آثار و زندگی پر فراز و نشیب صادق هدایت!

مجموعه «سگ ولگرد» عبارت از ۷ داستان کوتاه از آثار صادق هدایت است که هریک حاوی یکی از موضوع‌های اجتماعی، در ظاهر متفاوت؛ اما رشته‌ای نامریی این داستانها را به‌هم پیوند می‌دهد و آن، اجتماع خفه و مرگ‌آوری است که گریبان‌گیر مردم آن سال‌هاست. تقریبا در تمام آثار هدایت انتقاد و فریاد اعتراض از وضعیت سیاسی و اجتماعی آن دوران مشهود است. هدایت از فقر و بدبختی و چهره زشت و کریه آن می‌گوید و چون از حقایق می‌گوید و حقیقت نیز همیشه تلخ است، چه در زمان زنده‌بودنش و چه پس‌از مرگ خود مورد تهمت، تبلیغات سوء و نسبت‌های ناروا و غیرمنصفانه قرار می‌گیرد تا خط بطلانی بر نوشته‌هایش کشیده شود و مردم از خواندن آثارش دوری کنند.

بوف کور

«بوف کور» مهمترین اثر صادق هدایت است. کتابی پر از نماد که از چنان عمق و محتوایی برخوردار است که با انواع مختلف تحلیل‌ها قابل بررسی هست. تا به حال نقدهای بسیاری، به ویژه در حوزه نقد روان‌شناسانه، از داستان بوف کور ارائه شده است. این اثر سمبولیک آنقدر عمیق است که هرکسی قادر به درک آن نیست و از دید خود آن را تفسیر می‌کند. کتاب‌های متعددی در شرح و تفسیر بوف کور نوشته شده است که هرکدام از دید همان نویسنده بوف کور را تفسیر می‌کند. شاید بتوان گفت «بوف کور» معروف‌ترین و تنها داستان ایرانی است که هم طرفداران و عاشقان بسیار و هم در نزد بسیاری دیگر مطرود و منفور است.

سه قطره خون

هدایت در داستان «سه قطره خون» با بهره‌گیری از یک افسانه کهن قصد دارد حرفش را در قالب اسطوره مرغ حق بگوید. راوی داستان ظاهرا در یک بیمارستان روانی بستری است و در آنجا آروزها و تصوراتش را زندگی می بخشد ولی در پایان می‌بینیم که شخصیت های رویاهای او چیزی جز اندیشه ها و تفکرات خود او نیست.

زنده به گور

یکی دیگر از آثار صادق هدایت «زنده به گور» است. در این داستان چنان راه‌های خودکشی به آدم‌های بیچاره‌ای که درد را می‌فهمند و کاری به جز نظاره بر بیچارگی آدمهای معمولی و ماشینی از دستشان برنمی‌آید، نشان داده می‌شود که تردیدی نمی‌ماند نویسنده از این دسته بوده و تمام این راه‌ها را خود تجربه کرده است. وقتی آرزوی مرگ هیچگاه ( یا لااقل تا مدت طولانی ) برای چنین انسانهایی به تحقق نمی پیوندد، چاره‌ای جز تحریک مرگ ندارند؛ اما دردشان هنگامی بیشتر رخ نشان می‌دهد که هرچه بیشتر مرگ را تحریک و تهییج می‌کنند، مرگ هم بیشتر از آنها فرار می‌کند. بازی نامهربانانه وبی رحمانه‌ای که مرگ با آدمهایی اینچنین درپیش می‌گیرد حتی دیگران را هم به تاثیر وامی‌دارد.

مسخ

«مسخ» سرگذشت انسانی است که تا وقتی می‌توانست فردی مفید برای خانواده باشد و در رفع احتیاجات خانواده کوشش می‌کرد، برای آن عزیز بود و دوست‌داشتنی؛ اما وقتی از کار می‌افتد و دیگر قادر نیست تا مایحتاج خانواده را تأمین کند نه‌تنها دوست‌داشتنی نیست؛ بلکه به مرور موجودی بی‌مصرف و حتی مضر و مورد تنفر خانواده می‌شود تا جایی که حتی زنده‌بودنش برای اعضای خانواده ملال‌انگیز است. ابتدا به حال او دل می‌سوزانند و می‌خواهند درباره گذشته او مراتب حق‌شناسی به‌جا آورند؛ اما وقتی ضبط و ربط‌کردنش از حد می‌گذرد، همه می‌خواهد از شرش خلاص شود. این خانواده سمبل جامعه‌ای است که نسبت به افراد ضعیف و ناتوان بی‌رحم است و آنها را مخل آسایش و امنیت جامعه می‌داند؛ هرچند که اگر چنین شخصی قدرتی داشته باشد و یا همین اجتماع فرصت انجام کاری را از او دریغ نمی‌کردند، شاید منشأ کارهای عظیمی باشد.