آب سیاه یا گلوکوم به گروهی از بیماری های چشمی گفته می‌شود که به عصب بینایی آسیب می‌رسانند. سلامت عصب بینایی برای داشتن دید خوب، اهمیت بسیار زیادی دارد. معمولا این آسیب در اثر وجود فشار بالا و غیرطبیعی در چشم ایجاد می‌شود. آب سیاه یکی از علت‌های مهم نابینایی در افراد بالای ۶۰ سال است. البته آب سیاه در هر سنی می‌تواند ایجاد شود، ولی شیوع آن در سنین بالاتر بیشتر است. بسیاری از انواع آب سیاه هیچ نشانهٔ هشداردهنده‌ای ندارند. اثر این بیماری به‌اندازه‌ای تدریجی است که ممکن است فرد تا زمانی که بیماری او به مراحل پیشرفته نرسیده، متوجه تغییری در بینایی خود نشود. در این مقاله علائم و نشانه‌های آب سیاه و انواع مختلف آن، عوامل خطر و اقدامات لازم برای پیشگیری از ابتلابه این بیماری و روش‌های تشخیص و درمان آن را شرح می‌دهیم.
ازآنجاکه بینایی ازدست‌رفته در اثر آب سیاه قابل‌بازیابی نیست، انجام معاینات منظم چشم‌پزشکی که شامل اندازه‌گیری فشار چشم نیز می‌شود، ضروری است. انجام این معاینات به‌طور منظم موجب می‌شود که در صورت ابتلابه آب سیاه، در مراحل اولیه تشخیص داده شود و درمان مقتضی شروع شود. اگر آب سیاه در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توانیم روندِ از دست دادن بینایی را کُند کنیم یا از آن جلوگیری کنیم. فردی که به آب سیاه مبتلا شده باید تا پایان عمر تحت درمان باشد.
علائم آب سیاه
علائم و نشانه‌های انواع آب سیاه در انواع آب سیاه و مراحل مختلف این بیماری، متفاوت است. برای نمونه:
آب سیاه زاویه باز (open-angle glaucoma)
- ایجاد نقاط کور تکه‌تکه در دید جانبی (محیطی) یا مرکزی، معمولا در هر دو چشم؛
- ایجاد دید تونلی (tunnel vision) در مراحل پیشرفتهٔ بیماری.
گلوکوم حاد زاویه بسته (acute angle-closure glaucoma)
- سردرد شدید
- درد چشم
- حالت تهوع و استفراغ
- تاری دید
- مشاهدهٔ هاله در اطراف نور
- قرمزی چشم
اگر آب سیاه درمان نشود، درنهایت موجب نابینایی می‌شود. حتی در صورت درمان نیز حدود ۱۵٪ بیماران مبتلابه آب سیاه پس از ۲۰ سال دست‌کم در یک چشم خود دچار نابینایی می‌شوند.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهدهٔ بعضی از علائم گلوکوم حاد زاویه بسته، مانند سردرد شدید، درد چشم و تاری دید، فورا به بخش اورژانس یا مطب چشم‌پزشک مراجعه کنید.
علت ابتلابه آب سیاه
آب سیاه در نتیجهٔ آسیب به عصب بینایی ایجاد می‌شود. وقتی این عصب به‌تدریج تخریب می‌شود، نقاط کوری در میدان بینایی فرد ایجاد می‌شود. به‌دلایلی که پزشکان نمی‌دانند، معمولا این آسیب عصبی با افزایش فشار در چشم مرتبط است.
بالا رفتن فشار چشم به‌دلیل تجمع مایعی به‌نام زلالیه است که در داخل چشم جریان می‌یابد. در حالت طبیعی این مایع درونی ازطریق بافتی به نام شبکهٔ ترابکولار (trabecular meshwork) تخلیه می‌شود. شبکهٔ ترابکولار در زاویهٔ بین عنبیه و قرنیه قرار دارد. وقتی این مایع بیش‌ازحد تولید شود یا سیستم تخلیهٔ آن درست کار نکند، مایع نمی‌تواند با سرعت طبیعی خود خارج شود و فشار چشم افزایش می‌یابد.
معمولا بیماری آب سیاه در افرادی مشاهده می‌شود که سابقهٔ خانوادگی ابتلابه این بیماری را دارند. دانشمندان در بعضی از افراد ژن‌هایی را شناسایی کرده‌اند که با فشار بالای چشم و آسیب به عصب بینایی مرتبط است.
انواع آب سیاه
آب سیاه زاویه باز (open-angle glaucoma)
آب سیاه زاویه باز، رایج‌ترین نوع این بیماری است. در این نوع آب سیاه، زاویهٔ تخلیهٔ چشم که میان عنبیه و قرنیه ایجاد شده باز است، ولی شبکهٔ ترابکولار تا حدی مسدود شده است. انسداد شبکهٔ ترابکولار باعث می‌شود که فشار چشم به‌تدریج افزایش یابد و به عصب بینایی آسیب برساند. این اتفاق به‌آرامی رخ می‌دهد، به‌طوری که بیمار پیش از اینکه حتی متوجه وجود مشکلی شود، بینایی خود را از دست می‌دهد.
در شرایط طبیعی، مایع زلالیه آزادانه از میان اتاقک پیشین یا اتاق قدامی (anterior chamber، بخشی از فضای حاوی زلالیهٔ چشم که در جلوی عنبیه قرار دارد) در چشم جریان می‌یابد و ازطریق سیستم تخلیه (شبکهٔ ترابکولار) خارج می‌شود. اگر این سیستم مسدود شود یا درست کار نکند، فشار داخل چشم (intraocular pressure) ایجاد می‌شود که به عصب بینایی صدمه می‌زند. در رایج‌ترین نوع آب سیاه، این مسئله منجر به ازدست دادن تدریجی بینایی می‌شود.
آب سیاه زاویه بسته (angle-closure glaucoma)
آب سیاه زاویه بسته زمانی رخ می‌دهد که عنبیه به جلو برآمده شود و زاویهٔ تخلیهٔ ایجادشده میان قرنیه و عنبیه را باریک یا مسدود کند. در نتیجه مایع زلالیه نمی‌تواند در چشم به گردش دربیاید و فشار چشم افزایش پیدا می‌کند. در بعضی از افراد، زاویهٔ تخلیه باریک است که موجب می‌شود خطر ابتلابه آب سیاه زاویه بسته در آنها بالاتر باشد.
آب سیاه زاویه بسته می‌تواند حاد یا مزمن باشد. در آب سیاه زاویه بستهٔ حاد، بیماری به‌طور ناگهانی رخ می دهد و در آب سیاه زاویه بستهٔ مزمن بیماری به‌صورت تدریجی پیشرفت می‌کند. آب سیاه زاویه بستهٔ حاد از موارد پزشکی اورژانسی است.
آب سیاه با فشار طبیعی چشم (normal-tension glaucoma)
در آب سیاه با فشار طبیعی چشم، با وجود اینکه فشار چشم بیمار در حد طبیعی است، عصب بینایی او صدمه می‌بیند. علت دقیق این مشکل هنوز مشخص نیست. شاید این مشکل به این دلیل ایجاد می‌شود که عصب بینایی فرد حساس است یا خون کافی به عصب بینایی او نمی‌رسد. این جریان خون ناکافی می‌تواند ناشی از آترواسکلروزیس (atherosclerosis، تشکیل رسوبات چربی (پلاک، plaque) در شریان‌ها) یا مشکلات دیگری باشد که باعث کاهش گردش خون می‌شوند.
آب سیاه در کودکان
گاهی نوزادان و کودکان نیز به آب سیاه مبتلا می‌شوند. این بیماری می‌تواند از زمان تولد وجود داشته باشد یا در سال‌های ابتدایی زندگی کودک ایجاد شود. در کودکان آسیب به عصب بینایی به‌دلیل انسداد سیستم تخلیه، بیماری یا مشکل سلامتی زمینهای ایجاد می‌شود.
آب سیاه رنگدانه‌ای (Pigmentary glaucoma)
در آب سیاه رنگدانه‌ای، گرانول‌های رنگدانهٔ عنبیهٔ بیمار در کانال‌های تخلیه جمع می‌شود و خروج مایع زلالیه از چشم را کند یا متوقف می‌کند. گاهی فعالیت‌هایی مانند دویدنِ آهسته موجب تحریک و حرکت کردن گرانول‌های رنگدانه و ته‌نشینی آنها در شبکهٔ ترابکولار شده و منجر به بالا رفتنِ متناوب فشار چشم می‌شود.
عوامل خطر
با توجه به اینکه انواع مزمن آب سیاه می‌توانند پیش از بروز هرگونه علائم و نشانه‌ای، موجب ازدست دادن بینایی شوند، باید از عوامل خطر زیر آگاه باشید:
- بالا بودن فشار داخلی چشم؛
- سن بالای ۶۰ سال؛
- نژاد سیاه‌پوست، آسیایی یا اسپانیایی؛
- سابقهٔ خانوادگی ابتلابه آب سیاه؛
- ابتلابه بیماری‌ها و شرایط خاص پزشکی مانند دیابت، بیماری قلبی، فشارخون بالا و کم‌خونی داسی‌شکل (sickle cell anemia)؛
- نازک بودن مرکز قرنیه؛
- نزدیک‌بینی یا دوربینی شدید؛
- صدمه به چشم یا انجام انواع خاصی از جراحی چشم؛
- مصرف کورتون یا همان داروهای کورتیکواستروئید، به‌ویژه قطره‌های چشمی، برای مدت طولانی.
پیشگیری از آب سیاه
اقدامات مراقبت شخصیِ زیر در تشخیص آب سیاه در مراحل اولیهٔ آن مؤثر است. تشخیص زودهنگام آب سیاه در جلوگیری از نابینایی یا کند کردن روند کاهش بینایی اهمیت زیادی دارد.
- انجام معاینهٔ چشم گشادشدهٔ (dilated eye examination) منظم برای مشاهدهٔ شبکیه: انجام معاینات کامل چشم در تشخیص آب سیاه در مراحل اولیهٔ آن و پیش از آنکه آسیب جدی به چشم وارد شود، مؤثر است. بر اساس توصیهٔ آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا (American Academy of Ophthalmology) اگر کمتر از ۴۰ سال دارید، هر ۵ تا ۱۰ سال یک بار، اگر بین ۴۰ تا ۵۴ ساله هستید، هر ۲ تا ۴ سال یک‌بار، اگر ۵۵ تا ۶۴ سال سن دارید، هر ۱ تا ۳ سال یک‌بار و اگر سن شما بالای ۶۵ سال است، هر ۱ تا ۲ سال یک‌بار معاینات چشم کاملی را انجام دهید. اگر خطر ابتلابه آب سیاه در شما بالا باشد، به معاینات بیشتری نیاز خواهید داشت. از پزشک خود بخواهید که زمان‌بندی مناسب برای معاینات چشم شما را تعیین کند.
- اطلاع از سابقهٔ سلامت چشم خانواده: معمولا آب سیاه در افرادی مشاهده می‌شود که یکی از اعضای خانوادهٔ آنها به این بیماری مبتلا بوده است. اگر سابقهٔ خانوادگی ابتلابه آب سیاه را دارید و احتمال ابتلابه این بیماری در شما بالاتر است، باید معاینات چشم‌پزشکی را در فواصل زمانی کوتاه‌تری انجام دهید.
- انجام ورزش‌های بی‌خطر: ورزش منظم و ملایم می‌تواند با کاهش فشار چشم به جلوگیری از آب سیاه کمک کند. با پزشک‌تان درمورد برنامهٔ ورزشی مناسب برای خود مشورت کنید.
- استفادهٔ منظم از قطره‌های چشمی تجویزشده توسط پزشک: قطره‌های چشمی آب سیاه تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش خطر تبدیل شدنِ فشار داخل چشم بالا به بیماری آب سیاه دارند. برای تأثیرگذاری این قطره‌های چشمی باید آنها را به‌طور منظم مصرف کنید، حتی اگر هیچ نشانه‌ای از بیماری نداشته باشید.
- استفاده از محافظ چشم: صدمات چشمی جدی می‌تواند منجر به آب سیاه شود. بنابراین در زمان استفاده از ابزارآلات برقی یا انجام ورزش‌های راکتی با سرعت بالا در زمینهای سرپوشیده، باید از محافظ چشم استفاده کنید.
تشخیص آب سیاه
پزشک برای تشخیص ابتلابه آب سیاه، سابقهٔ پزشکی فرد را بررسی می‌کند و معاینات چشمی کاملی را انجام می‌دهد. ممکن است که پزشک آزمایش‌های فراوانی را توصیه کند، ازجلمه:
- اندازه‌گیری فشار داخل چشم (تونومتری، tonometry)؛
- بررسی آسیب به عصب بینایی با انجام معاینهٔ چشم گشادشده و آزمایش‌های تصویربرداری؛
- بررسی اختلال در بینایی (آزمون میدان بینایی، visual field test)؛
- اندازه‌گیری ضخامت قرنیه (پاکیمتری، pachymetry)؛
- بررسی زاویهٔ تخلیهٔ چشم (gonioscopy).
درمان آب سیاه
آسیب ایجادشده در اثر آب سیاه جبران‌ناپذیر است. ولی درمان و معاینات منظم می‌تواند به کند شدن یا جلوگیری از کاهش بینایی کمک کند، به‌ویژه اگر بیمار در مراحل اولیهٔ بیماری باشد.
با پایین آوردن فشار داخل چشم، آب سیاه درمان می‌شود. بسته‌به وضعیت بیمار، گزینه‌های درمانی موجود می‌تواند شامل استفاده از قطره‌های چشمی تجویزی، داروهای خوراکی، درمان با لیزر، جراحی یا ترکیبی از این روش‌ها باشد.
قطره‌های چشمی
معمولا درمان آب سیاه با قطره‌های تجویزی شروع می‌شود. این قطره‌ها با بهبود تخلیهٔ مایع زلالیه از چشم یا کاهش میزان زلالیهٔ تولیدشده توسط چشم موجب کاهش فشار داخل چشم می‌شوند. تجویز قطره‌های چشمی به این بستگی دارد که فشار چشم بیمار باید چقدر پایین بیاید و گاهی لازم است که بیش از یک قطرهٔ چشمی برای او تجویز شود.
قطره‌های چشمی تجویزی عبارت‌اند از:
- پروستاگلاندین‌ها (Prostaglandins): این قطره‌ها موجب افزایش جریان مایع داخل چشم (زلالیه) به خارج و در نتیجه کاهش فشار داخل چشم می‌شوند. داروهای این دسته شامل لاتانوپروست (latanoprost یا Xalatan)، تراووپروست (travoprost یا تراواتان زِد، Travatan Z)، تافلوپروست (tafluprost یا زیوپتان، Zioptan)، بیماتوپروست (bimatoprost یا Lumigan) و latanoprostene bunod (Vyzulta) است.
عوارض جانبی احتمالی شامل قرمزی خفیف و خارش چشم‌ها، تیره شدن عنبیه، تیره شدن رنگدانه‌های مژه‌ها یا پوست پلک و تاری دید است. این گروه از داروها برای استفادهٔ یک بار در روز تجویز می‌شوند.
- مسدودکننده‌های بتا (Beta blockers): این داروها تولید زلالیه در چشم را کاهش داده و در نتیجه موجب پایین آمدن فشار داخل چشم می‌شوند. نمونه‌هایی از این داروها عبارت‌اند از تیمولول (timolol) (با نام‌های تجاریِ بتیمول، Betimol؛ ایستالول، Istalol؛ تیموپتیک، Timoptic) و بتاکسولول (betaxolol یا Betoptic).
عوارض جانبی احتمالی شامل دشواری تنفس، کند شدن ضربان قلب، کاهش فشارخون، ضعف و ناتوانی و خستگی است. بسته‌به شرایط و وضعیت بیمار، می‌توان این گروه از داروها را برای یک یا دو بار استفاده در روز تجویز کرد.
- آگونیست‌های آلفا آدرنرژیک (Alpha-adrenergic agonists): این داروها موجب کاهش تولید زلالیه و افزایش جریان آن به خارج چشم می‌شوند. نمونه‌هایی از این داروها عبارت‌اند از آپراکلونیدین (apraclonidine یا Iopidine) و بریمونیدین (brimonidine یا Alphagan P، Qoliana).
عوارض جانبی احتمالی شامل ضربان قلب نامنظم، فشارخون بالا، خستگی، قرمزی، خارش یا تورم چشم‌ها و خشکی دهان است. معمولا این گروه از داروها برای ۲ بار استفاده در روز تجویز می‌شود، ولی گاهی می‌توان آنها را برای ۳ بار استفاده در روز نیز تجویز کرد.
- بازدارنده‌های کربنیک آنهیدراز (Carbonic anhydrase inhibitors): این داروها موجب کاهش تولید زلالیه در چشم می‌شوند. نمونه‌های آنها عبارت‌اند از دورزلامید (dorzolamide یا Trusopt) و برین‌زولامید (brinzolamide یا Azopt).
عوارض جانبی احتمالی شامل احساس طعم فلزی، تکرر ادرار و مورمور شدن انگشتان دست و پا است. این گروه از داروها معمولا برای ۲ بار استفاده در روز تجویز می‌شود، ولی گاهی می‌توان آنها را برای ۳ بار استفاده در روز نیز تجویز کرد.
- مهارکنندهٔ Rho kinase: این دارو با سرکوب کردن آنزیم‌های rho kinase که مسئول افزایش زلالیه هستند، موجب پایین آمدن فشار داخل چشم می‌شوند. این دارو با نام نتارسودیل (netarsudil یا Rhopressa) در دسترس است و برای یک بار استفاده در روز تجویز می‌شود. عوارض جانبی احتمالی شامل قرمزی چشم، ناراحتی چشم و تشکیل رسوبات روی قرنیه است.
- داروهای میوتیک (Miotic) یا عوامل کولینرژیک (cholinergic agents): این داروها موجب افزایش جریان زلالیه به خارج از چشم می‌شوند. پیلوکارپین (pilocarpine یا Isopto Carpine) نمونه‌ای از این داروهاست. عوارض جانبی شامل سردرد، درد چشم، کوچک شدن مردمک‌ها، تاری یا تیرگی دید و نزدیک‌بینی است. معمولا این گروه از داروها برای استفاده تا ۴ بار در روز تجویز می‌شوند. البته این داروها به‌دلیل عوارض جانبی احتمالی و نیاز به استفادهٔ مکرر روزانه دیگر تجویز نمی‌شوند.
مقداری از قطرهٔ چشمی وارد جریان خون می‌شود و ممکن است که بیمار با برخی عوارض جانبی مواجه شود که ارتباطی با چشم‌ها ندارند. برای به حداقل رساندن میزان دارویی که وارد خون می‌شود، باید چشم‌های خود را به‌مدت یک تا دو دقیقه پس از ریختن قطرهٔ چشمی ببندید. همچنین می‌توان گوشهٔ چشم‌ها در نزدیکی بینی را به‌آرامی فشار داد تا مجرای اشک یک تا دو دقیقه بسته شود. قطره‌های استفاده‌نشده‌ای را که روی پلک‌ها ریخته، پاک کنید.
اگر چند قطرهٔ چشمی تجویز شده یا باید از اشک مصنوعی نیز استفاده کنید، دست‌کم ۵ دقیقه بین قطره‌ها فاصله بدهید، یعنی پس از ریختن هر قطره ۵ دقیقه صبر کنید و سپس قطرهٔ بعدی را در چشم خود بچکانید.
داروهای خوراکی
اگر استفاده از قطرهٔ چشمی به‌تنهایی فشار چشم را تا سطح مطلوب پایین نیاورد، ممکن است که پزشک داروهای خوراکی را نیز تجویز کند. این داروها معمولا از بازدارنده‌های کربنیک آنهیدراز هستند و عوارض جانبی احتمالی آنها شامل تکرر ادرار، مورمور شدن انگشتان دست و پا، افسردگی، ناراحتی معده و سنگ کلیه است.
جراحی و سایر درمان‌ها
سایر گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از لیزردرمانی و روش‌های مختلف جراحی. تکنیک‌های زیر با هدف بهبود تخلیهٔ مایع داخل چشم و پایین آوردن فشار چشم استفاده می‌شوند:
- لیزردرمانی: ترابكولوپلاستی ليزری (Laser trabeculoplasty) از گزینه‌های درمانی در شرایطی است که بیمار به آب سیاه زاویه‌باز مبتلا باشد. این عمل در مطب پزشک انجام می‌شود و در آن پزشک از پرتو لیزری کوچکی برای باز کردن کانال‌های مسدودشده در شبکهٔ ترابکولار استفاده می‌کند. ممکن است چند هفته طول بکشد تا اثرات کامل این فرآیند نمایان شود.
- عمل جراحی فیلترینگ (Filtering surgery): در عمل جراحی که ترابکولکتومی (trabeculectomy) نام دارد، جراح شکافی را در سفیدی چشم (یا صلبیه) ایجاد می‌کند و بخشی از شبکهٔ ترابکولار را برمی‌دارد.
- استفاده از لوله‌های تخلیه (Drainage tubes): در این جراحی، جراح چشم شانت لوله‌ای (tube shunt) کوچکی را در چشم قرار می‌دهد تا مایع زلالیهٔ اضافی را تخلیه کرده و فشار چشم بیمار را پایین بیاورد.
- جراحی گلوکوم با کمترین تهاجم (Minimally invasive glaucoma surgery، MIGS): ممکن است که پزشک انجام فرآیند MIGS را برای پایین آوردن فشار چشم پیشنهاد بدهد. به‌طور کلی این جراحی‌ها در مقایسه با ترابکولکتومی یا نصب دستگاه‌های تخلیه، به مراقبت‌های فوریِ پس از عملِ کمتری نیاز دارند و خطر کمتری دارند. معمولا این جراحی‌ها همراه با جراحی آب مروارید انجام می‌شوند. چند تکنیک MIGS وجود دارد و پزشک درمورد اینکه کدام تکنیک برای شما مناسب است با شما صحبت می‌کند.
پس از جراحی باید برای انجام معاینات بعدی به پزشک خود مراجعه کنید. اگر فشار چشم دوباره افزایش پیدا کند یا تغییرات دیگری در چشم ایجاد شود، ممکن است که لازم باشد جراحی‌های دیگری روی چشم شما انجام شود.
درمان گلوکوم حاد زاویه بسته
گلوکوم حاد زاویه بسته از موارد اورژانسی پزشکی است. اگر فرد دچار این وضعیت شود، برای کاهش فشار چشم به درمان فوری نیاز خواهد داشت. به‌طور کلی این درمان‌ها شامل مصرف دارو و لیزردرمانی یا سایر روش‌های جراحی است.
گاهی عملی به‌نام لیزر پریفرال ایریدوتومی (laser peripheral iridotomy) انجام می‌شود که در آن پزشک با استفاده از لیزر، شکاف کوچکی را در عنبیه ایجاد می‌کند. مایع زلالیه با استفاده از این شکاف خارج می‌شود و فشار چشم کاهش پیدا می‌کند.
تغییر شیوهٔ زندگی و درمان خانگی آب سیاه
رعایت نکات زیر به کنترل فشار چشم بالا کمک می‌کند و موجب بهبود سلامت چشم‌ها می‌شود:
- رژیم‌غذایی سالم: رژیم‌غذایی سالم موجب حفظ سلامت شما می‌شود، ولی از بدتر شدن آب سیاه جلوگیری نمی‌کند. از ویتامین‌ها و مواد مغذی مهم برای سلامت چشم می‌توان به روی، مس، سلنیوم و ویتامین‌های آنتی‌اکسیدانِ C،E و A اشاره کرد.
- انجام ورزش‌های بی‌خطر: در آب سیاه زاویه باز (open-angle glaucoma) ورزش منظم می‌تواند موجب کاهش فشار چشم شود. درمورد برنامهٔ ورزشی مناسب با پزشک خود صحبت کنید.
- کاهش مصرف کافئین: مصرف نوشیدنی‌های دارای کافئین بالا می‌تواند موجب افزایش فشار چشم شود.
- مصرف زیاد مایعات: صرفا مقادیر متعادلی از مایعات را در فواصل زمانی مختلف در طول روز مصرف کنید. نوشیدن یک لیتر یا مقدار بیشتری از هر نوع مایعات در زمانی کوتاه می‌تواند فشار چشم را به‌طور موقتی بالا ببرد.
- بالا قرار گرفتن سر در هنگام خواب: مشخص شده است که استفاده از بالشی گوه‌ای شکل (wedge pillow) که سر را اندکی (حدود ۲۰ درجه) بالا نگه می‌دارد، موجب کاهش فشار داخل چشم در هنگام خواب می‌شود.
- مصرف داروهای تجویزشده: مصرف قطره‌های چشمی یا سایر داروهای تجویزشده توسط پزشک می‌تواند موجب رسیدن به بهترین نتایج ممکن از درمان شود. قطره‌های چشمی باید دقیقا طبق دستورات پزشک مصرف شوند، در غیر این صورت ممکن است که آسیب‌دیدگی عصب بینایی بدتر شود.
طب جایگزین
بعضی از روش‌های طب جایگزین سلامت کلی شما را بهبود می‌دهد، ولی هیچ‌کدام روش درمانی مؤثری برای آب سیاه نیستند. درمورد مزیت‌ها و خطرات احتمالی این روش‌ها با پزشک خود صحبت کنید.
- درمان‌های گیاهی: بعضی از مکمل‌های گیاهی مانند عصارهٔ بیل‌بری (bilberry extract) به‌عنوان درمانی برای آب سیاه تبلیغ می‌شوند. ولی برای اثبات اثربخشی آنها به مطالعات بیشتری نیاز داریم. هرگز از مکمل‌های گیاهی به‌جای درمان‌های اثبات‌شده استفاده نکنید.
- تکنیک‌های آرامش‌بخش: استرس می‌تواند موجب تحریک حملهٔ گلوکوم حاد زاویه بسته شود. اگر درمعرض این شرایط قرار دارید، از روش‌های مناسبی مانند مراقبه و سایر تکنیک‌ها برای غلبه‌بر استرس استفاده کنید.
مقابله با بیماری آب سیاه و دریافت پشتیبانی
فردی که به آب سیاه مبتلا می‌شود، به‌طور بالقوه باید با درمان‌های مادام‌العمر، معاینات منظم و احتمال ازدست دادن تدریجی بینایی خود روبه‌رو شود. ملاقات و صحبت کردن با افراد دیگری که به آب سیاه مبتلا هستند، می‌تواند بسیار مفید باشد و برای این منظور گروه‌های حمایتی فراوانی وجود دارد. از بیمارستان و مرکز مراقبت‌های چشمی منطقهٔ خود درمورد گروه‌های محلی و زمان‌های ملاقات و جلسات آنها بپرسید. منابع آنلاینی نیز درمورد گروه‌های حمایتی وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در ادامه اطلاعاتی را درمورد آماده شدن پیش از مراجعه به پزشک ارائه می‌دهیم.
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
پیش از مراجعه به پزشک، فهرستی از موارد زیر را تهیه کنید:
- چه علائم و نشانه‌هایی داشته‌اید و برای چه مدت؛
- فهرستی از تمام داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌هایی که مصرف کرده‌اید همراه با دوز مصرف آنها؛
- فهرستی از تمام مشکلات چشمی که در گذشته داشته‌اید، مانند تغییرات بینایی یا ناراحتی چشم؛
- اطلاعات مربوط به اعضای خانواده‌ای که به آب سیاه مبتلا بوده‌اند، شامل نوع و شدت بیماری آنها؛
- آزمایش‌های آب سیاه قبلی (اگر این آزمایش‌ها را انجام داده‌اید) مانند آزمون میدان بینایی، تصویربرداری یا سوابق معاینات چشمی؛
- سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید.
برخی از سؤالات مهمی که باید از پزشک خود بپرسید، شامل موارد زیر است:
- آیا نشانه‌هایی از آب سیاه دارم؟
- برای اطمینان از ابتلابه این بیماری باید چه آزمایش‌هایی را انجام بدهم؟
- کدام روش درمانی را توصیه می‌کنید؟
- به‌غیر از روش درمانی که پیشنهاد داده‌اید از چه روش‌های دیگری می‌توانم استفاده کنم؟
- آیا باید فعالیت‌های خود را محدود کنم؟
- کدام اقدامات مراقبت شخصی برای من مفید هستند؟
- چشم‌انداز بلندمدت بیماری من چیست؟
- چند وقت یک بار باید برای معاینات بعدی مراجعه کنم؟
- آیا باید به متخصص دیگری نیز مراجعه کنم؟
- من مشکلات سلامتی دیگری نیز دارم. چگونه می‌توانم همهٔ آنها را با هم مدیریت کنم؟
پزشک چه کارهایی را انجام خواهد داد؟
وقتی پزشک برای بررسی ابتلابه آب سیاه شما را معاینه می‌کند، سؤالاتی مانند موارد زیر را می‌پرسد:
- آیا دچار ناراحتی چشمی یا مشکلات بینایی شده‌اید؟
- آیا علائم یا نشانه‌های دیگری دارید که موجب نگرانی شما شده است؟
- آیا سابقهٔ خانوادگی آب سیاه یا سایر مشکلات چشمی دارید؟
- چه تست‌ها و آزمایش‌های چشمی را انجام داده‌اید و چه زمانی؟
- آیا به بیماری یا مشکلات سلامتی دیگری نیز مبتلا هستید؟
- آیا از قطره‌های چشمی استفاده می‌کنید؟
- آیا ویتامین یا مکمل مصرف می‌کنید؟
