ایسنا: جمهوری اسلامی ایران براساس حسن همجواری و سیاست همسایگی همواره رفتاری درخور داشته و با تاکید بر این اصل با همسایگان رفتار کرده است، اما به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان با حمایت و دخالت کشورهای ثالث، آگاهانه نمی‌خواهد متوجه حسن رفتار ایران شود و به برخورد دوگانه و دو پهلوی خود در قبال ایران ادامه می‌دهد.
اولین بار نیست که مقامات آذربایجان در سال‌های اخیر ادعاهای واهی را علیه ایران مطرح می کنند و حتی با هیاهو تلاش دارند تا بخش‌هایی از خاک ایران را متعلق به خود بدانند.
سیاست جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با همسایگان توام با حسن همسایگی و مبتنی بر گسترش تعامل با آنهاست و این شامل آذربایجان نیز می‌شود و بارها مسئولان کشور بر این مساله تاکید کرده‌اند ضمن این که ایران همواره از تمامیت ارضی کشورهای منطقه حمایت می‌کند اما متاسفانه آذربایجان متوجه نیست که برخی از حامیان او می خواهند که تنش تهران و باکو افزایش یابد تا بتوانند به اهداف منطقه‌ای خود جامه عمل بپوشانند.
با توجه به تحولات اخیری که در مورد مناطق مرزی میان ایران، آذربایجان و ارمنستان به وجود آمده بود، ایران تلاش کرد تا از طریق گفت‌وگو این مساله را حل کند البته در مقطعی هشدار هم داد که تغییر مرزها خط قرمز جمهوری اسلامی ایران است. در همین راستا حسین امیرعبداللهیان از جیحون بایراموف وزیر خارجه آذربایجان برای شرکت در نشست ابتکاری ایران موسوم به ۳+۳ در تهران دعوت کرد تا برای حل و فصل مسائل منطقه از راه دیپلماسی عمل شود.
وزیر خارجه جمهوری آذربایجان نیز با اشاره به دیدار اخیر رؤسای جمهور دو کشور در آستانه، گفت‌وگوها و تماس‌های میان مقامات تهران و باکو را مثبت ارزیابی کرده و بر آمادگی جمهوری آذربایجان جهت تقویت روابط و رفع سوءتفاهم‌ها تاکید کرد.
اما شواهد و اظهارات دو پهلو و متناقض مقامات آذربایجان حکایت از این دارد که آن ها نمی‌خواهند مسائل حل شود و به دنبال افزایش تنش البته با حمایت و دخالت کشورهای ثالث از جمله رژیم صهیونیستی هستند. این عملکرد باکو چنان شدت یافت که وزارت امور خارجه علی علیزاده، سفیر این کشور را احضار و مراتب اعتراض جمهوری اسلامی ایران به آذربایجان را اعلام کرد.
روز بعد نیز جمهوری آذربایجان، سید عباس موسوی سفیر کشورمان در باکو را فراخواند و اعتراض خود مبنی بر ادعا علیه آذربایجان توسط رسانه‌های ایران را به وی اعلام داشت.
در این مرحله ظاهرا روابط ایران و آذربایجان وارد مرحله دیگری شده است، آذربایجان باید بداند در حدی نیست که خواسته باشد با ایران وارد بازی تعریف شده توسط دیگران در منطقه شود قطعا در چنین شرایطی با واکنش و پاسخ شدید ایران مواجه خواهد شد.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه نیز در نشست خبری خود در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در مدت اخیر شاهد طرح اظهاراتی ضد ایرانی از سوی رئیس جمهور آذربایجان و رسانه‌های آذربایجانی بوده‌ایم. در این مدت ایران بارها در برابر این اظهارات سکوت کرده است ولی اینگونه رفتارها از سوی مقامات و رسانه‌های آذربایجانی تکرار شده و سیاست ایران در ارتباط با این تحرکات چیست؟ گفت: همانطور که می‌دانید وزارت خارجه در واکنش به اظهارات صورت گرفته هفته گذشته سفیر آذربایجان در تهران را احضار کرد و اعتراض شدید ایران را به وی اعلام کرد.
به گفته وی؛ سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با همسایگان مبتنی بر سیاست حسن همجواری و گسترش همکاری با آنهاست و آذربایجان نیز از این امر استثنا نیست ولی کسی حق ندارد از سیاست حکیمانه ایران سوء برداشت کند. سکوت و احیانا عدم اقدام متقابل از سوی ایران در مورد برخی از اظهارات محاسبه نشده و یا اظهاراتی که ناشی از محاسبات غلط است به معنای ناتوانی نیست بلکه برآمده از سیاست اقتدار ایران است. برآمده از سیاست مسئولانه یک کشور مقتدر است.
این تحولات به اعلام و مراتب اعتراض کشورها محدود نشد و آذربایجان در یک اقدام واکنشی با افتتاح سفارت این کشور در تل آویو موافقت کرد تا از این طریق بخواهد به نوعی ایران را وادار به عکس العمل کند. این مسائل نشان می دهد آذربایجان به دنبال حل مساله نیست در حالی که ایران معتقد به حل موضوع از طریق گفت‌وگوهای دیپلماتیک است.
برهان حشمتی یک کارشناس مسائل قفقاز معتقد است: سیاست ایران از حق خویشتنداری عبور کرده، مماشات بیش از حد باعث شده که جمهوری آذربایجان به هیچ حد و مرزی برای توهین به ایران اکتفا نکند و در همین راستا اقدامات عملی و تروریستی را برای ضربه زدن به تمامیت ارضی ایران در دستور کار خود قرار داده است.
حشمتی خاطرنشان کرد: مذاکرات با باکو باید از موضع قدرت و اصلاحات انجام شود، باکو اصلاح سیاست هایش در قبال ایران را بپذیرد و آن ها را اجرا کند و از حمایت های ضد ایرانی بپرهیزد.
در عین حال به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان به تنهایی نمی‌تواند برای مسائل پیش آمده در منطقه تصمیم گیری کند و خود تصمیم‌گیر اصلی نیست و طبیعتا کشورهای ثالث مانند رژیم صهیونیستی خط مشی آن را تعیین می کنند.
علی اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین المللی در یادداشتی درباره مناسبات ایران و آذربایجان تاکید کرد که در هفته‌های اخیر برخی از روی ناآگاهی و برخی از روی غرض‌ورزی شایع کردند که ایران می‌خواهد با جمهوری آذربایجان بجنگد. این ناجوانمردانه‌ترین تهمت به ایران است.
وی تصریح کرد: ایران بنا ندارد که به هیچ کشور همسایه چه در قفقاز، چه نقاط دیگر به خصوص همسایگان خود کوچکترین تعرضی داشته باشد، به ویژه مردم هم‌جنس، هم‌نژاد، هم زبان، هم‌دین، هم‌مذهب، هم‌سنت و هم‌تاریخ ما یعنی مردم جمهوری آذربایجان نور چشم ما هستند.
در همین راستا حکمت حاجی‌اف دستیار رئیس جمهور آذربایجان و رئیس بخش سیاست خارجی ریاست جمهوری این کشور ضمن استقبال از اظهارات علی اکبر ولایتی تاکید کرد که جمهوری آذربایجان همواره علاقه‌مند به توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران بر اساس احترام و اعتماد متقابل بوده است و این مهم همچنان ادامه دارد.
اما با این وجود شاهد پالس‌های مثبت و منفی از سوی جمهوری آذربایجان هستیم که متاسفانه روند گفت‌وگوهای دیپلماتیک را با سختی رو به رو می کند. دلیل آن نیز تاکید برخی از مقامات آذربایجان بر گسترش روابط دو جانبه با ایران است اما از سوی دیگر الهام علی اف رئیس جمهور این کشور بار دیگر اظهاراتی تحریک آمیز بیان می‌کند با این مضمون که " من با سه رییس جمهور ایران، خاتمی، احمدی‌نژاد و روحانی کار کرده‌ام، سال‌هاست که وضعیت هیچ‌گاه مانند امروز نبوده است".
علی اف همچنین مدعی شد که ایران هیچ‌گاه دو رزمایش نظامی متوالی در طی چند ماه در مرزهای ما انجام نداده است. هیچ گاه اظهاراتی پر از نفرت‌پراکنی و تهدید علیه آذربایجان مطرح نشده بود. ما نهایت تلاشمان را خواهیم کرد تا از شیوه زندگی‌مان، از مسیر سکولار توسعه و پیشرفت آذربایجان و آذربایجانی‌ها از جمله آذربایجانی‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند، صیانت کنیم. آن‌ها بخشی از ملت ما هستند.
سالار سیف‌الدینی کارشناس مسائل قفقاز جنوبی نیز به گسترش روابط اسرائیل و آذربایجان اشاره کرده و تاکید می کند که باکو سعی دارد اتحاد استراتژیک خود با اسرائیل را بیش از گذشته علیه ایران به کار ببرد. هر دو کشور انگیزه های ضد ایرانی قوی دارند. پس از هشدار نظامی و مداخله ایران در شهریور گذشته و برگزاری مانور نظامی در منطقه، برای دومین بار طراحی الهام علی اف برای قطع مرز ایران و ارمنستان مخدوش شد. علی‌اف مجبور شد نیروهای نظامی‌اش را از خاک ارمنستان خارج کند. این موضوع ضربه حیثیتی بزرگی به اعتبار علی اف وارد کرد. برای همین به نظر می رسد، کنترلش را از دست داده و بر اساس احساسات عمل می‌کند.
همچنین حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان نیز در نشست خبری اخیر خود درباره تحولات و تعاملات ایران و آذربایجان اظهار کرد: ماه گذشته من سفری به ارمنستان و متقابلا آقای پاشینیان سفری به تهران داشتند که بخشی از محافل رسانه‌ای در آذربایجان نسبت به این سفر واکنش نشان دادند. ما آذربایجان و ارمنستان را همسایه خود می‌دانیم و هیچ گاه روابط‌مان را با یک طرف به حساب طرف دیگر تنظیم نمی‌کنیم و در راستای منافع متقابل و با اولویت نگاه به سیاست همسایگی این مساله را دنبال می‌کنیم و چشم‌داشتی به اراضی همسایه از جمله این دو کشور نداریم.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان تاکید کرد: به صراحت به همه بازیگران در حوزه قفقاز گفتیم هر گونه تغییر ژئوپلیتیک در منطقه با واکنش جدی ایران مواجه می شود. مقامات منطقه اطمینان دادند که این نگاه را ندارند پس چنین نگاهی هم در منطقه وجود ندارد.
با درک تمام شرایطی که در منطقه قفقاز و نوع روابط ایران و آذربایجان وجود دارد به نظر می رسد باید استراتژی و تغییر رفتار در دستور کار جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد تا ضمن کاهش تنش ها، دغدغه های امنیتی نیز بر طرف شود. زیرا آذربایجان نشان داده هر اندازه ایران با سیاست معقول و منطقی برخورد کرده پاسخ مناسبی از سوی باکو دریافت نکرده بلکه اوضاع بدتر هم شده است.