آزمایش چکاپ کامل شامل چیست؟ لیست کامل آزمایش‌ها، هزینه و سوالات متداول

برای بررسی علائم حیاتی، پزشک فشار خون شما را می‌گیرد و ضربان قلب و تعداد تنفس را بررسی می‌کند.

پزشک این علائم حیاتی را در بدن شما بررسی می‌کند:

• فشار خون: فشار خون کمتر از ۱۲۰ روی کمتر از ۸۰ طبیعی است. فشار خون بالا به‌معنای ۱۳۰ روی ۸۰ یا بالاتر است.
• ضربان قلب: از ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه طبیعی تلقی می‌شود. با این ‌حال، بسیاری از افراد سالم ممکن است ضربان قلبشان کمتر از ۶۰ هم باشد.
• آزمایش ریه: پزشک با استتوسکوپ صدای خراشیدگی، خس خس سینه یا صدای کاهش نفس را می‌شنود. اینها ممکن است سرنخی برای بیماری قلبی یا بیماری های ریوی باشند.
• تعداد تنفس: از ۱۲ تا ۱۶ نفس در ۱ دقیقه برای بزرگ‌سالانِ سالم طبیعی است. تنفس بیشتر از ۲۰ بار در دقیقه ممکن است نشان‌دهنده مشکلات قلبی یا ریوی باشد.
• دمای بدن: دمای متوسط بدن ۹۸٫۶ درجه فارنهایت یا ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. با این‌ حال، ممکن است تا حد خفیف بالاتر یا پایین‌تر باشد که معمولا مشکلی ندارد.
• معاینه قلب: پزشک با استتوسکوپ (گوشی پزشکی) به صدای قلب گوش می‌دهد تا ضربان نامنظم، صدای غیرعادی یا سرنخ‌های دیگری از بیماری قلبی را در صورت وجود تشخیص دهد.

۴. معاینه ظاهر بدن

پزشک شما وضعیت ظاهری‌تان را برای مشاهده هرگونه علائم ابتلا به بیماری‌های احتمالی بررسی خواهد کرد. بخش‌هایی از بدنتان می‌توانند به‌شکل بصری بیماری‌های احتمالی موجود را نشان دهند. برخی از اعضای بدنتان که در این فرایند معاینه می‌شوند عبارت‌اند از:

• سروگردن؛
• شکم.

معاینه سروگردن

در معاینه سروگردن، پزشک از لمس‌کردن و ابزارهایی مانند چراغ‌قوه، استتوسکوپ و آبسلانگ برای معاینه استفاده می‌کند. در معاینه دهان نیز پزشک گلو، لوزه‌ها، سلامت دندان و لثه‌ها را معاینه می‌کند. چشم‌ها، گوش‌ها،‌ بینی، سینوس‌ها، تیروئید، غدد لنفاوی و سرخرگ کاروتید گردن از جمله نقاط دیگر سروگردن‌اند که باید معاینه شوند.

معاینه شکم

پزشک با لمس شکم یا ضربه‌زدن به آن، اندازه کبد و وجود مایع شکمی را بررسی می‌کند یا با استتوسکوپ به صدای روده گوش می‌دهد تا موارد غیرعادی را بررسی کند. سایر بخش‌هایی که پزشک در طی چکاپ ممکن است معاینه کند عبارت‌اند از:

• عملکردهای سیستم عصبی، مانند گفتار و راه‌رفتن؛
• دستگاه اسکلتی ـ عضلانی، مانند دست‌ها و مچ؛
• معاینه دستگاه تناسلی و مقعد (در صورت نیاز)؛
• بررسی عملکردهای حرکتی و نوع واکنش‌ها؛
• بررسی پوست، موها، ناخن.

۵. آزمایش‌های غربالگری برای زنان، مردان و آزمایش‌های مشترک

برخی از آزمایش‌های غربالگری بر اساس جنسیت متفاوت‌اند و برخی دیگر بین هر دو جنس مشترک‌اند.

آزمایش‌های غربالگری ویژه زنان

غربالگری‌های مخصوص آزمایش چکاپ کامل زنان عبارت‌اند از:

• ماموگرافی؛
• معاینه پستان؛
• تست پاپ اسمیر؛
• معاینه لگن؛
• آزمایش کلسترول؛
• پوکی استخوان.

۱. ماموگرافی

زنانی که خطر ابتلا به سرطان سینه در آنها کم یا متوسط است، باید از ۵۰ تا ۷۴ سالگی هر ۲ سال ۱ ‌بار ماموگرافی انجام دهند. در صورتی که سابقه شخصی یا خانوادگی دارید، احتمالا باید زودتر یا به‌شکل مکرر این آزمایش را انجام دهید.

۲. معاینه پستان

این معاینه برای بررسی وجود توده‌های غیرطبیعی یا علائم سرطان پستان به کار می‌رود. پزشک با لمس پستان‌ها و بررسی غدد لنفاویِ ناحیه زیربغل، تلاش می‌کند علائم غیرطبیعی را در صورت وجود کشف کند. همچنین وضعیت ظاهری پستان و نوک سینه را بررسی می‌کند که آیا طبیعی‌اند یا نه.

۳. تست پاپ اسمیر

تست پاپ اسمیر نوعی غربالگری برای سرطان دهانه رحم است. نمونه سلول را از داخل دهانه رحم برمی‌دارد و به آزمایشگاه ارسال می‌کند. زنان از ۲۱سالگی باید این غربالگری را شروع کنند و در صورتی که سیستم ایمنی سالمی داشته باشند، پس از آن، هر ۳ ‌سال ۱ ‌بار باید این غربالگری را انجام دهند. بعد باید از ۳۰سالگی تا ۶۵سالگی هر ۵ سال ۱ ‌بار آزمایش پاپ اسمیر انجام شود. بیشتر زنان بعد از ۶۵سالگی دیگر به این تست نیاز ندارند. در صورتی که علائم زیر را دارید، حتی اگر زمان تست پاپ اسمیرتان نرسیده است، با پزشکتان مشورت کنید تا این آزمایش را برایتان بنویسد:

• ترشحات واژن که شامل خارش، سوزش یا بوی نامطبوع است؛
• درد نامعلوم در ناحیه پایین معده یا حوالی آلت تناسلی؛
• خونریزی از واژن که بیشتر از ۱۰ روز طول بکشد؛
• گرفتگی شدید در هنگام قاعدگی؛
• پریودنشدن به‌مدت چند ماه.

۴. معاینه لگن

این معاینه را می‌توان هم با آزمایش پاپ اسمیر و هم بدون آن انجام داد. معاینه لگن شامل معاینه واژن، دهانه رحم و دستگاه تناسلی زنان است و برای مشاهده نشانه‌های عفونت مقاربتی (STI) یا سایر بیماری‌ها لازم است.

۵. آزمایش کلسترول

بیشتر خانم‌ها باید به‌شکل منظم از ۴۵سالگی آزمایش کلسترول خون را انجام دهند. اگر سابقه ابتلا به دیابت یا بیماری قلبی دارید، ممکن است لازم باشد از ۲۰سالگی این کار را شروع کنید.

۶. غربالگری پوکی استخوان

تست تراکم استخوان باید از حدود ۶۵سالگی انجام شود. در صورتی‌ که بیماری‌های خاصی داشته باشید، باید زودتر این آزمایش را انجام دهید.

آزمایش‌های غربالگری ویژه مردان

آزمایش‌های غربالگری و آزمایش چکاپ کامل مردان عبارت‌اند از:

• آزمایش کلسترول؛
• غربالگری پروستات؛
• معاینه بیضه‌ها؛
• بررسی فتق؛
• معاینه آلت تناسلی؛
• غربالگری آنوریسم آئورت شکمی.

۱. آزمایش کلسترول

بیشتر مردان بهتر است از ۳۵سالگی به‌بعد به‌شکل منظم کلسترول خونشان را بررسی کنند. در صورت سابقه ابتلا به دیابت و بیماری قلبی، ممکن است نیاز باشد این کار از ۲۰سالگی آغاز شود.

۲. غربالگری سرطان پروستات

به‌طور کلی، آزمایش آنتی‌ژن مخصوص پروستات و معاینه دیجیتال رکتال برای غربالگری سرطان پروستات توصیه نمی‌شود؛ بنابراین اگر لازم بود، باید با پزشک صحبت کنید تا برایتان انجام دهد. ممکن است برای برخی از مردان از شروع ۵۰سالگی لازم باشد؛ اما برای برخی دیگر که سابقه خانوادگی قوی درباره این بیماری دارند، ممکن است بهتر باشد که از اوایل ۴۰سالگی انجام دهند. اگر نشانه‌های زیر را دارید، با پزشک صحبت کنید تا درباره آزمایش دیجیتال رکتال شما را راهنمایی کند:

• خونریزی از راست‌روده (مقعد)؛
• خون در مایع منی یا ادرار؛
• تغییر در عادات روده؛
• درد در هنگام انزال؛
• مشکلات ادرارکردن.

این معاینه فقط چند دقیقه طول می‌کشد و دردی ندارد؛ اما ممکن است فرد با انجام آن راحت نباشد. پزشک هنگام معاینه از فرد می‌خواهد که خم شود یا به‌حالت جنینی دراز بکشد. سپس پزشک با استفاده از دستکش و چرب‌کردن دستش، سعی می‌کند اندازه پروستات و وجود هرگونه برجستگی، نقاط نرم یا سخت و سایر موارد غیرعادی را از قسمت مقعد بررسی کند. به‌جز این، دیواره روده بزرگ و مقعد را هم معاینه خواهد کرد.

۳. معاینه بیضه‌ها

ممکن است پزشک بخواهد هر بیضه را از نظر وجود نشانه‌هایی از جمله توده، تغییر اندازه و حساسیت نسبت به لمس‌شدن بررسی کند.

۴. معاینه فتق

در این آزمایش پزشک به فرد می‌گوید سرش را بچرخاند و سرفه کند تا نشانه‌های ضعف احتمالی در دیواره شکم بین روده و کیسه بیضه را بررسی کند.

۵. معاینه آلت تناسلی

در این فرایند پزشک آلت تناسلی فرد را بررسی می‌کند تا اگر نشانه‌هایی از عفونت مقاربتی (مانند زگیل تناسلی یا زخم) در آن وجود دارد آن را پیدا کند.

۶. غربالگری آنوریسم آئورت شکمی

این غربالگری فقط ۱ ‌بار با سونوگرافی انجام می‌شود. این آزمایش برای همه مردان ۶۵ تا ۷۵ ساله که در عمرشان سیگار کشیده‌اند لازم است.

آزمایش‌های غربالگری مشترک بین زنان و مردان

برخی آزمایش‌ها به جنسیت ارتباط ندارند و همه مردان و زنان باید آنها را انجام دهند:

• دیابت؛
• هپاتیت C؛
• افسردگی؛
• غربالگری STI؛
• واکسیناسیون؛
• تست سفلیس؛
• آزمایش ایدز (HIV)؛
• غربالگری سرطان ریه؛
• آزمایش سرطان روده بزرگ.

۱. آزمایش سرطان روده بزرگ

آزمایش‌های لازم برای این نوع سرطان معمولا از ۵۰سالگی آغاز می‌شود. با توجه به بیماری‌های شخصی و سابقه خانوادگی فرد، ممکن است نیاز باشد زودتر از این سن انجام شود.

۲. غربالگری سرطان ریه

یک سی‌تی‌اسکن سالانه با دُز کم برای ریه‌ها در مردان و زنان ۵۵ تا ۸۰ ساله که مدت‌زمان قابل‌توجهی سیگار کشیده‌اند یا همچنان می‌کشند توصیه می‌شود. با پزشکتان صحبت کنید که آیا با توجه به سابقه سیگارکشیدنتان لازم است غربالگری سرطان ریه را انجام دهید یا نه.

۳. افسردگی

بسیاری از افراد از نشانه‌های احتمالی افسردگی در خودشان اطلاع ندارند، زیرا به‌راحتی می‌توان آن را به بیماری‌های دیگری نسبت داد. اگر در هر چکاپ، غربالگری افسردگی انجام دهید، پزشکتان راحت‌تر می‌تواند متوجه شود که علائم خاصی که دارید نتیجه افسردگی هست یا به موارد دیگری مربوط است.

۴. دیابت

اگر سابقه خانوادگی دیابت دارید یا عوامل خطرساز آن از جمله اضافه‌وزن، فشار خون بالا یا کلسترول بالا در شما مشاهده می‌شود، باید غربالگری دیابت را انجام دهید. پزشک ممکن است برای شما آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش A1C بنویسد.

۵. هپاتیت C

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می‌کند همه افراد بالای ۱۸ سال بهتر است ۱ ‌بار آزمایش خون برای غربالگری هپاتیت C را انجام دهند.

۶. واکسیناسیون

همه بزرگ‌سالان در طول زندگی به واکسن‌های مختلفی نیاز دارند. با پزشک صحبت کنید که با توجه به سنتان چه نوع واکسن‌هایی را نیاز است دریافت کنید.

۷. غربالگری STI

با توجه به سابقه فعالیت‌های مقاربتی شخصی شما، ممکن است پزشک به‌شکل منظم غربالگری STI در طی هر معاینه پزشکی را پیشنهاد کند. این آزمایش می‌تواند شامل آزمایش ایدز و سفلیس هم باشد.

۸. آزمایش ایدز (HIV)

پزشک ممکن است برای اهداف پیشگیرانه، از شما بخواهد ۱ ‌بار آزمایش ایدز را انجام دهید یا اگر از روش‌های محافظتی برای انجام فعالیت‌های جنسی استفاده نمی‌کنید، بیش از ۱ ‌بار و هر از گاهی آن را انجام دهید.

۹. تست سفلیس

خانم‌های باردار یا افرادی که در معرض خطر ابتلا به سفلیس هستند، ممکن است لازم باشد این آزمایش را انجام دهند. اگر پزشک تشخیص دهد که قسمت خاصی از بدن شما نیاز دارد که دقیق‌تر معاینه شود، ممکن است معاینه متمرکز بدنی برایتان تجویز کند. در این نوع معاینه، پزشک ممکن است فقط بخش خاصی از بدنتان را که مشکوک تشخیص داده شده است دوباره بررسی کند تا به تأیید یا رد آن کمک کند.

پاسخ به سؤالات متداول

در این بخش به برخی از متداول‌ترین پرسش‌ها درباره چکاپ کامل پاسخ خواهیم داد.

۱. معاینات و آزمایش‌های چکاپ کامل کجا و چگونه انجام می‌شود؟

بیشتر معاینات پزشکی و چکاپ کامل در مطب پزشک انجام می‌شود. اگر آزمایش غربالگری یا رادیوگرافی لازم باشد، این کار در رادیولوژی‌های خصوصی یا در بخش رادیولوژی بیمارستان انجام می‌شود. آزمایش خون، ادرار و مدفوع در آزمایشگاه انجام می‌شود. جدول زیر را ببینید:

مراکز چکاپ کامل بدن

۲. آیا آزمایش خطراتی هم دارد؟

معمولا در فرایند معاینه خطری وجود ندارد. فقط در هنگام آزمایش خون، ممکن است برخی افراد در قسمتی از دست که سر سوزن وارد رگ می‌شود کوفتگی یا کبودی احساس کنند. این مشکلات ظرف چند روز بهبود می‌یابند.

۳. آیا نوزادان یا خردسالان هم باید چکاپ انجام دهند؟

بله، مسلما. یک‌ سری آزمایش و معاینه وجود دارد که برای نوزادان و خردسالان لازم است. برای آزمایش چکاپ کامل کودکان، پزشک اطفال موارد زیر را انجام می‌دهد:

• معاینه پاها.
• اندازه‌گیری دور سر؛
• بررسی میزان رشد آنها؛
• گوش‌دادن به قفسه سینه؛
• بررسی سلامت دستگاه تناسلی؛
• معاینه دهان، چشم‌ها و گوش‌ها؛
• ضربه‌زدن روی زانوها برای بررسی واکنش‌ها؛
• بررسی رشد حرکتی، مثلا از آنها می‌خواهد وسایل کوچک را بردارند یا بند کفششان را ببندند.

۴. آیا واقعا لازم است چکاپ کامل هر سال انجام شود؟

برخی از مراحل چکاپ کامل باید هر سال یا زودتر از ۱ ‌سال (بسته به‌شرایط سلامتی و پزشکی فرد) انجام شوند؛ اما برخی از معاینات در فواصل چندساله انجام می‌شوند. با اینکه این معاینات راهی عالی برای ایجاد تصویری کلی از سلامتی فرد هستند، برخی پزشکان بر این باورند که انجام هرساله این آزمایش‌ها ممکن است باعث نگرانی‌های بی‌دلیل شود. این دسته از متخصصان می‌گویند که بهتر است فواصل این آزمایش‌ها به‌دقت تعیین شود و فرد مجبور نباشد (در صورتی‌ که واقعا ضرورتی ندارد) برخی از آزمایش‌ها را هر سال انجام دهد.

۵. آیا آزمایش پوست هم جزو چکاپ است؟

بله. پزشکان معاینه منظم پوستی را برای یافتن ایجاد و رشد موارد مشکوک مانند خال، لکه‌های پوستی یا سایر تغییرات که ممکن است نشانه سرطان پوست باشد توصیه می‌کنند. این معاینات، به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست‌اند، از جمله افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند بسیار مهم است. به‌طور معمول، هنگام معاینه پوست، پزشکتان پوست همه بخش‌های بدن از پوست سر گرفته تا پوست پا را بررسی می‌کند. معاینه پوست می‌تواند جزو معاینات عادی شما باشد، نه اینکه برای آن به متخصص پوست مراجعه کرده باشید. اگر هنگام چکاپ پزشکتان متوجه مورد خاصی شود، شما را به متخصص پوست ارجاع خواهد داد.

۶. آیا در چکاپ کامل ایدز مشخص می‌شود؟

بله. یکی از آزمایش‌هایی که پزشک در چکاپ کامل می‌نویسد آزمایش ایدز و هپاتیت است. البته در ایران معمولا چکاپ تا این حد جامع نیست و ممکن است پزشک صرفا با توجه به سابقه رفتارهای پرخطر در افراد این آزمایش را برایشان بنویسد.

۷. آیا بارداری در چکاپ کامل مشخص می‌شود؟

خیر. برای مشخص‌شدن بارداری در چکاپ کامل، باید آیتم بررسی کیفی HCG در آزمایش خون لحاظ شده باشد.

۸. برای چکاپ کامل چند ساعت باید ناشتا بود؟

از آنجا که چکاپ کامل تمام آزمایش‌ها را دربرمی‌گیرد و طولانی‌ترین زمان ناشتا برای تری‌گلیسیرید (۱۲ تا ۱۴ ساعت) است، باید ۱۲ تا ۱۴ ساعت ناشتا باشید تا تری‌گلیسیرید دقیق بررسی شود. این زمان برای همه آزمایش‌های دیگر کافی است.

۹. برای چکاپ کامل به چه دکتری مراجعه کنیم؟

چکاپ کامل شامل معاینات بدنی هم هست؛ بنابراین به متخصص یا فوق‌تخصص نیاز دارد. ازاین‌رو، بهتر است اگر خانم هستید به متخصص زنان و اگر آقا هستید به متخصص بیماری‌های مردان مراجعه کنید. این افراد می‌توانند سایر آزمایش‌ها را هم برایتان بنویسند و به ‌این ‌ترتیب، نیاز نیست برای آزمایش خون به پزشک عمومی مراجعه کنید. از آنجا که چکاپ کامل شامل بررسی دندان و پوست هم می‌شود، برای آزمایش پوست می‌توانید نزد پزشک عمومی یا متخصص پوست بروید؛ ولی برای چکاپ دندان و لثه، به دندان‌پزشک عمومی مراجعه کنید.

۱۰. آیا آمادگی خاصی برای چکاپ کامل لازم است؟

معمولا برای معایناتی که پزشک در مطب انجام می‌دهد نیازی به آمادگی قبلی نیست، ولی برای آزمایش خون باید ناشتا باشید (چون چکاپ شامل آزمایش‌های ناشتا هم هست). همچنین برای آزمایش‌های خاصی از جمله اندازه‌گیری پرولاکتین (هورمونی که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود و با اختلالات قاعدگی یا جنسی در ارتباط است)، باید نکاتی را رعایت کنید که خود آزمایشگاه در هنگام نوبت‌دهی چک‌لیست آن را در اختیارتان قرار خواهد داد. برای برخی از آزمایش‌ها، ممکن است به شما بگویند که داروی خاصی را قبل از انجام آزمایش مصرف نکنید. به‌طور کلی، اگر لازم باشد شرایط خاصی برای آزمایش چکاپ کامل رعایت کنید، آزمایشگاه‌ها و مراکز تشخیصی به شما اطلاع خواهند داد.

تعرفه معاینات و هزینه آزمایش‌های مختلف در چکاپ کامل (دی ۱۴۰۰)

تعرفه معاینات و آزمایش‌ها متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد. با این ‌حال، تلاش کرده‌ایم تا حد امکان یک دید کلی از هزینه‌ها به شما بدهیم:

آزمایش خون و ادرار

هزینه‌های آزمایش خون و ادرار برای چکاپ کامل بستگی به تعداد آیتم‌هایی دارد که پزشک برای شما نوشته است. بر این اساس، هزینه‌ای ثابت برای پذیرش و نمونه‌گیری یا خون‌گیری وریدی عادی وجود دارد که در بیمارستان‌های دولتی در سال جاری، جمعا حدود ۳۵۰۰ تومان و در آزمایشگاه‌های خصوصی حدود ۱۰٬۴۰۰ تومان است. خون‌گیری‌هایی که با لوله خلأ انجام می‌شوند هزینه متفاوتی دارند.

هزینه متغیر شامل تمام آیتم‌هایی است که پزشک برای شما نوشته است. در چکاپ کامل، تعداد این آیتم‌ها بسیار بیشتر است. هر آیتم هزینه مخصوص خودش را دارد که با جمع‌زدن همه آنها و اضافه‌کردن به هزینه‌های ثابتی که گفتیم، کل مبلغ به دست می‌آید. معمولا در چکاپ کامل خون که همه آزمایش‌ها (به‌جز سونوگرافی‌ها و رادیوگرافی‌ها) در آن انجام می‌شود، باید مبلغی بیشتر از ۴۰۰هزار تومان را در نظر داشته باشید. مخصوصا تیرویید که به‌تنهایی بین ۲۵۰ هزار تا ۳۵۰هزار تومان هزینه دارد. اگر بیمه باشید، بسته به نوع بیمه، حداقل ۳۰٪ از کل مبلغ را پوشش می‌دهند.

چکاپ کامل (کل آزمایش‌ها شامل خون و سونوگرافی‌ها) آقایان از ۴۰۰هزار تومان به بالاست ولی به ۱میلیون تومان نمی‌رسد؛ اما چکاپ کامل خانم‌ها از ۱میلیون شروع می‌شود.

معاینات بدنی

برخی از معاینات بدنی در مطب پزشک و برخی دیگر در مراکز رادیولوژی، سونوگرافی و نظایر آنها انجام می‌شوند (که پیش‌تر در جدولی آنها را فهرست کردیم). معایناتی که در مطب‌اند بسته به نوع پزشک (عمومی، متخصص، فوق‌تخصص) ممکن است هزینه‌های متفاوتی داشته باشند. هزینه این معاینات جدا از ویزیت پزشک محاسبه می‌شود؛ ولی برخی از پزشکان ممکن است به‌ دلخواه خودشان هزینه معاینه جداگانه‌ای نگیرند و به همان ویزیت اکتفا کنند. برخی از این معاینات مانند تست پاپ اسمیر در بیمارستان و مراکز بهداشت هم انجام می‌شوند.

سایر معاینات در مراکز تشخیصی مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و نظایر آنها انجام می‌شوند. هرکدام از آنها هزینه‌های خاص خودشان را دارند؛ برای نمونه چندتا از مهم‌ترین آنها را در جدول زیر آورده‌ایم:

در نهایت

اگر شما کاربران گرامی و همراهان همیشگی «چطور» به‌تازگی چکاپ کامل انجام داده‌اید، لطفا برایمان بنویسید آقا هستید یا خانم، بیمه بودید یا نه و به‌طور کلی هزینه آزمایش چکاپ کامل شما چه مقدار بوده است.