قاتل نامرئی نه دیده می‌شود، نه رنگ و بویی دارد؛ از هر جایی می‌تواند بدون دعوت و اجازه وارد خانه شود. گاهی از دودکش، گاهی همراه با گرمایی مطبوع از سوختن ذغال، گاهی از شوفاژ خانه آنچنان آهسته به داخل خانه می‌خزد، گاهی سر وکله‌اش در خوردوهایی که شیشه‌هایش بالا است و بخاری روشن است و می‌خواهی برای دوری از گزند سرما، ساعتی را پشت فرمان خودرو به یک خواب ناز فرو روی، پیدایش می‌شود و این خواب را به یک خواب ابدی تبدیل می‌کند. حتی گاهی که در یک چادر مسافرتی که برای چند روز تفریح مهیا شده است، پیدا می‌شود و با وسوسه شیطانی استفاده از گاز پیک‌نیک در چادر مسافرتی را تشویق می‌کند و آنجاست که خودش آرام، آرام خواب را بر چشمان مستولی می‌کند و در چشم بر هم زدنی پیدا می‌شود و در غفلتی جان می‌ستاند.
گاز بی‌رنگ و بو
گاز منوکسیدکربن گازی بدون رنگ و بو است و عمده‌ترین منبع تولید آن، سوختن ناقص نفت و گاز است اما اصولا در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی به‌ویژه در محیط‌های در بسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود. استفاده از آبگرمکن یا بخاری‌های فرسوده یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ایجاد مسمومیت را تشکیل می‌دهند. از آن جا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون، ۲۵۰ برابر بیش از اکسیژن است؛ بنابراین با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن رسانی به بافت‌های مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می‌کند که به علت بی‌رنگ و بی‌بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علائم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود.
در چند قدمی مرگ و نجات معجزه آسا
اوایل اردیبهشت امسال بود که در زیرزمین یکی از خانه باغ‌های اطراف خسروشاه از توابع آذربایجان شرقی، چند نفر دچار مسمومیت با گاز منوکسید کربن می‌شوند اما بخت با آنها یار بود که کودکی ۱۰ساله با هوشیاری به‌موقع از خطر باخبر شد و در اقدامی درست در تماس با اورژانس جان ۹نفر را نجات داد.
کودک وقتی متوجه می‌شود که صدایی از زیرزمین به گوش نمی‌رسد با هوشیاری به همسایگان اطلاع می‌دهد و سپس در تماس با اورژانس، پنج دستگاه آمبولانس به محل حادثه اعزام می‌شود و سه نفر از مسموم شدگان که دچار کاهش سطح هوشیاری و مشکلات شدید تنفسی شده بودند با اقدام بی‌درنگ نیروهای اورژانس از مرگ نجات می‌یابند همچنین هفت نفر از مسمومان توسط عوامل اورژانس به بیمارستان اسکو و ۲ مسموم به درمانگاه خسروشاه انتقال داده می‌شوند.
مرگ مادر جوان در کنار فرزندانش
۱۴ آبان امسال به دنبال انتشار گاز، اعضای یک خانواده شامل یک مادر جوان و ۲ فرزندش بر اثر استنشاق گاز منوکسید کربن جان خود را از دست دادند. در این حاثه هولناک، زن جوان همراه دختر و پسر هفت و ۱۱ ساله‌اش جان باختند و بررسی‌های اولیه حاکی از آن است که بی‌توجهی به نکات ایمنی در استفاده از وسایل گازسوز این رویداد را رقم زده است.
در حادثه مشابه، سه نفر از کارگران غیربومی در بخش چهاردانگه ساری نیز دچار گاز گرفتگی شدند و جان باختند و این افراد برای کسب و کار به عنوان کارگر در منطقه ییلاقی با اجاره کردن یک واحد مسکونی در این منطقه زندگی می‌کردند که در اثر مسمومیت شدید ناشی از استنشاق گاز منوکسید کربن که منجر به خفگی آنان شد، فوت کردند.
قاتل نامرئی و مرگ خاموش ۶ شهروند اردبیلی
۱۸آبان امسال ساعت ۱۷ و ۴۱ دقیقه در تماس با اورژانس اردبیل، یک مورد مسمومیت با گاز منو اکسید کربن گزارش شد و آمبولانس ۱۱۵ بلافاصله برای اقدامات لازم به محل حادثه اعزام شد. متاسفانه در اثر این حادثه، ۶ نفر شامل ۲ کودک، ۲ مرد و ۲ زن در حالت جمود نعشی، قبل از رسیدن آمبولانس فوت کرده بودند. نیمه دوم هر سال با افزایش جانباختگان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن مواجه هستیم به نحوی که بر اساس آمارها، بیش از ۷۰ درصد تلفات گازگرفتگی در هر سال مربوط به نیمه دوم است.
هر سال با شروع فصل سرد، شاهد اخباری مبنی بر جان باختن تعدادی از هموطنان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن هستیم؛ گازی بی بو و بی اثر که از آن به قاتل خاموش یا نامرئی یاد می شود، قاتلی که در طول سال و در فصل سرما بیشتر جان هموطنان را می‌گیرد.
در نیمه دوم سال به دلیل سرد شدن هوا و افزایش استفاده از لوازم گرما زا و بی احتیاطی در زمینه استفاده از بخاری‌های معیوب همچنین رعایت نکردن اصول ایمنی شاهد افزایش مرگ‌ها به این طریق هستیم و گاهی می‌بینیم حتی در یک خانواده با چند عضو، دیگر از خواب شبانه برنمی‌خیزند و دچار گاز گرفتگی می‌شوند و با یک بی‌احتیاطی کوچک به راحتی به کام مرگ کشیده می‌شوند.
هر سال از سوی سازمان‌ها و نهادهای ذیربط مانند پزشکی قانونی و آتش نشانی هشدارها و توصیه‌هایی ارائه می‌شود اما باز هم شاهد این گونه مرگ‌ها هستیم؛ مرگ‌هایی که با کمی تدبیر و دوراندیشی و رعایت اصول ایمنی از آن کاسته می‌شود و ده‌ها خانواده در سوگ عزیزانشان داغدار نخواهند شد.
مرگ ۲۱۵نفر به دلیل گاز گرفتگی در پنج ماهه امسال
به گزارش سازمان پزشکی قانونی کشور در پنج ماهه نخست امسال ۲۱۵ نفر به علت گاز گرفتگی فوت کردند و به پزشکی قانونی ارجاع داده شدند که ۱۶۰ نفر از آنها مرد و ۵۵ نفر زن بودند همچنین در این مدت استان‌های آذربایجان شرقی با ۲۳، تهران با ۲۸، خراسان رضوی با ۲۲ و اصفهان با ۲۰ نفر فوتی دارای بیشترین آمار قربانیان گازگرفتگی بودند.
۸۳۹ نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن سال گذشته فوت کردند
سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام کرد: در سال گذشته (۱۴۰۰)، تعداد ۸۳۹ (۶۳۱ نفر مرد و ۲۰۸ نفر زن) نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور جان خود را از دست دادند. این رقم در مقایسه با سال قبل از آن که آمار تلفات گازگرفتگی در کشور ۹۲۶ نفر بود، ۹.۴ درصد کاهش داشت. در حالی که طی سه سال متوالی (۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹) با افزایش آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور مواجه بودیم، این آمار در سال ۱۴۰۰ روند کاهش قابل توجه داشت و تعداد قربانیان گاز گرفتگی نسبت به سال قبل از آن ۸۷ نفر کمتر شد. سال گذشته، استان‌های تهران با ۱۸۴، البرز با ۶۵ و آذربایجان غربی با ۶۳ نفر بیشترین و استان‌های هرمزگان با یک، کهگیلویه و بویراحمد با ۲ و یزد با ۶ نفر کمترین تعداد تلفات گازگرفتگی را داشته‌اند.
ثبت بیشترین تلفات در دی ماه
بنا بر آمارهای موجود در سال گذشته بیشترین تعداد تلفات مسمومیت با گاز با رقم ۱۷۴ قربانی در دی ماه به ثبت رسیده است که بر این اساس در زمستان سال ۱۴۰۰، ۴۲۴ نفر بر اثر گازگرفتگی جان باختند که البته نسبت به زمستان سال گذشته ۵.۶ درصد کاهش داشته است. منوکسیـدکربن گازی سمی و خطرناک است و چون بدون بو و مزه و غیر قابل دیدن است، اغلب آن را قاتل خاموش یا نامرئی می‌نامند؛ بیشترین مسمومیت با این گاز همچنین بالاترین مرگ‌ها بر اثر این گاز در فصل سرد و در نیمه دوم سال اتفاق می‌افتد. میل ترکیبی منوکسیدکربن با هموگلوبین خون حدود ۲۵۰ برابر بیشتر از میل ترکیب با گاز اکسیژن است. در خون انسان حدود پنچ درصد کربن منوکسید کربن وجود دارد اما اگر این مقدار به ۲۰ درصد برسد باعث مرگ خواهد شد. استنشاق هوای آلوده به گاز منوکسیدکربن مانع از اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن می‌شود و می‌تواند موجب آسیب‌های مغزی شود؛ در محیط‌های بسته، همچون خانه، دفتر کار، کلاس درس و خودرو، تجمع حتی مقدار کمی از گاز CO می‌تواند خطرناک باشد. منوکسیدکربن محصول احتراق ناقص مواد سوختی همچون گاز شهری، گاز کپسول، نفت، بنزین، گازوئیل، پارافین، زغال سنگ، زغال چوب و چوب است و اگر وسیله‌ای که با سوخت کار می‌کند و دارای عملکرد معیوب باشد یا به طور صحیح نصب نشده باشد یا دارای دودکش مناسب نباشد، می‌تواند منبع تولید و انتشار گاز CO به شمار آید.
علائم مسمومیت با گاز
علائم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالا درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است و در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد. از سایر علائم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک‌ها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز منوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته مانند فلج عضوی یا اختلال قوای مغز شود. مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.
چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم؟
- آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوخت های فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می‌تواند سبب تولید گاز منوکسیدکربن شود.
- از بخاری‌های فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنید.
- توجه داشته باشید، استفاده از بخاری‌های بدون دودکش به هیچ وجه از تولید گاز منوکسیدکربن جلوگیری نمی‌کند.
- هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ و ...) آتش روشن نکنید.
- هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.
- قبل از راه‌اندازی وسایل گرمایشی از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترک و نشتی بودن آن اطمینان پیدا کنید و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری مطمئن شوید.
- همه دودکش‌ها باید وسیله انتهایی ضد باد (کلاهک) مناسب داشته باشد.
- در محیط‌های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می‌شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود مطمئن شوید.
- هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد بنابراین بکارگیری آب گرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکان‌های فاقد جریان هوا مجاز نیست.
توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است
- شیب لوله‌های افقی در داخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.
- توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره تهویه در محیط ایجاد کنید.
- ضمن ایجاد تهویه مناسب برای آشپزخانه و حمام منزل، از نصب آبگرمکن در حمام و نیز روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگه داشتن محیط داخل خانه جدا خودداری کنید.
- اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می کنید درز بندی و بستن منافذ درها و پنجره‌ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است اما درصورتی که از بخاری‌های گازسوز به منظور گرمایش محیط استفاده می‌کنید، حتما مختصری تهویه از طریق در، یا پنجره در فضا ایجاد کنید و از درز بندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.
- در صورت احساس علائم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فورا آن مکان را ترک کرده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت تداوم علائم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
- رانندگان وسایل نقلیه سنگین از روشن کردن گاز پیک نیک در اتاق وسیله نقلیه خود برای استراحت و خواب خودداری کنند.
علائم مسمومیت با گاز منوکسید کربن و اقدامات درمانی
- نخستین و مهمترین اقدام برای نجات فردی که دچار مسمومیت با منوکسیدکربن و سایر انواع گازگرفتگی شده، رساندن اکسیژن (هوای تازه) به او است؛ به همین دلیل به محض مشاهده فردی که دچار گازگرفتگی شده، باید پنجره‌ها را باز کنید تا هوای تازه به سرعت وارد اتاق شود و در صورت امکان، فرد گازگرفته را به پنجره نزدیک کنید.
نخستین و مهمترین اقدام برای نجات فردی که دچار مسمومیت با منوکسیدکربن و سایر انواع گازگرفتگی شده، رساندن اکسیژن (هوای تازه) به او است. - در صورت برخورد با مسمومان گاز منوکسید کربن منبع نشت گاز را شناسایی و قطع کنید و سریعا با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.
- بلافاصله دستمال مرطوبی جلوی دهان و بینی بگیرید تا دچار گازگرفتگی نشوید، منبع نشت گاز را شناسایی و قطع کنید. تا رسیدن اورژانس هیچ خوراکی یا نوشیدنی به فرد گاز گرفته ندهید؛ چون به دلیل حالت تهوع احتمال خفگی بیشتر می‌شود، به زنان باردار، کودکان و سالمندان زودتر از بقیه آسیب‌دیده‌ها کمک کنید.
- همیشه به یاد داشته باشید که تمایل اتصال گاز به هموگلوبین ۲۵۰ برابر گاز اکسیژن است و آثار عمده مسمومیت با گاز منوکسیدکربن به علت کاهش اکسیژن رسانی به نسج‌ها و بافت‌های بدن است.