فرادید: سال ۲۰۰۸، گردن‌آویزی با روکش طلا در ماینتس آلمان کشف شد. محققان باور داشتند این آویزه حدود ۸۰۰ سال قدمت دارد و اینکه چیزی درون آن پنهان شده است. با این حال، تلاش برای گشودن فیزیکی این آویز ممکن بود به این اثر باستانی آسیب برساند. بنابراین، محققان تصمیم گرفتند آویز را با تابش نوترون اسکن کنند.
تحقیقات درباره‌ی محتویات این آویز توسط تیمی از مرکز باستانشناسی لایبنیتس (LEIZA) انجام شد. محققان از پرتونگاری مقطعی و تحلیل فعال‌سازی سریع گاما (PGAA) با نوترون‌ها استفاده کردند تا درون آویز را اسکن کنند. چیزی که آن‌ها دیدند پنج بسته از جنس ابریشم و کتان بود که درون هر یک از آن‌ها یک خرده استخوان قرار داشت. این خرده استخوان‌ها به عقیده‌ی محققان بقایای مربوط به برخی از قدیسان مسیحی است.
(محفظه‌ی عتیقه‌ی کشف‌شده که از بیرون با تصاویری از حضرت عیسی (ع) و حضرت مریم (س) مزین شده است.)
ماتیاس هاینزلِ مرمت‌گر از LEIZA در این باره توضیح می‌دهد: «آزمون نوترونِ غیرمخرب به طور خاص مفید واقع شد، چون ما نمی‌توانستیم درب این محفظه را باز کنیم و درونش را ببینیم. اشیاء داخل، همینطور مکانیسم قفل این آویز پس از قرن‌ها زنگ‌زدگی به شدت آسیب دیده و باز کردن آن به معنای وارد کردن آسیبِ بدون‌برگشت به آن بود.»
ماتیاس در جریان بررسی‌هایش، یک تکه سیم در حلقه‌ی اتصالِ آویز کشف کرد که با بررسی دقیق‌تر معلوم شد ابریشم است: «این نخستین مدرکی است که نشان می‌دهد این نوع آویز احتمالاً توسط یک نخ ابریشمی به دور گردن آویزان می‌شده است. پرتونگاری مقطعی نوترون در دانشگاه فنی مونیخ به ما امکانِ اندازه گیری نخ و رشته‌های پارچه درون آویز را می‌دهد.»
تحلیل نوترون مواد طبیعی را قابل‌رویت می‌کند
هاینزل برای برداشتن دقیق رسوبات زنگ‌زدگی از روی این آویز، ۵۰۰ ساعت وقت صرف کرد. بررسی‌های اولیه نشان داد این آویز با ارتفاع تقریبی ۶ سانتی‌متر، پهنای ۶ سانتی‌متر و ضخامت ۱ سانتی‌متر احتمالاً محفظه‌ای برای یادگاری‌های مذهبی بوده است. از آنجا که محتوای طبیعی درونِ آویز در نخستین تصاویر تابش ایکس قابل‌رویت نبود، محققان به پرتونگاری مقطعی نوترون روی آوردند که نشان داد این آویز حاوی بسته‌های پارچه‌ای جداگانه‌ای است که درون‌شان قطعات استخوان قرار دارد. محققان عناصر مجزای این نمونه را با تحریک‌شان توسط PGAA برای ساطع کردن تابش گاما تعیین کردند.
هاینزل می‌گوید: «ما نمی‌توانیم بگوییم آیا این قطعات استخوان متعلق به یک قدیس است یا نه یا اگر هست کدام یک؟ معمولاً بسته‌های یادبود حاوی یک باریکه کاغذ پوستی است که نام قدیس روی آن نوشته شده است. اما در این مورد، متاسفانه نامی از قدیسی برده نشده است. ما به عنوان تیم تحقیقات باستانشناسی، حفاظت از اصالت تاریخی اشیاء درون این آویزه را برای نسل‌های آینده وظیفه‌ی خودمان می‌دانیم.»
(پرتونگاری مقطعی نوترون، محتویات این محفظه‌ی عتیقه را نشان می‌دهد. درون این محفظه پنج بسته قابل‌رویت است.)
از این نوع محفظه‌ی عتیقه‌ی آویز تنها سه تای دیگر وجود دارند که به آن‌ها تِفیلین یا فیلاکتریز می‌گویند. واژه‌ی فیلاکتری نشات‌گرفته از یک واژه‌ی یونانی به معنای حفاظت است. صاحبان فیلاکتری معمولاً آن را دور گردن‌شان آویزان می‌کردند. قسمت بیرونی این آویز با روکش طلا از جنس مس و منقوش به تصاویر حضرت عیسی (ع)، انجیل‌های چهارگانه، حضرت مریم (س) و چهار قدیس زن است. محققان قدمت این آویز را به اواخر قرن دوازدهم و مکان ساخت آن را به کارگاهی در هیلدس‌هایم، ساکسونی سفلی در آلمان تخمین زده‌اند.
(دکتر بورکهارد شیلینگر در حال کار با امکانات پرتونگاری مقطعی و رادیویی با نوترون‌های سرد ANTARES در مرکز هاینتس مایر-لایبنیتس)
این یافته در اختیار اداره کل میراث فرهنگی و باستان شناسی ماینتس است و در حال حاضر در نمایشگاه آثار باستانی در موزه‌ی ایالتی ماینتس به نمایش گذاشته شده است.
پ