خبرآنلاین: حزب کارگزاران حزبی است که از دل دولت هاشمی رفسنجانی برآمد و به راست سنتی مشهور شد اما در گذار از بحران های جمهوری اسلامی به تشکلی اثرگذار در گفتمان اصلاح وضع موجود تبدیل شد. مهمترین وجه مشخصه این حزب در برابر تشکل های اصولگرا، تجربه مدیریتی اعضای برجسته این حزب است که هشت سال مدیریت سازندگی کشور بعد از جنگ را برعهده داشتند.
اگرچه نقد به رویکرد توسعه گرای هاشمی رفسنجانی به برآمدن اصلاح طلبان و خلق دوم خرداد منجر شد اما در فردای انتخابات۱۳۸۴، یکی یکی، بحران هایی در سیاست داخلی و خارجی ایران خلق شدند که تا امروز انباشتی از این بحران ها، حجم زیادی از مسائل حل نشده را پیش روی دولت ابراهیم رئیسی قرار داده است.
دولت سیزدهم که از تجربه دولت های هاشمی و خاتمی بی بهره است، میراث دار تجربه مدیرانی است که آغازگر دومینوی بحران ها در سیاست خارجی دولت احمدی نژاد بودند. دولت سوم احمدی نژاد که اکنون بر سر کار است، اگرچه رئیسی را رئیس جمهور می دانند اما گویی از اتاق فرمانی فرمان می گیرند که علیرغم شناخت مولفه های بحران، نماینده ایفای نقش ناکارامدی در حل بحران باشند.
هر کس که متفاوت فکر می کرد خانه نشین کردند
حسین مرعشی، دبیر کل حزب کارگزاران، به رسم نامیمون خانه نشین کردن روسای جمهور در ایران می پردازد و می گوید «آیا شما یک رئیس جمهور قبلی سراغ دارید که بتواند به کمک رئیس جمهور فعلی بیاید؟ یعنی آیا الان آقای روحانی می تواند وارد میدان شود؟ آیا آقای احمدی نژاد می تواند وارد میدان شود؟ آیا آقای خاتمی می تواند وارد میدان شود؟ به نظر من این همان اشتباهی است که نظام گذشته هم کرد؛ نظام گذشته هرکس که متفاوت فکر می کرد، خانه نشین کرد و یک روز دچار بحران شد اما هرچه نگاه می کرد اطرافش کسی نبود.»
رئیس دفتر رئیس جمهور پنجم و ششم با توصیف مشکلات ساختاری جمهوری اسلامی که از ابتدای همراه جمهوری اسلامی بوده و جایگاه «ولایت» را به مخاطره انداخته تا آنجا که شعار معترضان به جای دولت و مجلس، مقامات عالی نظام را هدف قرار داده، گفت «انتخابات ۱۳۹۸ و ۱۴۰۰ از نظر من تیر خلاص بود. ما در سه سطح مشکل داشتیم که در ۱۴۰۰ به پایان سیاست ورزی در ایران رسیدیم، یک سطح از مشکلات ما، مشکلات ساختاری است یعنی در تنظیم قانون اساسی و در ساختاری که در قانون اساسی ایجاد شده، طراحان قانون اساسی اشتباهات راهبردی مهمی کردند. ما از ولایت حفاظت نکردیم. امروز یک شعار علیه رئیسی، قالیباف یا آقای اژه‌ای نیست. چرا در چنین سطحی چنین اشتباه راهبردی داشتیم؟»
اختیارات در حوزه رهبری است؛ مسئولیت با رئیس جمهور است
دبیرکل حزب کارگزاران با اشاره به عدم فهم تفکیک قوا در جمهوری اسلامی، ریشه مسائل امروز را در قانون اساسی دانسته که امروز روسای جمهور حتی اختیار ملاقات با رئیس جمهور کشور دیگر را ندارند. مرعشی تاکید می کند «رئیس جمهور شما آقای خاتمی به سازمان ملل می رود و تحت تاثیر تصمیمی که گرفته شده تا او اختیاراتی نداشته باشد، آقای خاتمی مجبور می شود به مدت ۱۵ دقیقه وارد مسیری نشود که کلینتون از آن عبور می کند تا با هم برخورد نکنند و دست ندهند. »
او در نمونه ای دیگر به سفر حسن روحانی برای شرکت در نشست سازمان ملل اشاره و میگوید «آقای مکرون و خانم مرکل هم در سازمان ملل دنبال آن بودند بین آقای روحانی و آقای ترامپ سلام علیکی صورت بگیرد، حال یا تحریم‌ها برداشته می شد یا نمی شد، اما آقای مکرون یک ربع پشت در اتاق آقای روحانی در هتل، در را می کوبید و آقای روحانی شیر اتاق را باز گذاشته بود تا بگوید یعنی در حال حمام است؛ به عبارتی این تصمیم غلط به جایی رسیده که رئیس جمهور شما اختیار عرفی ندارد. »
ریشه مشکلات ساختاری در تفکیک اختیارات و مسئولیت ها
مرعشی در بیان دلیل این مشکل می گوید «مشکلاتی بسیار مهم وجود دارد که یکی مربوط به ساختار است. در ساختار، تمام مسئولیت‌ها به رئیس جمهور داده شده، اما تمام اختیارات در حوزه رهبری است و رئیس جمهور در چارچوب سیاست‌های کلی رهبری باید کارش را انجام دهد که اینها قابل جمع نیست!»
او با اشاره به رابطه صمیمی هاشمی رفسنجانی و آیت الله خامنه ای در قبل از ریاست جمهوری با تاکید بر اینکه چنین رابطه ای در جمهوری اسلامی سابقه نداشته اما همان ساختار معیوب بر رابطه این دو نفر تاثیر گذاشته، می گوید «نزدیکی مرحوم هاشمی رفسنجانی با آیت الله خامنه‌ای روزی مثال زدنی بود و آقای هاشمی هر دفعه سخنرانی می کرد می گفت در زیر این گنبد کبود هیچکس صالح‌تر از آقای خامنه‌ای برای رهبری ایران نیست و من خودم از آقای خامنه‌ای شنیدم که فرمودند من وقتی شب‌ها از خوف مشکلات کشور بیدار می شوم وقتی یادم می آید که هاشمی رئیس جمهور است خیالم راحت می شود و دوباره به خواب می روم.
حتی یکبار وقتی به کرمان رفته بودند فرمودند من دعا کردم و دعا می کنم خدا از عمر من بردارد به عمر آقای هاشمی اضافه کند. این گونه به هم نزدیک بودند، اما با ورود به ساختار، دچار چالش شدند. آقای احمدی نژاد در مراسم تنفیذ، دست آقای خامنه‌ای را بوسید، اما دیدید کار او به کجا رسید؟ بنابراین ساختاری را که درست کردیم دارای مشکل جدی است.»
حسین مرعشی درباره تکرار این مسائل در دولت رئیسی هشدار داده و می گوید «اگر تقدس رهبری، شوکت دولت، و کارآمدی را می خواهیم، باید در ساختار، سیاست‌ها، شیوه مدیریت تجدید نظر کنیم، اگر کسی رئیس جمهور ایران شد چه آقای رئیسی، چه آقای روحانی، چه آقای احمدی نژاد یا آقای خاتمی، نمی شود عده ای بگویند ما هرکاری دلمان خواست می کنیم؛ و به خیابان بیایند و علیه سیاست‌های خارجی دولت شعار بدهند، و در نهایت ادعا کنند آقای خاتمی می خواهد لیبرال بازی در بیاورد و در زمان دولت او فروهر را تکه تکه کنند.»