معرفی میکنیم. بهعلاوه، بعضی از مهارتهای پایهای برای آموزش خیاطی را نیز آموزش میدهیم.
لوازم ضروری خیاطی
خیاطی از آن دسته هنرهای دستی است که میتوانید آن را با کمترین امکانات در خانه انجام دهید. کیتهای خیاطی گوناگونی نیز در بازار هستند که ضروریترین و کاربردیترین لوازم خیاطی را در خود دارند. در ادامه، مهمترین وسایل و ابزار خیاطی را فهرست کردهایم. البته، به تمام این وسایل نیاز نخواهید داشت، ولی داشتن آنها در خانه میتواند مفید باشد.
لوازم ضروری خیاطی عبارتاند از:
- نخ؛
- سوزن؛
- متر خیاطی؛
- چرخخیاطی؛
- سوزننخکن؛
- سوزن تهگرد؛
- قیچی خیاطی؛
- بالشتک سوزن؛
- بِشکاف (وسیلهای برای شکافتن درزها)؛
- وزنه الگوی خیاطی (برای جلوگیری از جابهجاشدن پارچه در زمان برش الگو)؛
- کاتر چرخان (وسیلهای شبیه کاتر پیتزا برای برشزدن راحتتر قسمتهای الگو)؛
- مارکر پارچه (ماژیک یا مدادهایی برای علامتگذاشتن و منتقلکردن الگو به پارچه).
کارهای خیاطی آسان برای تازهکارها
بهترین کار در آموزش خیاطی آسان این است که با دوختن چیزهای بسیار ساده شروع کنید، مانند:
- چیزهایی که خیلی پیچیده نیستند (چیزی که تزیینات و چین و مدل زیادی نداشته باشد)؛
- دوخت خطوط مستقیم (دوخت خط مستقیم سادهترین کار در خیاطی است و جای خوبی برای شروع است)؛
- دوخت وسایل خانگی (دوخت لباس مشکل است، بنابراین دوختن چیزهایی مانند روبالشی، کیسه خرید، کوسن یا حتی دمکنی و دستگیره شروع خوبی برای آموزش خیاطی است).
برای یافتن الگوهای ساده خیاطی میتوانید از اینترنت استفاده کنید. اینترنت پر از پروژههای خیاطی ساده برای افراد مبتدی است؛ برای نمونه، در پینترست میتوانید تعداد زیادی از این پروژهها را مشاهده کنید. وقتی در خیاطی پیشرفت کردید و اعتمادبهنفس بیشتری به دست آوردید، میتوانید سراغ پروژههای سختتر بروید. بر اساس سرعت یادگیری خودتان پیش بروید و چیزی را که بیشتر مناسب شماست انتخاب کنید. فراموش نکنید خیاطی باید سرگرمکننده باشد، نه خستهکننده.
مهارتهای خیاطی پایه
مهارت پایه خیاطی عبارتاند از:
- دوختن دکمه؛
- دوختن جادکمهای؛
- نحوه استفاده از الگوی خیاطی؛
- گلدوزی روی لباس (افزودن جزییات تزیینی به لباس آن را جذابتر و زیباتر میکند)؛
- آگاهی از پارچه مناسب برای هر لباس (انتخاب اشتباه پارچه ممکن است کل لباس را خراب کند)؛
- روش دوخت پارچه ژرسه یا کشباف (دوختن پارچه ژرسه کار دشواری است و باید با روش درست دوخت این پارچهها آشنا باشید).
سایر مهارتهای خیاطی
وقتی در خیاطی تجربه بیشتری پیدا کردید، میتوانید تکنیکهای خیاطی پیچیدهتر را نیز بیاموزید و یاد بگیرید چگونه لباسهایتان را اندازه تن خود کنید.
- روش دوخت جیب: دوخت جیب راه خوبی برای بازیافت لباسهای قدیمی است؛
- نحوه دوخت زیپ مخفی: با دوخت زیپ مخفی به لباسهایتان ظاهری حرفهای میدهید؛
- روش افزودن حاشیه چیندار به لباس: با این تکنیک جالب لباسهایتان را شکوفا میکنید؛
- نحوه دوخت پلیسه: با آموختن نحوه دوخت پلیسه میتوانید کمی به لباسهایتان مدل بدهید؛
- روش دوخت کش در لباس: دوخت کش در لباس سخت است، ولی مهارت بسیار مفیدی است؛
- نحوه دوختن سجاف و روش دوخت سجاف شلوار: دوخت سجاف شلوار مهارتی ضروری برای کسانی است که در خرید شلوار مشکل دارند و هر بار مجبور میشوند شلوار خریداریشده را کوتاه کنند؛
- روش دوخت چین سوزنی (Gather): میتوان از چین سوزنی در دوخت کمر دامن، آستینهای چیندار و بسیاری از چیزهای دیگر استفاده کرد. اگر میخواهید لباسهای خودتان را بدوزید، دوخت چین سوزنی مهارت بسیار مفیدی است که میتوانید بیاموزید.
آموزش خیاطی در منزل با دست
کوکزدن روی خط مستقیم مهارت مفیدی است که با یادگیری آن میتوانید سجاف شلوار را با دست بدوزید، سوراخی را که در درز لباس ایجاد شده است، ترمیم کنید یا تکهای تزیینی را به ژاکت جین موردعلاقهتان متصل کنید.
نخ مناسب برای دوخت دستی
در بازار، نخهایی در اشکال و رنگهای متنوع برای انواع لباسها وجود دارد. شاید وسوسه شوید یک بسته نخ ارزان و دارای تخفیف را بخرید. منتها همیشه بهتر است نخهای باکیفیت برندهای شناختهشده را انتخاب کنید و کیفیت را فدای قیمت نکنید. نخی که محکم نباشد یا درست دور قرقره پیچیده نشده باشد، بهآسانی پاره میشود یا گره میخورد و این اتفاق وقتی روی دوختی تمیز و خوب تمرکز کردهاید اصلا خوب نیست.
از نخی استفاده کنید که تا جای ممکن رنگش نزدیک به رنگ پارچه لباستان باشد تا دوختها قابلمشاهده نباشند. البته برای دوخت کوکشل بهتر است که از رنگی متضاد استفاده کنید تا پس از دوخت اصلی، راحتتر بتوانید نخهای کوک را بشکافید. نخ پلیاستر یا ترکیب پنبه و پلیاستر بهترین انتخاب است، زیرا نسبت به نخ کاملا پنبهای استحکام بیشتری دارد.
سوزن مناسب برای دوخت دستی
سوزن خیاطی نیز بهاندازه نخ مهم است. این سوزن باید تیز باشد و سوراخ آن نیز بهاندازه کافی بزرگ باشد تا نخ بهراحتی وارد آن شود. البته سوراخ سوزن نباید بهاندازهای بزرگ باشد که در زمان دوخت بهسختی از پارچه عبور کند. هرچه سوزن کوچکتر و ظریفتر باشد بهتر است، زیرا دوخت تمیزتری خواهید داشت. سوزن کوچک و ظریف الیاف پارچه را سوراخ و از آنها عبور میکند و در آنها گیر نمیکند. سوزن کرول (Crewel Needle) یا گلدوزی برای این منظور عالی است.
پیش از شروع دوخت، بهدقت نوک سوزن را با انگشت لمس کنید. اگر قسمتهایی ناهموار را حس کردید یا متوجه هرگونه زنگزدگی یا خمیدگی درطول سوزن شدید، باید از سوزن جدیدی استفاده کنید. سوزنهای خمیده یا سوزنهایی که نوک آنها شکسته است در پارچه گیر میکنند و موجب نخکششدن پارچه شوند. سوزنها در اندازهها و طولهای گوناگونی وجود دارند. اگر میخواهید با پارچههای تخصصی مانند چرمی یا ژرسه کار کنید، باید از سوزن متفاوتی استفاده کنید.
روش خیاطی با دست
- مقداری نخ بهطول تقریبی ساعدتان جدا کنید. اگر طول نخ بیشتر از این مقدار باشد، بیرونکشیدن آن از پارچه دشوارتر میشود و احتمال گرهخوردن نخ افزایش مییابد؛
- پس از انتخاب نخ و سوزن باکیفیت، میتوانید خیاطی را شروع کنید. ابتدا در انتهای نخ گرهای بزنید. ایجاد گره کوچکی در نزدیکی انتهای نخ کافی است؛
- سپس انتهای دیگر نخ را از سوراخ سوزن عبور دهید. اگر چشمهایتان دوربیناند، حتما از عینک مناسب استفاده کنید تا بتوانید سوراخ سوزن را واضح ببینید. بعضیها برای عبور آسانتر نخ از سوزن، انتهای نخ را مرطوب میکنند. اگر پس از چند بار تلاش نتوانستید نخ را از سوراخ سوزن عبور دهید، انتهای نامرتب نخ را قیچی کنید تا راحتتر از سوراخ سوزن عبور کند.
بسته به نوع دوختی که میخواهید انجام دهید، ۲ روش برای نخکردن سوزن وجود دارد:
- استفاده از نخ بهصورت یک رشته: از این روش برای بیشتر دوختهای دستی استفاده میشود؛ بهویژه در مواردی که میخواهید کوکها دیده نشوند. در این روش، نخ را بهاندازهای که میخواهید ببرید سپس آن را از سوراخ سوزن عبور دهید و انتهایش را گره بزنید.
- استفاده از نخ بهصورت دوتایی: از این روش برای دوختهایی استفاده میشود که باید محکم باشند، مانند دوخت برای چین سوزنی. نخ را بهاندازه طول موردنیازتان ببرید و سپس آن را از وسط تا کنید و دو انتهای نخ را از سوراخ سوزن عبور دهید. پس از اولین کوک، سوزن را از حلقهای که در انتهای دیگر ایجاد شده است، عبور دهید تا شروع بسیار محکم و بدون گرهی داشته باشید.
اگر نخکردن سوزن برایتان دشوار است، میتوانید از ابزار مفیدی مانند سوزننخکن استفاده کنید. معمولا در تمام کیتهای خیاطی مبتدی سوزننخکن نیز وجود دارد.
انواع دوخت دستی
در دوخت دستی، میتوانید از انواع مختلفی از دوختها استفاده کنید تا نتیجه کارتان تمیزتر و زیباتر شود. استفاده از گلدوزی نیز موجب میشود زیبایی و جلوه بیشتری به کارتان بدهید.
۱. دوخت شلال ساده (Running Stitch)
این نوع دوخت برای افزودن دوخت روکار به لباسها، ترمیم پارگیها، تعمیر لباسها و دوخت حاشیه و لبه طرحهای گلدوزی مفید است. این دوخت شبیه کوکشل است و برای تزیین لباسی دوختهشده یا برای چین سوزنی پارچه استفاده میشود. در دوخت شلال ساده، باید سوزن را از پارچه عبور دهید و بالا و پایین بیاورید تا کوکهای منظمی ایجاد کنید. طول تمام کوکها و فاصله میان آنها باید بهیکاندازه باشد تا دوختی تمیز داشته باشید.
۲. دوخت برگشتی یا کوک بخیه (Backstitch)
دوخت بخیه دوختی مناسب برای ترمیم درز لباس یا دوخت دستی درزی است که باید محکم باشد. همه کوکها باید طول یکسانی داشته باشند و هیچ فاصلهای میان آنها وجود نداشته باشد. هرچه کوکها کوچکتر باشند، درز محکمتری خواهید داشت. کوک بخیه دوخت محکمی است که برای دوخت تمام درزهایی که نمیتوانید با چرخخیاطی بدوزید (بهویژه در تعمیر لباسها) ایدئال است.
۳. بخیه ضربدری (Cross Stitch)
بخیه ضربدری از دوختهای گلدوزی است که روی پارچه مشبک انجام میشود و در آن، دو کوک کوچک ازهم عبور میکنند تا شکل ضربدر (X) را ایجاد کنند. ایجاد تعداد زیادی از این ضربدرهای کوچک صحنههای ظریف و زیبایی را خلق میکند.
۴. ساتندوزی یا توپردوزی (Satin Stitch)
ساتندوزی دوخت مناسبی برای کارهای گلدوزی است، زیرا با استفاده از آن میتوانید قسمتی را با رنگ پر کنید. این دوخت برای دوخت گل عالی است، زیرا میتوانید در چند سایه کار کنید تا گلی شبیه گلهای طبیعی ایجاد کنید.
۵. کوک دانه (Seed Stitch)
کوک دانه از دوختهای ابتدایی بسیار خوبی است که میتوانید بیاموزید، زیرا با استفاده از آن میتوانید فضای موجود در کار را بهخوبی پر کنید. این دوخت برای سایهدادن و افزودن عمق به رنگها در کار عالی است.
۶. دوخت زنجیره (Split Stitch)
دوخت زنجیره دوخت مناسبی برای حاشیهها و خطوط بیرونی شکلهاست و وقتی برای گلدوزی کلمات استفاده میشود، بسیار زیبا به نظر میرسد. ساختار و حالت بافتدار این دوخت به کلمات عمق میدهد.
۷. دوخت دیزی تنبل (Lazy Daisy Stitch)
دوخت دیزی تنبل دوختی سریع و ساده است که بهراحتی میتوانید آن را بیاموزید و پس از آموختن آن نیز میتوانید در زمانی کوتاه گلهایی زیبا را گلدوزی کنید.
۸. دوخت پَر (Feather Stitch)
دوخت پر یا پَرسان دوختی عالی است که میتوانید به مهارتهای گلدوزیتان اضافه کنید. این دوخت ظریف شکلی شبیه پر دارد. البته این دوخت برای طرحهای گل نیز بسیار مناسب است.
۹. گره فرانسوی (French Knots)
دوخت این گرههای گلدوزی زیبا مهارت بسیار مفیدی است. این گرههای کوچک در هر نوعی از کارهای گلدوزی درخشان به نظر میرسند و از جالبترین انواع دوخت در گلدوزی هستند.
۱۰. گره شمش (Bullion Knot)
این گرههای بلند رزهای زیبایی میسازند و به کار گلدوزی شما عمق و بافت میبخشند.
انتخاب چرخخیاطی
اگر تاکنون با دست خیاطی کرده باشید، حتما میدانید چرخخیاطی چقدر سرعت کار را افزایش میدهد و موجب تمیزی و زیبایی نتیجه کار شود. خرید نخستین چرخخیاطی سرمایهگذاری بزرگی است. گرچه محصولات ارزانی نیز در بازار وجود دارد، برای خرید چرخخیاطی مبتدی و ساده نیز باید مبلغ قابلتوجهی را هزینه کنید. با این حساب، بهتر است پیش از اقدام برای خرید چرخخیاطی تحقیق کنید و چرخخیاطی مناسبی را بخرید.
در زمان خرید چرخخیاطی، نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- بودجهتان چقدر است؟ آیا چیزی بسیار ارزان میخواهید یا پول بیشتری دارید و میخواهید محصولی باکیفیت بخرید؟
- آیا میخواهید چرخخیاطی را از فروشگاههای محل زندگیتان بخرید یا آنلاین خریداری کنید؟ در خرید آنلاین میتوانید قیمتهای مناسبتری پیدا کنید.
- آیا میخواهید که چرخخیاطیتان امکانات و ویژگیهای فراوانی داشته باشد یا چرخی ساده را ترجیح میدهید که یادگیری کارکردن با آن آسانتر است؟ یا شاید گزینههای خاصی را در چرخخیاطیتان مدنظر دارید؟
- در زمان خرید چرخخیاطی از بازار، باید نکات زیادی را در نظر داشته باشید و چیزی را انتخاب کنید که بیش از همه برای شما مناسب است.
- فقط به این دلیل که اکنون بهدنبال آموزش خیاطی برای تازهکارها هستید، نباید سادهترین چرخخیاطی را انتخاب کنید. شما همیشه تازهکار باقی نمیمانید و در آینده در خیاطی پیشرفت خواهید کرد. باید چیزی بخرید که در آینده و پس از پیشرفت در خیاطی نیز برایتان مفید باشد.
یادگیری نحوه کارکردن با چرخخیاطی
پس از خرید باید نخکردن سوزن چرخخیاطی، تغییر تنظیمات و کاربرد دکمههای آن را بیاموزید. هر چرخخیاطی کمی با بقیه متفاوت است. بهترین کار این است که از دفترچه راهنمای محصول استفاده کنید. منتها جای نگرانی نیست. بیشتر چرخخیاطیهای مبتدی، تنظیمات زیاد و پیچیدهای ندارند که شما را گیج کنند.
یادگیری نخکردن چرخخیاطی نیز کار سختی نیست. بیشتر چرخخیاطیهای جدید تصویری از مسیر نخ دارند که نشان میدهد چگونه باید چرخخیاطی را نخ کنید. این تصویر از بالای چرخخیاطی شروع میشود و به سوزن ختم میشود.
انواع دوخت چرخخیاطی
۱. کوک مستقیم (Straight Stitch)
کوک مستقیم رایجترین نوع دوختی است که در چرخخیاطی استفاده میشود. این کوک پایهای اساس دوخت همه درزهاست. میتوانید طول این کوک را تنظیم کنید. طول ۳ میلیمتر نقطه شروع بسیار خوبی است، ولی ۴ تا ۵ میلیمتر برای کوکشل چرخخیاطی ایدئال است. اگر در چرخخیاطی امکان تغییر عرض این کوک وجود داشته باشد، این کار موجب تغییر محل قرارگیری سوزن میشود.
۲. کوک Lock-a-Matic
انتخاب این کوک یعنی چرخخیاطی بهطور خودکار کوک را در ابتدا و انتهایش «قفل» میکند. این موجب میشود نخ از هم باز نشود و دوخت کوکشل برگشتی بههمریخته و نامرتب نشود. دوخت کوکشل برگشتی یا Backtacking دوختی معکوس و بهسمت عقب در ابتدا و انتهای درز است که موجب محکمشدن و جلوگیری از بازشدن دوخت میشود.
۳. کوک مستقیم با کوکهای قفلکننده (Straight Stitch With Locking Stitches)
در این دوخت، بهطور نامرئی و نامشخصی کوکها در ابتدا و انتها «قفل» میشوند. این کوک شبیه کوک lock-a-Matic است، با این تفاوت که کوکهای قفلکننده در محل زده میشوند و بنابراین نتیجه کار نامرئیتر و نامحسوستر میشود.
۴. کوک زیگزاگ
میتوان از کوک زیگزاگ برای درزهای پایانی، دوختن پارچههای کشداری مانند ژرسه و لاکرا (Lycra) و همچنین دوختن کش به پارچه استفاده کرد. میتوانید طول و عرض این کوک را تغییر دهید.
۵. کوک زیگزاگ سهمرحلهای
کوک زیگزاگ سهمرحلهای دوختی است که کمتر استفاده میشود، ولی دوختی ضروری است. این نوع کوک از قابلیتهای رایج در تمام چرخخیاطیها، البته بهجز سادهترین و ابتداییترینِ آنهاست. از این نوع کوک نیز مانند کوک زیگزاگ برای دوختن کش به پارچه استفاده میشود. این کوک نسبت به کوک زیگزاگ معمولی، امکان کشش بیشتری را فراهم میکند و بنابراین گزینهای عالی برای دوختن کش است.
۶. کوک Lightning یا کوک Stretch
این کوک برای دوختن پارچههای کشی مناسب است. وقتی این کوک روی پارچه دوخته میشود، ظاهر شبیه علامت صاعقه آن شکلی تقریبا شبیه کوک مستقیم پیدا میکند. منتها حالت زیگزاگی اندک این دوخت موجب میشود کوکها همراه با پارچه کش بیایند. این کوک دوخت بسیار مفیدی است و حتما دفعه بعد که قصد دوختن پارچه کشی را دارید از آن استفاده کنید.
۷. کوک اورلاک (Overlock)/ کوک Overedge
اگر چرخ سردوز ندارید، میتواند از این کوک برای لبههای دوختهنشده پارچه استفاده کنید. شاید چرخخیاطی شما کوکهای اورلاک گوناگونی داشته باشد، ولی اصل پایهای و مشترک در این نوع دوخت، کوکی است که لبه پارچه را میپوشاند. معمولا برای این کوک به پایه ویژهای نیاز دارید. در دفترچه راهنمای چرخخیاطی گفته میشود که باید از چه پایهای استفاده کنید.
۸. کوک سجاف کور (Blind Hem Stitch)
سجاف کور دوخت سجاف تمیزی است که خط دوخت ضعیفی را در سمت راست پارچه باقی میگذارد. اگر میخواهید سجاف کور بدوزید، کوک ویژهای در چرخخیاطی شما وجود دارد که این کار را برایتان انجام میدهد. در این نوع دوخت، پارچه باید با الگوی خاصی در چرخخیاطی تا شود. با این حساب، اگر میخواهید از این نوع کوک استفاده کنید، برای آگاهی از نحوه کار به دفترچه راهنمای چرخخیاطی خود مراجعه کنید.
۹. کوکهای تزیینی
کوکهای تزیینی در سبکها و شکلهای گوناگونی وجود دارند و اغلب از آنها در دوخت لحاف استفاده میشود. البته میتوانید از این کوکها برای تزیین لوازم تزیینی خانگی یا حتی سجاف لباسها نیز استفاده کنید. این کوکها در شکلهای متنوعی، از برگ و قلب گرفته تا دانههای برف وجود دارند و در چرخخیاطیها که تعداد و تنوع کوکهای بیشتری دارند، تعداد کوکهای تزیینی نیز بیشتر است.
۱۰. کوک جادکمهای
اگر چرخخیاطی شما دوخت جادکمهای یکمرحلهای را انجام میدهد، باید کوک ویژه مناسب برای این کار را انتخاب کنید. اگر چرخخیاطیتان برقی باشد (بدون صفحهنمایش) معمولا باید یک پیچ انتخاب کوک را بچرخانید تا بالا، پایین و پهلوهای جادکمهای را بهصورت مجزا بدوزید. در جادکمهای یکمرحلهای باید از پایه جادکمهای خاصی استفاده کنید. این پایه در بعضی از چرخخیاطیها وجود دارد و نیازی نیست که آن را جداگانه تهیه کنید.
سخن پایانی
حالا که میدانید چگونه سوزن چرخخیاطی را نخ کنید و وسایل و لوازم موردنیازتان را خریدهاید، میتوانید آموزش خیاطی از صفر را شروع کنید. البته نباید انتظار داشته باشید از همان ابتدا کارهایتان بیعیبونقص و عالی باشند. فراموش نکنید یادگیری خیاطی به زمان و تمرین زیادی نیاز دارد و اشکالی ندارد اگر گاهی اشتباه کنید. پیش از استفاده از هر روش دوخت نیز ابتدا آن را روی تکهپارچههای اضافه امتحان کنید و وقتی نحوه درست انجام آن را یاد گرفتید، روی لباس اصلی خود اجرا کنید تا ناخواسته موجب خرابشدن لباستان نشوید.
اگر درمورد نکات گفتهشده در اینجا درمورد آموزش خیاطی آسان در منزل نظر یا تجربهای دارید، میتوانید آن را در بخش «ارسال دیدگاه» با ما در میان بگذارید.