آلپرازولام (زاناکس)؛ عوارض جانبی و هشدارهایی که باید بدانید

FDA هشدار داده است که مصرف هم‌زمان آلپرازولام (یا سایر بنزودیازپین‌ها) با داروهای مسکن شبه‌افیونی (opioid analgesics) مانند اکسی‌کدون (oxycodone) و هیدروکودون (hydrocodone) یا مصرف آن همراه با داروهای ضدسرفهٔ دارای مواد شبه‌افیونی، خطراتی جدی را ایجاد می‌کند. مصرف هم‌زمان مواد شبه‌افیونی (اپیوئیدها) و بنزودیازپین‌ها می‌تواند منجر به خواب آلودگی شدید، کُند شدن یا دشواری تنفس، کُما یا حتی مرگ شود. بنابراین باید پیش از مصرف هم‌زمان اپیوئیدها و بنزودیازپین‌هایی مانند آلپرازولام، درمورد درمان‌های جایگزین و خطرات جدی موجود با پزشک خود صحبت کنید.

اگر به آلپرازولام، هر یک از مواد غیرفعال موجود در دارو یا سایر بنزودیازپین‌ها مانند لیبریوم (Librium)، Tranxene، والیوم (Valium)، آتیوان (Ativan)، سراکس (Serax) و غیره حساسیت دارید، زاناکس مصرف نکنید. اگر دچار آب سیاه با زاویهٔ تنگ حاد (acute narrow-angle glaucoma) هستید نیز نباید از زاناکس استفاده کنید.

در صورت مصرف داروهای ضدقارچیِ اسپورانوکس (Sporanox یا ایتراکونازول، itraconazole) یا نیزورال (Nizoral یا کتوکونازول، ketoconazole) از آلپرازولام استفاده نکنید. آلپرازولام موجب خواب‌آلودگی می‌شود و با مصرف آن، توانایی و هوشیاری لازم برای رانندگی بی‌خطر یا کار با دستگاه‌ها و ماشین‌آلات را نخواهید داشت. اگر آلپرازولام را با سایر داروهایی که موجب خواب‌آلودگی می‌شوند مصرف کنید یا اگر فردی مسن یا ضعیف باشید، خواب‌آلودگی شما بیشتر خواهد بود.

ممکن است که به مصرف آلپرازولام عادت کنید، بنابراین نباید از دوزهای بالاتر این دارو استفاده کنید یا مصرف آن را پس از دورهٔ درمانی توصیه‌شده توسط پزشک نیز ادامه دهید.

در صورتی که به هر از بیماری‌ها و مشکلات زیر مبتلا هستید، پیش از مصرف آلپرازولام به پزشک خود اطلاع دهید:

• افسردگی؛
• فکر کردن به خودکشی؛
• آسم یا سایر مشکلات تنفسی؛
• سابقهٔ اعتیاد به نوشیدنی‌های الکلی یا مواد مخدر؛
• مشکلات کبدی یا مشکلات کلیوی؛
• ابتلابه بیماری صرع یا سابقهٔ تشنج.

به پزشک خود بگویید که چه داروهای تجویزی یا غیرتجویزی، ویتامین و مکمل های غذایی را مصرف می‌کنید، زیرا ممکن است که این داروها و مکمل‌ها با آلپرازولام تداخل پیدا کنند. در صورت سیگاری بودن نیز باید به پزشک خود اطلاع دهید.

اگر بین دوزهای دارو علائم بیماری‌تان را مشاهده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. بدون اطلاع پزشک دوز دارو را افزایش ندهید، حتی اگر فکر می‌کنید که دارو دیگر اثری ندارد.

احساس «سرخوشی» ناشی از آلپرازولام و اعتیاد به آن

آلپرازولام و سایر بنزودیازپین‌ها از داروهایی هستند که امروزه بیش از سایر داروها، به شکل نادرستی مصرف می‌شوند. سوءمصرف آلپرازولام معمولا به‌دلیل احساس «سرخوشی» (high) همراه با آرامشی است که به‌سرعت در فرد مصرف‌کننده (از جمله افرادی که بدون تجویز پزشک آن را مصرف کرده‌اند) ایجاد می‌کند.

به گفتهٔ مؤسسهٔ ملی سوءاستفاده از داروی ایالات متحدهٔ آمریکا (National Institute on Drug Abuse، NIDA) در سال ۲۰۰۹ بنزودیازپین‌هایی مانند زاناکس، علت بیشتر مراجعات اتاق اورژانس در ارتباط با کاهنده‌های فعالیت سیستم عصبی مرکزی بوده‌اند.

به گفتهٔ ائتلاف علیه سوءمصرف دارو (Coalition Against Drug Abuse) سوءمصرف درازمدت و اعتیاد به زاناکس، موجب افسردگی، روان پریشی و رفتارهای تهاجمی یا تکانشی (impulsive) می‌شود.

مصرف آلپرازولام در دوران بارداری

آلپرازولام می‌تواند به جنین در حال رشد آسیب برساند. بنابراین اگر باردار هستید، پیش از مصرف آلپرازولام به پزشک خود اطلاع دهید. داروهایی مانند آلپرازولام می‌توانند موجب نقص‌های مادرزادی شوند، به‌ویژه اگر در طول سه‌ماههٔ اول بارداری مصرف شوند. مصرف آلپرازولام پس از سه‌ماههٔ اول نیز می‌تواند اثرات زیان‌بار دیگری روی کودک بگذارد.

مصرف آلپرازولام در زمان شیردهی نیز بی‌خطر نیست. اگر کودک‌تان را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، پیش از مصرف آلپرازولام به پزشک‌تان اطلاع دهید، زیرا مصرف این دارو در زمان شیردهی می‌تواند عوارض جانبی زیان‌باری برای فرزند شیرخواره‌تان داشته باشد.

اثربخشی یا بی‌خطر بودن مصرف آلپرازولام در کودکان زیر ۱۸ سال نیز هنوز به اثبات نرسیده است.

قطع مصرف آلپرازولام

هرگز بدون مشورت با پزشک، مصرف آلپرازولام را قطع نکنید، زیرا قطع ناگهانی مصرف این دارو می‌تواند موجب بدتر شدن شرایط شما شود. این مسئله درمورد بسیاری از بنزودیازپین‌ها مانند آتیوان، لیبریوم، والیوم و غیره معمول است. علائم قطع مصرف آلپرازولام شامل موارد زیر است:

• اضطراب؛
• فکر کردن یا دست زدن به خودکشی؛
• مشکل خواب؛
• تاری دید؛
• تشنج؛
• تعریق؛
• پرخاشگری؛
• افسردگی.

قطع مصرف آلپرازولام باید زیر نظر پزشک انجام شود. معمولا پزشک به‌تدریج دوز مصرف دارو را کاهش می‌دهد تا از بروز علائم قطع مصرف دارو جلوگیری کند.

الکل و الپرازولام

در زمان مصرف آلپرازولام از مصرف الکل پرهیز کنید، زیرا الکل عوارض جانبی آلپرازولام مانند خواب‌آلودگی، گیجی و بی‌ثباتی و عدم‌تعادل را بدتر می‌کند.

عوارض جانبی آلپرازولام

در صورت مشاهدهٔ هر یک از علائم زیر که نشان‌دهندهٔ واکنش آلرژیک به آلپرازولام هستند، فورا به پزشک مراجعه کنید:

• کهیر؛
• مشکل در تنفس؛
• تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو.

عوارض جانبی معمول آلپرازولام عبارت‌اند از:

• خواب‌آلودگی؛
• سبکی سر (Light-headedness)؛
• بی‌خوابی؛
• اختلال در هماهنگی؛
• لکنت زبان؛
• مشکلات حافظه.

بیشتر عوارض جانبی آلپرازولام زمانی ایجاد می‌شوند که مصرف این دارو را شروع کرده‌اید و معمولا پس از مدتی برطرف می‌شوند. ولی باید درمورد این عوارض جانبی با پزشک خود صحبت کنید، به‌ویژه اگر این عوارض شدید باشند یا پس از مدتی برطرف نشوند.

تداخل دارویی آلپرازولام

همیشه به پزشک خود بگویید که چه داروهای تجویزی و غیرتجویزی، ویتامین و مکمل‌های غذایی را مصرف می‌کنید، زیرا ممکن است که این داروها با آلپرازولام تداخل داشته باشند.

اگر هر یک از داروهای زیر را مصرف می‌کنید، پیش از مصرف آلپرازولام به پزشک یا دکتر داروساز اطلاع دهید، زیرا ممکن است که این داروها با آلپرازولام تداخل پیدا کنند و مشکلاتی را ایجاد کنند:

• داروهای ضدقارچیِ اسپورانوکس یا نیزورال؛
• سایر داروهای ضدقارچی مانند دیفلوکان (Diflucan یا فلوکونازول، flucanozole)، Oravig، نوکسافیل (Noxafil) و وی‌فِند (Vfend)؛
• سایر بنزودیازپین‌ها مانند لیبریوم، لیبراکس (Librax)، کلونوپین (Klonopin)، Tranxene، والیوم (Valium)، ProSom، دلمین (Dalmane)، آتیوان، Versed، سِراکس، رستوریل (Restoril) و Halcion؛
• باربیتورات‌ها (Barbiturates) مانند امیتال (Amytal)، فیوریست (Fioricet)، فیورینال (Fiorinal)، بوتیسول (Butisol)، سکونال (Seconal)، نمبوتال (Nembutal)، لومینال (Luminal) یا Solfoton؛
• داروهای ضدروان‌پریشی (Antipsychotics) مانند ابیلیفای (Abilify)، سافریس (Saphris)، تورازین (Thorazine)، کلوزاریل (Clozaril)، پرولیکسین (Prolixin)، هالدول (Haldol)، فاناپ (Fanapt)، آداسوو (Adasuve)، Loxitane، لاتودا (Latuda) و سایر موارد؛
• داروهای خواب مانند لونستا (Lunesta)، یونیزوم (Unisom)، روزرم (Rozerem)، Sonata و Ambien، Ambien CR، Edluar یا زولپیمیست (Zolpimist)؛
• داروهای مخدر مانند استادول (Stadol)، کدئین (codeine)، لورتاب (Lortab)، ویکوودین (Vicodin)، Levo-Dromoran، دمرول (Demerol)، دولوفین (Dolophine)، متادوز (Methadose)، کادیان (Kadian)، ام‌اس کانتین (MS Contin)، اورامورف (Oramorph)، نارکان (Narcan)، اکسی کانتین (OxyContin)، داروون (Darvon) و دارووست (Darvocet)؛
• داروهای ضدافسردگی مانند الاویل (Elavil)، Etrafon، Asendin، سلکسا (Celexa)، Anafranil، نورپرامین (Norpramin)، Sinequan، Lexapro، Prozac، زولوفت (Zoloft) و سایر موارد؛
• داروهای ضدتشنج مانند کرباترول (Carbatrol)، تِگرِتول (Tegretol)، Depakote یا Depakote ER، دِپاکین (Depakene)، فلباتول (Felbatol)، Trileptal، دیلانتین (Dilantin) و مایسولین (Mysoline یا میزولین)؛
• داروهای ضدحساسیت خواب‌آور مانند کلر تریتونن (Chlor-Trimeton)، بنادریل (Benadryl) یا آتارکس (Atarax)؛
• داروهای بی‌حس‌کننده (Anesthetics)؛
• آنتی‌هیستامین‌ها؛
• کوردارون (Cordarone) یا پاسرون (Pacerone) (آمیودارون، amiodarone)؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها مانند بیاکسین (Biaxin)، اریترومایسین (erythromycin)، مایکووبوتین (Mycobutin)، ریفامپین (rifampin)، پریفتین (Priftin) و کِتِک (Ketek)؛
• قرص‌های ضدبارداری؛
• تاگامِت (Tagamet)؛
• جنگراف (Gengraf)، نئورال (Neoral) یا سندیمون (Sandimmune) (سیکلوسپورین ،cyclosporine)؛
• کورتواستات (Cortastat)، دکسازون (Dexasone)، سلورکس (Solurex) یا DexPak (دگزامتازون)؛
• کاردیزِم (Cardizem)، دیلاکور (Dilacor) یا تیازاک (Tiazac) (دیلتیازم، diltiazem)؛
• ارگوتامین‌ها (Ergotamines) مانند کافاتین (Cafatine)، کافرگوت (Cafergot) و Wigraine؛
• داروهای HIV و ایدز مانند Reyataz، رسکریپتور (Rescriptor)، Sustiva، Atripla، اینتلنس (Intelence)، Crixivan، Viracept، Viramune، Invirase، Norvir و Kaletra؛
• گلی‌وِک (Gleevec)؛
• ایزونیازید (Isoniazid)؛
• کاردین (Cardene)؛
• Adalat یا پروکاردیا (Procardia) (نیفدایپین، nifedipine)؛
• Quin-G؛
• Theo-24 یا Uniphyl (تئوفیلین، theophylline)؛
• گل راعی ( John’s wort).

برخی از داروهایی که موجب کاهش اسید معده می‌شوند نیز می‌توانند سرعت جذب نیراوام (Niravam، قرص‌های تجزیه‌شوندهٔ خواراکیِ آلپرازولام) در بدن را کاهش دهند.

اگر هر یک از داروهای زیر را مصرف می‌کنید، پیش از مصرف نیراوام به پزشک خود اطلاع دهید:

• داروهای آنتاگونیست گیرندهٔ H2 مانند تاگامت (Tagamet)، زانتاک (Zantac)، پپسید (Pepcid) یا آکسید (Axid)؛
• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) مانند دگزیلانت (Dexilant)، نکسیوم (Nexium)، Prevacid، پریلوسک (Prilosec)، Zegerid، پروتونیکس (Protonix) یا اسیفکس (Aciphex).

هشدار درمورد مصرف همزمان آلپرازولام و گریپ‌فروت

پیش از مصرف آلپرازولام درمورد نوشیدن آب گریپ فروت یا خوردن گریپ‌فروت در زمان مصرف این دارو، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا گریپ‌فروت می‌تواند عملکرد آلپرازولام در بدن را تغییر دهد.

میزان مصرف آلپرازولام

دوز آلپرازولام به بیماری و سن شما و همچنین شکلی از دارو (قرص، شربت و غیره) که مصرف می‌کنید، بستگی دارد. آلپرازولام باید دقیقا به همان میزانی که توسط پزشک تجویز شده، مصرف شود.

نکات کلی درمورد میزان مصرف آلپرازولام:

• ممکن است که پزشک، مصرف آلپرازولام را ۲ تا ۴ بار در روز تجویز کند.
• وقتی برای نخستین بار مصرف آلپرازولام را شروع می‌کنید، ممکن است که پزشک دوز دارو را به‌تدریج افزایش دهد تا از بروز عوارض جانبی آن جلوگیری کند.
• دوز مصرف دارو برای افراد سالمند، ضعیف یا دچار بیماری کبدی پایین‌تر است.
• ممکن است که پزشک در زمان قطع مصرف آلپرازولام از شما بخواهد پیش از قطع کامل مصرف دارو، به‌تدریج دوز آن را کاهش دهید.
• تمام اشکال آلپرازولام را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
• آلپرازولام را در دمای اتاق و دور از رطوبت و گرما نگهداری کنید.

قرص‌های زاناکس در انواع ۰٫۲۵، ۰٫۵، ۱ و ۲ میلی‌گرمی (mg) عرضه می‌شوند. این قرص‌ها را همراه مایعاتی مانند آب مصرف کنید. می‌توانید قرص‌های زاناکس را همراه غذا یا بدون غذا مصرف کنید. قرص‌ها دارای خط هستند و می‌توانید آنها را به دو قسمت تقسیم کنید.

مایع آلپرازولام اینتسول (Alprazolam Intensol) در بطری‌ای عرضه می‌شود که دارای قطره‌چکانی مدرج با علامت‌هایی برای دوزهای مختلف است. می‌توانید محلول خوراکی غلیظ‌شدهٔ دارو را با مایعات یا مواد غذایی نیمه‌جامد مانند آب، آب‌میوه، سس سیب یا پودینگ مخلوط کنید. ۹۰ روز پس از باز کردن درب بطری آن را دور بیندازید.

نیراوام (قرص‌های تجزیه‌شوندهٔ خوراکیِ آلپرازولام) در انواع ۰٫۲۵، ۰٫۵، ۱ و ۲ میلی‌گرمی موجود است. مصرف این دارو با مایعات، الزامی نیست و در صورت تمایل می‌توانید آن را همراه آب مصرف کنید.

قرص‌های زاناکس ایکس آر یا همان قرص‌های آهسته‌رهش و زمان‌دار در انواع ۰٫۵، ۱، ۲ و ۳ میلی‌گرمی عرضه می‌شوند. این قرص‌ها را یک بار در روز (معمولا هنگام صبح) همراه مایعات (مانند یک لیوان آب) مصرف کنید. قرص را به‌طور کامل ببلعید و از جویدن، خرد کردن و تکه کردن آن پرهیز کنید.

مصرف بیش از حد آلپرازولام

اگر فکر می‌کنید که شما یا شخص دیگری، بیش از حد لازم آلپرازولام مصرف کرده است، با مرکز ملی اطلاع‌رسانی داروها و سموم (با شمارهٔ ۱۴۹۰) یا مرکز اورژانس (با شمارهٔ ۱۱۵) تماس بگیرید. مصرف بیش از حد آلپرازولام می‌تواند مرگ‌بار باشد.

علائم اوردوز آلپرازولام شامل خواب‌آلودگی شدید، گیجی و سردرگمی، اختلال در هماهنگی بدن، ضعیف شدن و کاهش واکنش‌ها، ضعف و غش کردن یا رفتن به حالت کُما است.

فراموش کردن دوز آلپرازولام

به‌محض اینکه متوجه شدید، دوز داروی تجویزشده را فراموش کرده‌اید، آن را مصرف کنید. ولی اگر باید در روز چند بار آلپرازولام مصرف کنید و یک نوبت مصرف داروی خود را فراموش کرده‌اید و تقریبا زمان دوز بعدی رسیده است، دوز فراموش‌شده را حذف کنید و برنامهٔ مصرف داروی خود را ادامه دهید. هرگز برای جبران دوز فراموش‌شده، یک دوز اضافه مصرف نکنید.