اگر شرکت شما محصولی می‌سازد که قطعات آن را از تأمین‌کنندگان مختلف خریداری کرده است و سپس این محصول را به مشتریان می‌فروشد، می‌توان گفت که شما نیز یک زنجیره تامین دارید. بعضی از زنجیره‌های تأمین ساده‌اند، ولی بعضی دیگر تا حدی پیچیده هستند. پیچیدگی زنجیره تامین، بسته به اندازه‌ی کسب‌و‌کار، پیچیدگی و تعداد اقلامی که تولید می‌شود، متفاوت است. ولی در مجموع، تمام زنجیره‌های تامین، عناصر مشابهی دارند و به روش مشابهی مدیریت می‌شوند. در ادامه، به شرح مفاهیم و عوامل مرتبط با مدیریت زنجیره تامین می‌پردازیم.
مدیریت زنجیره تامین چیست
عناصر زنجیره تامین
یک زنجیره تامینِ ساده از عناصر مختلفی تشکیل شده است که از طریقِ حرکتِ محصولات در امتداد زنجیره، با یکدیگر مرتبط می‌شوند. مشتری، نقطه‌ی آغاز و پایان هر زنجیره تامین است.
- مشتری: زنجیره‌ی رویدادها با مشتری شروع می‌شود. ابتدا مشتری تصمیم می‌گیرد تا محصولی را که یک شرکت برای فروش عرضه کرده، خریداری کند. مشتری با واحد فروش شرکت تماس می‌گیرد و واحد فروش نیز سفارش خریدِ مقدار مشخصی را که باید در تاریخ خاصی تحویل داده شود، وارد می‌کند. اگر محصول هنوز تولید نشده باشد، در سفارش خرید، شرایطی نیز تعیین می‌شود که باید توسط مرکز تولیدی برآورده شود.
- برنامه‌ریزی: شرایط تعیین شده در سفارش خرید مشتری با سایر سفارشات ترکیب می‌شود. بخش برنامه‌ریزی طرحی تولیدی را ایجاد می‌کند تا محصولات مورد نظر برای تأمین سفارش مشتری تولید شود. برای تولید محصولات، شرکت ابتدا باید مواد اولیه‌ی لازم را خریداری کند.
- خرید: بخش خرید، فهرستی را دریافت می‌کند که شامل مواد اولیه و خدمات مورد نیاز برای بخش تولیدی است. بخش تولید با استفاده از این مواد اولیه و خدمات، سفارشات مشتریان را تولید می‌کند. سپس بخش خرید، سفارشات خرید را به تأمین‌کنندگانِ منتخب ارسال می‌کند تا مواد اولیه‌ی لازم برای سایت تولیدی را در تاریخ تعیین شده تحویل بدهند.
- موجودی: مواد اولیه از تأمین‌کنندگان دریافت می‌شود، از نظر کیفیت و درستی بررسی می‌شود و به انبار انتقال می‌یابد. سپس تأمین‌کننده برای اقلامی که تحویل داده است، فاکتوری را به شرکت ارسال می‌کند. مواد اولیه تا زمانی‌که توسط بخش تولید مورد استفاده قرار بگیرد، در انبار ذخیره می‌شود.
- تولید: بر اساس طرحی تولیدی، مواد اولیه از انبار به محوطه‌ی تولید انتقال داده می‌شود. محصولات نهاییِ سفارش داده شده توسط مشتری، با استفاده از مواد اولیه‌ی خریداری شده از تأمین‌کنندگان تولید می‌شود. اقلام تولید شده پس از تولید نهایی و آزمایش، دوباره در انبار ذخیره می‌شود و سپس به مشتری تحویل داده می‌شود.
- حمل‌و‌نقل: وقتی محصول نهایی به انبار می‌رسد، بخش حمل‌و‌نقل کارآمدترین روش ارسال محصولات را به صورتی تعیین می‌کند که محصولات، در تاریخ تعیین شده توسط مشتری یا قبل از آن، به مشتری تحویل داده شود. وقتی کالا توسط مشتری دریافت می‌شود، شرکت فاکتوری را برای محصولات تحویل داده شده، ارسال می‌کند.
سطوح فعالیت در مدیریت زنجیره تامین
شرکت‌ها برای اطمینان یافتن از این مسئله که زنجیره تامین به حداکثر کارایی ممکن رسیده است و به بالاترین سطح رضایت مشتری با کمترین هزینه دست یافته‌اند، از فرآیندهای مدیریت زنجیره تامین و تکنولوژی‌های مربوطه استفاده می‌کنند. مدیریت زنجیره تامین از ۳ سطح فعالیتِ استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی تشکیل شده است و بخش‌های مختلف شرکت، بر این سطوح فعالیت تمرکز می‌کنند:
- استراتژیک: در این سطح، مدیریت شرکت تصمیم‌هایی استراتژیک در سطوح بالا و در رابطه با شکل سازمان اتخاذ می‌کند که به مواردی مانند اندازه و محل سایت‌های تولید، مشارکت با تأمین‌کنندگان، محصولات مورد نظر برای تولید و بازارهای فروش مرتبط است.
- تاکتیکی: تصمیم‌های تاکتیکی بر اقداماتی تمرکز دارند که با تحلیل‌های هزینه-فایده مرتبط هستند و مسائلی را دربرمی‌گیرند مانند: استفاده از بهترین شیوه‌های صنعتی، توسعه‌ی استراتژی خرید با تأمین‌کنندگان مورد علاقه، کار کردن با شرکت‌های تدارکاتی برای توسعه‌ی روش‌های حمل‌و‌نقل مقرون‌به‌صرفه و توسعه‌ی استراتژی‌های انبارداری برای کاهش هزینه‌ی ذخیره‌سازی موجودی کالا.
- عملیاتی: تصمیم‌ها در این سطح، هر روز در کسب‌و‌کارهایی اتخاذ می‌شود که بر چگونگی حرکت محصولات در امتداد زنجیره‌ی تأمین اثر می‌گذارند. تصمیم‌های عملیاتی، ایجاد تغییر در برنامه‌ی تولید، توافقنامه‌های خرید با تأمین‌کنندگان، گرفتن سفارش از مشتریان و جابه‌جایی محصولات در انبار را شامل می‌شود.
تکنولوژی مدیریت زنجیره تامین
اگر شرکتی انتظار دارد که از مزایای فرایندِ مدیریت زنجیره تامینِ خود برخوردار شود، باید بر روی تکنولوژی سرمایه‌گذاری کند. در واقع ستون اصلی بسیاری از شرکت‌های بزرگ، نرمافزارهای بسیار پرهزینه‌ی برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)، مانند SAP و اوراکل بوده است.
استفاده از نرم‌افزار در شرکت‌ها، کل زنجیره تامین شرکت (از خرید مواد اولیه تا خدمات گارانتیِ اقلام فروخته شده) را دربرمی‌گیرد. پیچیدگی این نرم‌افزارها به صرف هزینه‌ی قابل توجهی نیاز دارد که فقط شامل هزینه‌ی پولی نیست و به زمان و منابع لازم برای اجرای موفقیت‌آمیز یک نرم‌افزار در سطح سازمان نیز نیاز دارد. خرید نرم‌افزار مناسب توسط مدیریت ارشد و آموزش کافی پرسنل، اهمیت زیادی در موفقیت اجرای نرم‌افزار دارد. اکنون نرمافزارهای ERP فراوانی برای انتخاب وجود دارد و باید گزینه‌ای را انتخاب کرد که با نیازهای کلی زنجیره‌ی تأمین شرکت، تناسب دارد.
از زمان به‌کارگیری گسترده‌ی فناوری‌های اینترنتی، تمام کسب‌و‌کارها می‌توانند از مزایای نرمافزارهای مبتنی بر وب و ارتباطات اینترنتی برخوردار شوند. ارتباطات آنیِ میان فروشندگان و مشتریان، به‌روزرسانی‌های به موقعِ اطلاعات را امکان‌پذیر کرده است که اهمیت زیادی در مدیریت زنجیره تامین دارد.
ایجاد استراتژی لجستیک برای مدیریت زنجیره تامین
مفهوم استراتژی لجستیک در مدیریت زنجیره تامین
وقتی شرکت، استراتژی لجستیکی را ایجاد می‌کند، در واقع سطح خدماتی را تعیین می‌کند که در آن سطح، سازمان لجستیکی شرکت بیشترین سودآوری و کاهش هزینه را دارد. از آنجا که زنجیره‌های تأمین، پیوسته در حال تغییر و تحول هستند، ممکن است که شرکت چند استراتژی لجستیک را برای خطوط محصول خاص، کشورهای خاص یا مشتریان خاص توسعه دهد.
دلیل اجرای استراتژی لجستیک در مدیریت زنجیره تامین
زنجیره تامین، پیوسته در حال تغییر است و این تغییر می‌تواند بر هر سازمان لجستیکی تأثیر بگذارد. شرکت‌ها برای اینکه بتوانند خود را با انعطاف‌پذیریِ زنجیره‌ی تأمین سازگار کنند باید یک استراتژیِ لجستیکِ رسمی را در سازمان پیاده کنند. از این طریق شرکت می‌تواند اثر تغییرات قریب‌الوقوع را شناسایی کند و برای اطمینان از کاهش نیافتن سطح خدمات، تغییراتی سازمانی یا عملکردی را ایجاد کند.
عوامل درگیر در توسعه‌ی استراتژی لجستیک
هر شرکت می‌تواند توسعه‌ی استراتژی لجستیک را با توجه به ۴ سطح متفاوت سازمان لجستیک خود، آغاز کند:
- استراتژیک: استراتژی لجستیک باید با بررسیِ اهداف شرکت و تصمیم‌های زنجیره تامینِ استراتژیک، به این مسئله بپردازد که سازمان لجستیک چگونه به دستیابی به آن اهداف سطح بالا کمک می‌کند.
- ساختاری: استراتژی لجستیک باید به بررسی مسائل ساختاریِ سازمان لجستیک بپردازد، مانند تعداد مناسب انبارها و مراکز توزیع یا اینکه چه محصولاتی باید در کارخانه‌ی تولیدی خاصی، تولید شود.
- عملکردی: استراتژی باید به بررسی این مسئله بپردازد که چگونه باید هر عملکرد مجزا در سازمان لجستیک، به بالاترین سطح عملکردی دست یابد.
- اجرایی: مسئله‌ی مهم در توسعه‌ی هر استراتژیِ لجستیکِ موفق، چگونگی اجرای آن استراتژی در سراسر سازمان است. برنامه‌ی لازم برای اجرای استراتژی، شاملِ توسعه یا پیکربندی سیستم اطلاعات، معرفی سیاست‌های جدید و روش‌ها و توسعه‌ی برنامه‌ی مدیریت تغییر است.
مؤلفه‌های مهم در توسعه‌ی استراتژی لجستیک
در زمان بررسی ۴ سطح سازمان لجستیک، باید تمام مؤلفه‌های عملیات مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود که آیا صرفه‌جویی در هزینه‌های بالقوه قابل دستیابی است یا خیر. حوزه‌های ترکیبی متفاوتی برای هر شرکت وجود دارد، ولی این فهرست دست‌کم باید شامل موارد زیر باشد:
- حمل‌و‌نقل: آیا استراتژی‌های فعلی حمل‌و‌نقل، به بالا رفتن سطح خدمات کمک می‌کند؟
- برون‌سپاری: از چه نوع برون‌سپاری در تابع لجستیک استفاده شده است؟ آیا مشارکت با شرکتِ لجستیکِ ثالثی موجب بهبود سطح خدمات می‌شود؟
- سیستم‌های لجستیک: آیا سیستم‌های لجستیک فعلی، سطحی از داده‌ها را فراهم می‌کنند که برای اجرای موفقیت‌آمیز استراتژی لجستیک لازم است، یا سیستم‌های جدیدی مورد نیاز است؟
- رقبا: بررسی کنید که رقبای شما چه خدماتی عرضه می‌کنند. آیا تغییر خدمات مشتریان، موجب بهبود سطح خدمات می‌شود؟
- اطلاعات: آیا اطلاعاتی که در سازمان لجستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد، اطلاعاتی آنی و درست است؟ اگر اطلاعات نادرست باشد، تصمیم‌هایی که بر اساس آنها گرفته می‌شود نیز نادرست خواهد بود.
- مرور استراتژی: آیا اهداف سازمان لجستیک، هم‌راستا با اهداف و استراتژی‌های شرکت است.
برای شرکت‌هایی که تلاش می‌کنند تا سطح خدمات را با وجود تغییرات ایجاد شده در زنجیره‌ی تأمین، در بالاترین حد نگاه دارند، وجود استراتژی لجستیکی که به طور موفقیت‌آمیز اجرا شده باشد، اهمیت فراوانی دارد.
هدف از هر استراتژی لجستیک یا زنجیره تامین، اطمینان یافتن از این مسئله است که شرکت به مشتریان خود، در زمانِ نیاز، آنچه را که می‌خواهند، ارائه می‌دهد و با حداقل هزینه‌ی ممکن به این اهداف دست می‌یابد. با دنبال کردن این دستورالعمل‌ها می‌توانید اطمینان بیابید که لجستیک شما در راستای نیازهای مشتریان، اهداف مربوط به میزان موجودی و اهداف کاهش هزینه‌های شرکت است.
شما باید به طور مرتب، استراتژی لجستیک شرکت خود را بازنگری کنید، زیرا زنجیره‌های تامین و اولویت‌های زنجیره تامین متغیر است. برای مثال اگر تأمین‌کنندگان شما عمدتا در اروپا بوده‌اند و اکنون (به دلیل تغییر در زنجیره تامین) تأمین‌کنندگان شما عمدتا در آسیا قرار دارند، باید استراتژی لجستیک فعلی خود را مورد بازنگری قرار دهید. شاید ارائه‌دهندگان خدماتِ حمل‌و‌نقل و باربری که در گذشته با آنها کار می‌کرده‌اید، اکنون شرکای استراتژیک مناسبی برای زنجیره تامینِ جدیدِ شما نباشند. شما باید هدف خود از سطح خدمات را تعیین کنید و چشم‌انداز لجستیک فعلی‌تان را ترسیم کنید. آیا به اهدافی که برای سطح خدمات تعیین کرده بودید، دست یافته‌اید؟ اگر چنین نیست، زمان آن رسیده است که نگاه دقیق‌تری به استراتژی لجستیک خود بیندازید.
برگرفته از: thebalance.com thebalance.com
