آخر هفته چه فیلمی ببینیم: از The Devil تا The Holy Mountain

(The American Friend (1977

مگر می‌توان از فیلم‌های تعلیق‌زا سخن به میان آورد و سری به کارنامه‌ی ویم وندرس نزد؟ کسی که خیلی‌ها دو فیلم Wings of Desire و «پاریس، تگزاس» او را دیده‌اند اما شوربختانه The American Friend را نمی‌شناسند. این فیلم یکی از بهترین آثار کارگردان آلمانی است که با اقتباس از یک رمان معروف و در فضایی نئو-نوآر، مخاطب را به آشنیی با یک جنایت‌کار بزرگ می‌رساند. هرچند شاید داستان اصلی The American Friend راجع به فردی باشد که بی‌گناه باید برای گناهان یک خلافکار جواب پس بدهد. اما می‌دانید اصلی‌ترین نقطه‌ی قوت The American Friend چیست؟ داشتن قاب‌هایی که حتی یکی از آن‌ها شامل رنگ‌آمیزی اتفاقی نمی‌شود و دائما با تنظیم رنگ درست، اتمسفر مد نظر فیلم‌ساز را بر قصه حاکم کرده‌اند. The American Friend خالی از دقایق اضافی و خالی از جزئیات اضافی است. به همین خاطر مخاطب به سرعت می‌فهمد که نباید چشم از آن بردارد تا کوچک‌ترین بخش ارزشمندی از اثر را هم از دست ندهد.

تعلیق در ثانیه به ثانیه‌ی The American Friend جریان می‌یابد و مخاطب را از همان ابتدا فریب می‌دهد. راستی فیلم از ریتم ایده‌آلی برخوردار است و به همین خاطر دچار افت در ایجاد احساس نگرانی نمی‌شود. در نتیجه مخاطب برای مدتی طولانی تنش حاضر در قصه‌گویی را احساس می‌کند و همزمان با لذت بردن از غرق شدن درون عمق اجراها، از سرنوشت هر موجود زنده‌ی حاضرشده در مقابل دوربین فیلم‌بردار می‌ترسد.

(The Devil/Diabel (1972

آندژی ژووافسکی (Andrzej Żuławski) که بیشتر به خاطر فیلم ترسناک تکان‌دهنده‌ی Possession به یاد آورده می‌شود، در The Devil مخاطب را با ریشه‌های وحشت و دیوانگی جنگ آشنا می‌سازد؛ فیلمی که در وصف آن می‌گویند: «با تک‌تک تکان‌های دوربین دست شما را می‌گیرد و به طبقات پایین‌تر جهنم می‌برد».

در یک جنگ تاریخی، فیلم The Devil مخاطب را با یک نجیب‌زاده‌ی لهستانی به اسم جیکوب آشنا می‌سازد که در صومعه‌ای تخریب‌شده حکم یک زندانی را دارد؛ صومعه‌ای که در سال ۱۷۹۳ میلادی همزمان یک بیمارستان، یک زندان و یک دیوانه‌خانه به حساب می‌آمد. همه‌چیز ترسناک به نظر می‌رسد. اما وقتی یک فرد مرموز و اهریمنی سوار بر اسب خود جیکوب را نجات می‌دهد و یک راهبه‌ی ساکت وارد قصه می‌شود، اوضاع از قبل هم دهشتناک‌تر خواهد شد. درحالی‌که جیکوب فکر می‌کرد صرفا قرار است به‌زودی خانواده‌ی در حال تقلای خود را بیابد.

جنون آرام‌ارام بر همه‌ی شخصیت‌ها و خود قصه‌گویی سوار می‌شود تا آن‌چنان اعمال خشنی جلوی چشم مخاطب قرار بگیرند که تحمل تماشای آن‌ها واقعا سخت به نظر می‌آید. این‌جا فیلم‌ساز آدم‌ها را به سان آینه‌هایی بازتاب‌دهنده به تصویر می‌کشد که خواسته یا ناخواسته مشغول تکرار خشونت مریض پیرامون خود شده‌اند. به همین خاطر از آن‌جایی که نه این دنیا و نه کارهای زشت آن را می‌توان زیر سؤال برد، دیگر همه‌ی افراد برای همه‌ی افراد شبیه تهدید هستند و بیننده در تعلیق دست‌وپا می‌زند.

این فیلم قبل از اکران مدتی اجازه‌ی پخش نداشت و پس از آن که با ترسیم بیش از حد قوی تک‌تک احساسات تلخ در جهان آن مواجه شدید، شاید دیگر مسئولان وقت لهستان را به خاطر عقب انداختن تاریخ اکران آن تا جای ممکن، سرزنش نکنید.

(The Holy Mountain (1973

اگر خودِ خودِ جنون تبدیل به یک فیلم سینمایی می‌شد، بدون شک نتیجه قابل تحمل‌تر، عادی‌تر و سبک‌تر از فیلم The Holy Mountain بود. این یکی از آن آثار کاملا بزرگ‌سالانه‌ی ساخته‌شده برای گروه بسیار محدود و خاصی از تماشاگرها است که خیلی از بزرگ‌سال‌ها را هم در عرض ۲۳ دقیقه مریض می‌کند. بالاخره این عجیب‌ترین اثر آلخاندرو خودوروفسکی است؛ فیلم‌سازی که دیوید لینچ سرتاسر کارنامه‌ی هنری خود را تاثیرگرفته از او می‌داند. پس فقط اگر می‌خواهید قدم به منبعی از دیوانگی بگذارید و سپس برای بازگرداندن وضعیت عقلی خود به حالت قبلی تلاش کنید، The Holy Mountain را ببینید.

در وصف «بهترین فیلم هرگز ساخته‌نشده‌ی تاریخ» یعنی فیلم Dune آلخاندرو خودوروفسکی گفته می‌شود که قرار بود تماشای آن احساس «۱۴ ساعت مصرف مداوم روان‌گردان بدون مصرف آن» را تحویل تماشاگر دهد. اگر فکر می‌کنید این توصیف کمی اغراق‌آمیز و غیرواقعی است، احتمالا دیدن The Holy Mountain و تک‌تک قاب‌های سورئال آن نظرتان تغییر خواهد کرد. این اثری از یک فیلم‌ساز است که می‌گویند نمی‌شود فهرستی درباره‌ی آثار دیوانه‌کننده‌ی سینمایی ساخت و در آن بارها به سینمای او اشاره نکرد.

The Holy Mountain که قطعا عده‌ای را به یاد بعضی از عجیب‌ترین فیلم‌های لوئیس بونوئل می‌اندازد، پرشده از نمادسازی‌های دینی و غیردینی است. در نتیجه مخاطبی که سینما را به‌عنوان محفلی برای کسب عجیب‌ترین تجربه‌های بصری می‌شناسد، با آن همراه خواهد شد و احتمالا به برخی از دقایقش برای طولانی‌مدت فکر خواهد کرد. در همین حین بینندگان محترم زیادی هم The Holy Mountain را یک مزخرف پررنگ‌شده توسط افراد خاص صدا می‌زنند.

(Tampopo (1985

• بهترین فیلم های کمدی دهه که باید تماشا کنید
• بهترین فیلم های کمدی سیاه که نباید از دست بدهید

فیلم کمدی Tampopo به کارگردانی جوزو ایتامی و با نقش‌آفرینی نابوکو میاموتو، تسوتومو یامازاکی، کوجی یاکوشو و کن واتانبه محصولی ۱۱۵ دقیقه‌ای از سینمای کشور ژاپن است. منتقدان باور دارند که Tampopo از آن کمدی‌های شجاعی است که راه همراه کردن مخاطب با خود بدون پیروی از یک ریتم مشخص را یاد گرفته‌اند. البته فیلم در هجوگویی به هدف انتقاد هم تیغ تیزی دارد و همزمان خنده‌آور، جذاب و پرشده از محبت به نظر می‌رسد. پس اگر می‌خواهید قصه‌ای را بشنوید که در آن به عشق انسان‌ها به تغذیه‌ی درست و متنوع پرداخته می‌شود، این فیلم سینمایی را از دست ندهید. Tampopo فرهنگ ارزشمند سرزمین آقتاب تابان را نیز از دریچه‌ی یک نگاه ساده اما عمیق بررسی می‌کند. چون فیلم ادعای زیادی ندارد و به خوبی از پرداختن به جزئیات، برای رسم تصویری بزرگ درباره‌ی قش غذا روی فرهنگ‌های شرقی بهره می‌برد.

یک دستور پخت فوق‌العاده، چند غذای محبوب، فروشنده‌ای که اهداف خاصی را دنبال می‌کند و قصه‌ای ماجراجویانه درباره‌ی آدم‌هایی که در دل آشپزخانه به اکتشاف و اختراع می‌پردازند. Tampopo روی پایه‌های زیادی بنا می‌شود و آدم‌های خوش‌خوراک و عجیب متعددی را درون جهان خود جا می‌دهد. از آن عجیب‌تر هم اینکه حتی قصه‌گویی سورئال هم پای خود را به فیلم باز می‌کند تا دقیقا هر لحظه‌ای که از این داستان بزرگ‌سالانه انتظار به تکرار افتادن را دارید، باز هم توانایی ارائه‌ی سرگرمی به مخاطب خود را به رخ بکشد.